Województwo podkarpackie

Województwo podkarpackie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw utworzonych w 1999 roku. Powstało poprzez scalenie ziem dawnego województwa rzeszowskiego sprzed 1975 roku (z wyjątkiem powiatu gorlickiego), tj. województw przemyskiego i rzeszowskiego, oraz części krośnieńskiego, tarnobrzeskiego i tarnowskiego. Województwo zajmuje powierzchnię 17 846 km² i zajmuje 11 miejsce w kraju. Pod względem liczby mieszkańców (2 103 505 osób) województwo znajduje się na 9 miejscu w Polsce.

Geografia

Położenie administracyjne

Region położony jest w południowo-wschodniej części kraju, graniczy od wschodu z obwodem lwowskim i obwodem zakarpackim Ukrainy, od południa ze krajem preszowskim Słowacji oraz z województwami: od północnego wschodu z lubelskim, od północnego zachodu z świętokrzyskim i od zachodu z małopolskim. Stolicą województwa podkarpackiego jest Rzeszów.

Położenie geograficzne

Obszar woj. podkarpackiego obejmuje:

• środkową część Podkarpacia, w jego obrębie wschodnią część Podkarpacia Północnego (wschodnią część Kotliny Sandomierskiej),
• zachodnią część Zewnętrznych Karpat Zachodnich, a w ich obrębie wschodnią część Pogórza Środkowobeskidzkiego (w części lub w całości: Pogórze Ciężkowickie, Pogórze Strzyżowskie, Pogórze Dynowskie, Pogórze Przemyskie, Obniżenie Gorlickie, Kotlina Jasielsko-Krośnieńska, Pogórze Jasielskie i Pogórze Bukowskie) i wschodnią część Beskidów Środkowych (Beskid Niski),
• zachodni skrawek Zewnętrznych Karpat Wschodnich, a w ich obrębie zachodnią część Beskidów Wschodnich (Góry Sanocko-Turczańskie i Bieszczady Zachodnie),
• niewielki fragment Roztocza.

Pod względem historycznym woj. podkarpackie obejmuje południowo-wschodnią część Małopolski.

Wody

Trzy największe rzeki w województwie to prawe dopływy Wisły: San i Wisłoka oraz dopływ Sanu: Wisłok. Rzeki Strwiąż oraz Mszanka uchodzą do Dniestru i należą do zlewni Morza Czarnego. Wszystkie pozostałe należą do zlewni Morza Bałtyckiego. Rzeki regionu są uważane za jedne z najczystszych w kraju.

Podział administracyjny

Podział na powiaty – dane wg GUS z 1 stycznia 2011

Herb	Nazwa	Rodzaj powiatu	Siedziba	Powierzchnia (km²)	Ludność	Gęstość zaludnienia (osób/km²)
	bieszczadzki	ziemski	Ustrzyki Dolne	1139,07	21990	19,31
	brzozowski	ziemski	Brzozów	539,34	65274	121,03
	dębicki	ziemski	Dębica	777,48	133517	171,73
	jarosławski	ziemski	Jarosław	1028,66	121433	118,05
	jasielski	ziemski	Jasło	830,87	114628	137,96
	kolbuszowski	ziemski	Kolbuszowa	773,17	61594	79,66
	krośnieński	ziemski	Krosno	925,88	111194	120,1
	leski	ziemski	Lesko	834,94	26658	31,93
	leżajski	ziemski	Leżajsk	583,71	68985	118,18
	lubaczowski	ziemski	Lubaczów	1308,36	56681	43,32
	łańcucki	ziemski	Łańcut	451,84	78656	174,08
	mielecki	ziemski	Mielec	880,50	134045	152,24
	niżański	ziemski	Nisko	785,64	66909	85,16
	przemyski	ziemski	Przemyśl	1211,21	71244	58,82
	przeworski	ziemski	Przeworsk	698,02	78655	112,68
	ropczycko-sędziszowski	ziemski	Ropczyce	548,31	72008	131,33
	rzeszowski	ziemski	Rzeszów	1157,38	161104	139,2
	sanocki	ziemski	Sanok	1223,66	94905	77,56
	stalowowolski	ziemski	Stalowa Wola	831,74	107470	129,21
	strzyżowski	ziemski	Strzyżów	503,47	61897	122,94
	tarnobrzeski	ziemski	Tarnobrzeg	521,07	53517	102,71
	Krosno	miasto na prawach powiatu	-	43,50	47471	1091,29
	Przemyśl	miasto na prawach powiatu	-	46,18	66229	1434,15
	Rzeszów	miasto na prawach powiatu	-	116,36	178227	1531,69
	Tarnobrzeg	miasto na prawach powiatu	-	85,40	49214	576,28

Demografia

Obszar województwa zamieszkuje 2 103 505 osób (dane z 1 stycznia 2011 r. opublikowane przez GUS) w 46 miastach, 2164 miejscowościach wiejskich tworzących 1530 sołectw, 160 gmin (stan na 1 stycznia 2011) , 21 powiatów oraz 4 miasta na prawach powiatu.

Dane GUS z 1 stycznia 2011

Według ostatnich danych GUS-u średnia życia w województwie jest najwyższą w Polsce i wynosi odpowiednio: mężczyźni 73 lata (Polska 71), kobiety 81 lat (Polska 80). Na długowieczność mieszkańców regionu decydujący wpływ mają: czyste środowisko, zdrowy styl życia oraz niski poziom stresu.

Miasta

W województwie podkarpackim jest 50 miast, w tym 4 miasta na prawach powiatów. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców (faktycznego miejsca zamieszkania), na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego z 1 stycznia 2011

Herb	Nazwa	Powiat	Ludność	Powierzchnia (km²)	Gęstość zaludnienia (osób/km²)	Siedziba powiatu
	Rzeszów	miasto na prawach powiatu	178 227	116,36	1532	grodzkiego,ziemskiego
	Przemyśl	miasto na prawach powiatu	66 229	46,18	1434	grodzkiego,ziemskiego
	Stalowa Wola	stalowowolski	63 371	82,52	768	ziemskiego
	Mielec	mielecki	60 743	46,89	1295	ziemskiego
	Tarnobrzeg	miasto na prawach powiatu	49 214	85,40	576	grodzkiego,ziemskiego
	Krosno	miasto na prawach powiatu	47 471	43,50	1091	grodzkiego,ziemskiego
	Dębica	dębicki	47 234	33,98	1374	ziemskiego
	Jarosław	jarosławski	39 702	34,61	1147	ziemskiego
	Sanok	sanocki	39 106	38,08	1027	ziemskiego
	Jasło	jasielski	36 932	36,52	1011	ziemskiego
	Łańcut	łańcucki	18 057	19,42	930	ziemskiego
	Przeworsk	przeworski	15 733	22,13	711	ziemskiego
	Nisko	niżański	15 535	60,96	255	ziemskiego
	Ropczyce	ropczycko-sędziszowski	15 369	47,10	326	ziemskiego
	Leżajsk	leżajski	14 126	20,58	686	ziemskiego
	Lubaczów	lubaczowski	12 374	25,73	481	ziemskiego
	Nowa Dęba	tarnobrzeski	11 237	16,70	673
	Kolbuszowa	kolbuszowski	9 156	7,94	1153	ziemskiego
	Ustrzyki Dolne	bieszczadzki	9 349	16,79	557	ziemskiego
	Strzyżów	strzyżowski	8 773	13,89	632	ziemskiego
	Brzozów	brzozowski	7 579	11,46	661	ziemskiego
	Sędziszów Małopolski	ropczycko-sędziszowski	7 149	9,96	718
	Rudnik nad Sanem	niżański	6 753	36,60	185
	Dynów	rzeszowski	6 105	24,55	249
	Nowa Sarzyna	leżajski	6 103	9,15	667
	Boguchwała	rzeszowski	5 943	9,11	652
	Lesko	leski	5 700	15,33	372	ziemskiego
	Jedlicze	krośnieński	5 608	10,60	529
	Głogów Małopolski	rzeszowski	5 568	13,73	406
	Radymno	jarosławski	5 440	13,62	399
	Zagórz	sanocki	5 007	22,30	225
	Pilzno	dębicki	4 622	16,04	288
	Sokołów Małopolski	rzeszowski	3 968	15,54	255
	Rymanów	krośnieński	3 571	12,39	288
	Pruchnik	jarosławski	3 678	19,91	185
	Tyczyn	rzeszowski	3 474	9,67	359
	Kańczuga	przeworski	3 178	7,60	418
	Radomyśl Wielki	mielecki	3 045	8,79	346
	Oleszyce	lubaczowski	3 036	5,08	589
	Brzostek	dębicki	2 640	8,82	301
	Sieniawa	przeworski	2 133	6,74	316
	Dukla	krośnieński	2 128	5,48	388
	Błażowa	rzeszowski	2 119	4,23	501
	Narol	lubaczowski	2 069	12,42	167
	Cieszanów	lubaczowski	1 943	15,06	129
	Iwonicz-Zdrój	krośnieński	1 763	5,89	299
	Przecław	mielecki	1 621	16,02	101
	Ulanów	niżański	1 526	8,20	186
	Kołaczyce	jasielski	1 453	7,15	203
	Baranów Sandomierski	tarnobrzeski	1 423	9,15	156

Administracja i polityka

Samorząd

Organem stanowiącym jest Sejmik Województwa Podkarpackiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Rzeszów. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Podział klubów w Sejmiku Województwa Podkarpackiego (stan na grudzień 2010 r.):

• Prawo i Sprawiedliwość – 15 radnych
• Platforma Obywatelska – 7 radnych
• Polskie Stronnictwo Ludowe – 7 radnych
• Sojusz Lewicy Demokratycznej – 4 radnych

Marszałkowie województwa:

• od 1999 do 2002 Bogdan Rzońca (AWS)
• od 2002 do 2006 Leszek Deptuła (PSL)
• od 2006 do 2010 Zygmunt Cholewiński (PIS)
• od 2010 Mirosław Karapyta (PSL)

Administracja rządowa

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Podkarpacki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Rzeszów. Podkarpacki Urząd Wojewódzki w Rzeszowie znajduje się przy ulicy Grunwaldzkiej 15. W ramach urzędu działają także 3 delegatury: w Krośnie, Przemyślu i Tarnobrzegu.

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania:

• delegatura w Krośnie powiaty: bieszczadzki, brzozowski, jasielski, krośnieński, leski, sanocki i miasto Krosno;
• delegatura w Przemyślu powiaty: jarosławski, lubaczowski, przemyski, przeworski i miasto Przemyśl;
• delegatura w Tarnobrzegu powiaty: mielecki, niżański, stalowowolski, tarnobrzeski i miasto Tarnobrzeg.

Wojewodowie

• od 1 stycznia 1999 do 20 października 2001 Zbigniew Sieczkoś (AWS)
• od 20 października 2001 do 3 marca 2003 Zdzisław Siewierski (SLD)
• od 3 marca 2003 do 30 listopada 2005 Jan Kurp (SLD)
• od 30 listopada 2005 do 29 listopada 2007 Ewa Draus (PIS)
• od 29 listopada 2007 do 30 listopada 2010 Mirosław Karapyta (PSL)
• od 2 grudnia 2010 do 25 października 2011 Małgorzata Chomycz-Śmigielska (PO)
• od 12 grudnia 2011 Małgorzata Chomycz-Śmigielska (PO)

Wicewojewodowie

• od 19 stycznia 2011 do 14 lutego 2012 Andrzej Reguła (PSL)
• od 14 lutego 2012 Alicja Wosik (PSL)

Okręgi wyborcze

Okręg wyborczy nr 22 do Sejmu RP (stan na 14 grudzień 2011)

• Prawo i Sprawiedliwość - Marek Kuchciński, Bogdan Rzońca, Stanisław Piotrowicz, Piotr Babinetz
• Platforma Obywatelska - Małgorzata Chomycz, Piotr Tomański, Marek Rząsa
• Klub Parlamentarny Solidarna Polska - Mieczysław Golba, Kazimierz Ziobro
• Polskie Stronnictwo Ludowe - Mieczysław Kasprzak
• Ruch Palikota - Małgorzata Marcinkiewicz

Okręg wyborczy nr 23 do Sejmu RP (stan na 14 grudzień 2011)

• Prawo i Sprawiedliwość - Józefa Hrynkiewicz, Stanisław Ożóg, Kazimierz Moskal, Andrzej Szlachta, Krzysztof Popiołek, Kazimierz Gołojuch, Zbigniew Chmielowiec, Jan Warzecha
• Platforma Obywatelska - Zbigniew Rynasiewicz, Krystyna Skowrońska, Renata Butryn, Mirosław Pluta
• Polskie Stronnictwo Ludowe - Jan Bury
• Ruch Palikota - Dariusz Dziadzio
• Sojusz Lewicy Demokratycznej - Tomasz Kamiński

Okręg wyborczy nr 54 do Senatu RP (stan na 14 grudzień 2011)

• Janina Sagatowska (PIS)

Okręg wyborczy nr 55 do Senatu RP (stan na 14 grudzień 2011)

• Władysław Zenon Ortyl (PIS)

Okręg wyborczy nr 56 do Senatu RP (stan na 14 grudzień 2011)

• Kazimierz Jaworski (SP)

Okręg wyborczy nr 57 do Senatu RP (stan na 14 grudzień 2011)

• Alicja Maria Zając (PIS)

Okręg wyborczy nr 58 do Senatu RP (stan na 14 grudzień 2011)

• Andrzej Antoni Matusiewicz (PIS)

Okręg wyborczy nr 9 do Parlamentu Europejskiego w Polsce (stan na 2009)

• Tomasz Poręba (PIS)
• Elżbieta Łukacijewska (PO)

Zamki i pałace Podkarpacia

• Zamek Kamieniec - Odrzykoń,
• Zamek w Baranowie Sandomierskim,
• Renesansowy zamek Krasickich i Sapiehów - Krasiczyn,
• Zamek Kazimierzowski w Przemyślu,
• Dwór w Wolicy - Dębica,
• Barokowy zamek - Dukla,
• Zamek w Łańcucie,
• Zamek w Rzeszowie,
• Letni Pałac Lubomirskich w Rzeszowie,
• Pałac w Sieniawie,
• Pałac Tarnowskich w Tarnobrzegu,
• Dwór Mycielskich w Wiśniowej,
• dwór Lubomirskich w Boguchwale,
• Zamek Królewski w Sanoku,
• Dwór w Bolestraszycach,
• Dworek w Boratynie,
• Pałac w Iwoniczu Zdroju,
• Pałac Stawiarskich w Jedlicze,
• Zamek w Lesku,
• Pałac Miera w Leżajsku,
• Pałacyk Oborskich w Mielcu,
• Zamek Lubomirskich w Stalowej Woli,
• Pałac obecnie Dom Dziecka w Strzyżowie,
• Zespół Pałacowo-Parkowy w Przeworsku,
• Pałac w Birczy,
• Zamek w Przecławiu,
• Pałac Sroczyńskich - Jasło - Gorajowice
• Zamek Szaszkiewiczów w Rzemieniu,
• Zespół pałacowo - dworski w Czudcu,
• Pałac Lubomirskich w Przemyślu,
• Kamienica - Dębica Wiluszówka,
• Pałac Ponińskich w Horyńcu Zdroju,
• Pałac w Pełkiniach,
• Pałac Wodzickich w Tyczynie,
• Pałacyk Bobrowskich w Długie,
• Pałac w Julinie,
• Pałac w Weryni,
• Pałac w Zarzeczu,
• Dworek - Dębica,
• Pałac biskupów przemyskich w Krośnie,
• Dwór Starościński w Leżajsku,
• Dwór w Targowiskach..

Gospodarka

W 2008 r. produkt krajowy brutto woj. podkarpackiego wynosił 48,5 mld zł, co stanowiło 3,8% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 69,0% średniej krajowej, co plasowało podkarpackie na ostatnim miejscu względem innych województw.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. podkarpackiego w 1. kwartale 2011 r. wynosiło 2962,52 zł, co lokowało je na 15. miejscu względem wszystkich województw.

W końcu czerwca 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 135,7 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 15,0% do aktywnych zawodowo.

Podkarpackie gospodarstwa rolne są jednak bardzo rozdrobnione, co bardzo negatywnie wpływa na ich rentowność i rzadko kiedy jest jedynym źródłem utrzymania rodziny.

W regionie, szczególnie na południu rozwija się infrastruktura turystyczna. Powstaje coraz więcej hoteli, pensjonatów i ośrodków wypoczynkowych. Dzięki utworzeniu w roku 2005 międzynarodowego portu lotniczego w Rzeszowie, Podkarpacie odwiedza coraz więcej turystów zagranicznych.

Szczególnie charakterystyczny dla Rzeszowszczyzny jest przemysł lotniczy. Branża ta powoli wychodzi z fatalnej kondycji, w jakiej znalazła się po rozpadzie Układu Warszawskiego. Ponadto w województwie silnie rozwinięty jest przemysł farmaceutyczny, informatyczny i spożywczy. W Mieleckiej i Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej powstają kolejne zakłady przemysłowe (łącznie powstało już ponad 20 tys. miejsc pracy), kluczowe dla rozwoju regionu jest też powstanie Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego w Rzeszowie.

Surowcami kopalnymi są siarka, ropa naftowa oraz gaz ziemny. Surowce mineralne są wydobywane głównie w górzystej, południowej części województwa: piaskowce, wapienie, gipsy (w tym gips alabastrowy), glinki ceramiczne, piaski (w tym piaski szklarskie) i żwiry, a także torf, wody mineralne i geotermalne.

Specjalne strefy ekonomiczne

• Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK MIELEC
• Specjalna Strefa Ekonomiczna Wisłosan Tarnobrzeg

Parki przemysłowe i technologiczne

• Mielecki Park Przemysłowy
• Park Przemysłowy "Stare-Miasto Park"
• Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny

Nauka i oświata

• Rzeszów
  • Uniwersytet Rzeszowski (z 11 wydziałami, w tym Wydziałem Medycznym będącym podwalinami do utworzenia Wyższej Szkoły Medycznej w Rzeszowie)
  • Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza (największa uczelnia techniczna południowo-wschodniej Polski, z jedynym w kraju ośrodkiem kształcenia pilotów lotnictwa cywilnego)
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Rzeszowie
  • Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie (największa niepubliczna uczelnia wyższa na Podkarpaciu)
  • Wyższa Szkoła Zarządzania w Rzeszowie
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Rzeszowie
  • Szkoła Języków Obcych i Zarządzania PROMAR w Rzeszowie
  • Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Rzeszowie-Tyczynie
  • Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Rzeszowie
  • Wyższa Szkoła Prawa i Administracji, Wydział Administracyjno-Prawny w Rzeszowie
  • Wyższa Szkoła Inżynieryjno-Ekonomiczna, Wydział Przedsiębiorczości w Rzeszowie

• Przemyśl
  • Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Przemyślu
  • Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu
  • Wyższa Szkoła Gospodarcza w Przemyślu
  • Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Przemyślu
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Przemyślu
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu

• Tarnobrzeg
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnobrzegu im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu
  • Zespół Kolegiów Nauczycielskich w Tarnobrzegu
  • Wyższa Szkoła Handlowa w Kielcach Wydział Zamiejscowy w Tarnobrzegu
  • Profesjonalna Szkoła Biznesu
  • Małopolska Szkoła Handlowa
  • Szkoła Zarządzania

• Krosno
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie – (14 kierunków kształcenia) z jednostkami: Instytut Politechniczny, Instytut Kultury Fizycznej, Instytut Humanistyczny, Instytut Gospodarki i Polityki Społecznej, Studium Języków Obcych i Nauk Społecznych, Studium Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Studium Wychowania Fizycznego i Sportu.
  • Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy w Krośnie
  • Niepubliczna Szkoła Biznesu w Krośnie
  • Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Oddział w Krośnie
  • Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie – oddział w Krośnie

• Dębica
  • Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie – Zamiejscowy Wydział Rozwoju Regionalnego w Dębicy
  • Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie – Centrum Edukacyjne w Dębicy
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Dębicy

• Jarosław
  • Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu

• Jasło
  • Podkarpacka Szkoła Wyższa w Jaśle im. bł. księdza Władysława Findysza

• Leżajsk
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Leżajsku

• Mielec
  • Wyższa Szkoła Gospodarki i Zarządzania w Mielcu
  • Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie – ośrodek zamiejscowy
  • Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie – ośrodek zamiejscowy
  • Niepubliczna Szkoła Biznesu w Mielcu
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Mielcu
  • Policealne Studium Medyczne
  • British School w Mielcu

• Przeworsk
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Przeworsku

• Nisko
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Nisku (Język angielski)
  • Politechnika Radomska – Wydział Transportu Politechniki Radomskiej im. Kazimierza Pułaskiego

• Ropczyce
  • Wyższa Szkoła Inżynieryjno-Ekonomiczna w Ropczycach
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Ropczycach
• Sanok
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Sanoku
• Stalowa Wola
  • Katolicki Uniwersytet Lubelski
    • Wydział Zamiejscowy Nauk o Społeczeństwie
    • Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Gospodarce
  • Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Stalowej Woli
  • "Olympus” Szkoła Wyższa im. Romualda Kudlińskiego w Warszawie – Wydział Zamiejscowy w Stalowej Woli
  • Politechnika Rzeszowska – Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa

Sport

Piłka nożna

Najbardziej utytułowanym klubem piłkarskim w województwie jest Stal Mielec, dwukrotny mistrz Polski w sezonach 1972/73 i 1975/76, wicemistrz 1974/75, finalista Pucharu Polski 1975/76 oraz jeden z dwóch polskich ćwierćfinalistów Pucharu UEFA w historii (edycja 1975/76). W czasach świetności klubu, które przypadły na lata 70. XX wieku, grało w nim wielu reprezentantów Polski i innych czołowych piłkarzy. Na początku lat 90. główny sponsor klubu, PZL Mielec, popadł w poważne tarapaty finansowe, a wraz z nim klub. W sezonie 2010/2011 drużyna seniorów gra w nowej III lidze, jednak trofea zdobywają młodzi piłkarze (Mistrzostwo Polski U-17 w 2007, wicemistrzostwo U-19 w 2007).

Stal Mielec nie jest jedynym klubem województwa, który osiągał sukcesy. W rozgrywkach najwyższej ligi w Polsce brały udział również Stal Rzeszów, Stal Stalowa Wola, Siarka Tarnobrzeg, oraz Igloopol Dębica. Stal Rzeszów w 1975 roku zdobyła Puchar Polski.

W sezonie 2010/2011 województwo nie ma żadnego reprezentanta ani w Ekstraklasie, ani w I lidze. Resovia Rzeszów, Stal Rzeszów oraz Stal Stalowa Wola grają w II lidze.

Siatkówka

Szczególnie zasłużonym klubem jest Resovia Rzeszów, który święcił największe triumfy w latach 70. i 80. Resovia jest czterokrotnym Mistrzem Polski, czterokrotnym zdobywcą Pucharu Polski oraz Klubowym Wicemistrzem Świata z 1974 roku. Obecnie drużyna powraca do świetności – w 2004 roku, po dwunastoletniej przerwie, wywalczyła awans do Polskiej Ligi Siatkówki, a w latach 2009, 2010 i 2011 stawała na podium Mistrzostw Polski.

Również siatkarze Stali Mielec odnosili sukcesy – mężczyźni w 1976 roku zdobyli Puchar Polski, kobiety zaś w 2000 roku wicemistrzostwo Polski i ćwierćfinał Pucharu Konfederacji CEV w 2003 roku.

W sezonie 2011/2012 województwo w PlusLidze reprezentują siatkarze Resovii Rzeszów, w PlusLidze Kobiet zaś siatkarki Stali Mielec.

Żużel

Stal Rzeszów od lat reprezentuje województwo w najważniejszych rozgrywkach, klub ten wielokrotnie zdobywał medale wszystkich kolorów w Mistrzostwach Polski. W drugiej lidze startuje zespół KSM Krosno.

Koszykówka

W obecnej chwili Siarka Tarnobrzeg, Stal Stalowa Wola i Znicz Jarosław występują w Polskiej Lidze Koszykówki. W I lidze mężczyzn grają Sokół Łańcut, MOSiR Krosno. Oprócz tego MOSiR Przeworsk występuje w 3 lidze. W sezonie 1975 największym osiągnięciem w koszykówce było zdobycie przez Resovię Rzeszów tytuł mistrza Polski.

Piłka ręczna

W ZPRP zrzeszonych jest 39 klubów z województwa podkarpackiego, z czego zdecydowaną większość stanowią kluby uczniowskie i szkolne. Stal Mielec zdobyła tytuł Wicemistrza Polski w 1975 roku i Puchar Polski w 1971 roku. Od sezonu 2010/2011 gra w PGNiG Superlidze Mężczyzn, zakończyła tenże sezon na czwartym miejscu. Czuwaj Przemyśl od sezonu 2009/2010 startuje w rozgrywkach I ligi grupy B. Juvenia Rzeszów występuje na parkietach II ligi, z której po sezonie 2010/2011 spadł Orzeł Przeworsk.

Tenis stołowy

Forbet-OWG Tarnobrzeg jest najlepszym zespołem Ekstraklasy Kobiet; 19-krotny Drużynowy Mistrz Polski (sezony 1990/91 do 2004/05 oraz od 2006/07 do 2009/2010); 2. miejsce w Pucharze Europy: 1998/99; 2. miejsce w Pucharze ETTU: 2007/2008 i 2009/2010; 1. miejsce w Pucharze ETTU: 2008/2009

Hokej na lodzie

Jedynym podkarpackim zespołem występującym w ekstralidze hokeja na lodzie jest Ciarko PBS Bank Sanok, którego największymi triumfami jest zdobycie Pucharu Polski w latach 2011, 2012. W sezonie 2011/2012 zespół ten zwyciężył w rundzie zasadniczej PLH.

• Oficjalna strona internetowa drużyny Ciarko PBS Bank KH Sanok

Regiony partnerskie

• Regiony, z którymi województwo ma nawiązane oficjalnych stosunki międzynarodowe:
  • Samorządny Kraj Preszowski (Republika Słowacka)
  • Kraj koszycki (Republika Słowacka)
  • Kraj zliński (Republika Czeska)
  • Obwód Wołyński (Ukraina)
  • Obwód iwanofrankiwski (Ukraina)
  • Obwód Odeski (Ukraina)
  • Obwód tarnopolski (Ukraina)
  • Komitat Vas (Republika Węgierska)
  • Kraj Związkowy Saary (Republika Federalna Niemiec)
  • Obwód saratowski (Federacja Rosyjska)
  • Autonomiczny Region Friuli Venezia Gulia (Włochy)
  • Region Molise (Włochy)
  • Region Centrum (Portugalia)
  • Styria (Austria)

• Regiony, z którymi wojewodztwo realizuje wspólne projekty oraz inicjatywy:
  • Zadarska županija (Chorwacja)
  • Okręg Suczawa (Rumunia)
  • Kraj Związkowy Saksonia (Republika Federalna Niemiec)

Religia

Większość mieszkańców województwa podkarpackiego należy do Kościoła rzymskokatolickiego. Na terenie województwa znajdują się części: metropolia lubelska, metropolia krakowska oraz metropolia przemyska w której skład wchodzi: archidiecezja przemyska w całości oraz dwie diecezje w częściach: diecezja rzeszowska, diecezja zamojsko-lubaczowska.

Komunikacja

Transport drogowy

• Gęstość dróg krajowych w regionie wynosi 4,2 km/100 km²,
• Gęstość dróg wojewódzkich w regionie wynosi 8,8 km/100 km²,
• Gęstość dróg powiatowych w regionie wynosi 36,0 km/100 km²,
• Gęstość dróg gminnych w regionie wynosi 30,6 km/100 km².

Autostrady:

• A4E40 Autostrada A4 (w budowie)

Drogi ekspresowe:

• S19 Droga ekspresowa S19 (planowana)
• S74 Droga ekspresowa S74 (planowana)

Drogi krajowe

• 4E40 Droga krajowa nr 4
• 9E371 Droga krajowa nr 9
• 19 Droga krajowa nr 19
• 28 Droga krajowa nr 28
• 73 Droga krajowa nr 73
• 77 Droga krajowa nr 77
• 84 Droga krajowa nr 84

Transport lotniczy

• Port lotniczy Rzeszów-Jasionka (międzynarodowy)
• Lotnisko Krosno-Polanka
• Lotnisko Mielec
• Lotnisko Stalowa Wola-Turbia
• Lotnisko Stara Wieś
• Lądowisko Sanok

Transport kolejowy

• 25 - linia kolejowa Łódź Kaliska - Dębica
• 66 – linia kolejowa Zwierzyniec Towarowy - Stalowa Wola Południe
• 68 – linia kolejowa Lublin – Przeworsk
• 70 – linia kolejowa Włoszczowice - Chmielów koło Tarnobrzega
• 71 – linia kolejowa Ocice – Rzeszów
• 74 – linia kolejowa Sobów – Stalowa Wola Rozwadów
• 78 – linia kolejowa Sandomierz - Grębów
• 91 – linia kolejowa Kraków – Medyka
• 101 – linia kolejowa Munina – Hrebenne
• 102 – linia kolejowa Przemyśl Główny - Malhowice
• 106 – linia kolejowa Rzeszów – Jasło
• 107 – linia kolejowa Nowy Zagórz – Łupków
• 108 – linia kolejowa Stróże – Krościenko

koleje wąskotorowe

• Bieszczadzka Kolejka Leśna
• Przeworska Kolej Dojazdowa

Bezpieczeństwo

Policja

Podkarpacka policja posiada 17 jednostek powiatowych i 4 miejskie. Komenda Wojewódzka Policji znajduje się w Rzeszowie.

Straż pożarna

Główną siedzibą straży pożarnej jest Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Rzeszowie. Na terenie województwa działa 2 ratownictwa chemiczno - ekologiczne (Nowa Sarzyna, Rzeszów), 3 ratownictwa wodno - nurkowe (Tarnobrzeg, Przemyśl), 1 ratownictwo wysokościowe (Rzeszów).

Wojsko

Podkarpackie jako 1 z 9 województw należy do Śląskiego Okręgu Wojskowego. Szefem Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Rzeszowie jest płk dypl. Witold Przybyła. Skład jednostek Okręgu w województwie podkarpackim:

• 14 Brygada Obrony Terytorialnej w Przemyślu,
• 3 Batalion Ratownictwa Inżynieryjnego im. płk. Rudolfa Matuszka w Nisku,
• 12 Ośrodek Przechowywania Sprzętu w Nisku,
• 4 Okręgowe Warsztaty Techniczne w Żurawicy,
• 21 Rejonowe Warsztaty Techniczne im. Hetmana Wielkiego Koronnego Mikołaja Kamienieckiego w Rzeszowie
• Wojewódzki Sztab Wojskowy w Rzeszowie,
• Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych im. płk. Jana Szypowskiego "Leśnika" w Nowej Dębie.

Ochrona środowiska

Parki Narodowe

• Bieszczadzki Park Narodowy
• część Magurskiego Parku Narodowego

Parki krajobrazowe

• Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy
• Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy
• Jaśliski Park Krajobrazowy
• Park Krajobrazowy Doliny Sanu
• Park Krajobrazowy Gór Słonnych
• Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego
• Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
• część Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie
• część Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki
• część Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej

Rezerwaty przyrody

Według stanu na dzień 1 stycznia 2005 roku w województwie jest 94 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 10733,10 ha, czyli 0,6% powierzchni województwa.

Podział rezerwatów wg typu:

• 40 leśnych
• 25 florystycznych
• 6 torfowiskowych
• 3 faunistycznych
• 13 krajobrazowych
• 6 geologicznych
• 1 faunistyczny, wodny

Zobacz też

• Bieszczady
• Kresowiacy, Pogórzanie, Rzeszowiacy