Golcowa

Golcowa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Domaradz.

Miejscowość zasadniczo dzieli się na dwie główne części: Dół i Różanka, oraz liczne przysiółki. Wieś graniczy z Domaradzem, Przysietnicą, Baryczą, Gwoźnicą, Izdebkami oraz z Bliznem.

Miejscowość leży na Pogórzu Przemyskim. Jest to okolica zróżnicowana geologicznie. Występowały tu pokłady ropy naftowej, czego śladem są pozostałe studnie ropne. Występują tu najwyższe wzniesienia w całej gminie, dochodzące do 478 m n.p.m. Wzgórze w przysiółku Nowiny stanowi punkt widokowy na sąsiednie miejscowości, a także Brzozów i Starą Wieś (przy dobrej widoczności można dostrzec tamtejszą bazylikę).

Historia

Wg dokumentu wystawionego 23 czerwca 1448 roku wieś została założona w środkowym i górnym biegu Łączki przez biskupa przemyskiego Piotra Chrząstowskiego (de Chranstov).

Pierwotną nazwę Piotrowin (nawiązującą do imienia biskupa – fundatora, jak i do legendy o wskrzeszeniu rycerza Piotrowina przez św. Stanisława, biskupa i męczennika), ludność zmieniła na Golcowa - od nazwiska pierwszego sołtysa tej wsi, Macieja Golca.

Od czasów I Rzeczyposopolitej formalnie Golcowa stanowiła samodzielną gminę z własnym samorządem w postaci wójta i przysiężnych, w praktyce zależnych w dużej mierze od rządcy.

W czerwcu 1624 r. Tatarzy spustoszyli wieś i rozłożyli się obozem. Podobnie postąpili w 1672 r., gdy wzięli w jasyr 77 mieszkańców, zrabowali 24 konie i 11 sztuk bydła. W 1696 r. ks. Maciej Misiewicz, od 1658 proboszcz golcowski, zabity został przez Tatarów. W latach 1745-48sporządzone zostały przez lustratorów bp Wacława Hieronima Sierakowskiego protokoły lustracji kościoła i parafii (1745) oraz wsi (1748). W 1772 Golcowa znalazła się w zaborze austriackim.

25 września 1914 r., w czasie I wojny światowej, do Golcowej wkroczyły wojska rosyjskie. W maju 1915 r. w wyniku tzw. operacji gorlickiej wojska austriackie odzyskały zachodnią część Galicji, zajmując m.in. Golcową. W 1922 wieś Golcowa jako samodzielna gromada powiatu brzozowskiego weszła w skład województwa lwowskiego.

W latach 60. XX wieku w Golcowej powstała brukowana droga.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Emigracja

Z końcem XIX wieku i początkiem XX wieku bardzo wielu mieszkańców Golcowej emigrowało do Stanów Zjednoczonych. Wszyscy trafiali na wyspę Ellis, gdzie działało centrum przyjmowania imigrantów. Mieszkańcy Golcowej wraz z całymi rodzinami po pomyślnym przejściu przez Ellis Island osiedlali się najczęściej w stanach Ohio oraz Michigan. Obecnie najwięcej potomków emigrantów z Golcowej mieszka w Cleveland i Detroit.

Zabytki

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. św. Barbary i Narodzenia NMP wzniesiony zapewne w II poł. XV w. Wybudowany był w systemie więźbowo-zaskrzynieniowo-zaczepowym, należącym do najstarszych typów konstrukcyjnych kościołów drewnianych. W II poł. XIX w. kościół został przebudowany (m.in. rozebrano soboty, wybudowano wieżyczkę na sygnaturkę, przedłużono nawę, wnętrze korpusu podzielono na trzy nawy). Wnętrze pokryte jest polichromią z XIX w., pędzla Jana Babińskiego.

Kościół należy do najstarszych obiektów późnogotyckiej architektury drewnianej na Podkarpaciu. Od lat 90. XX wieku jest mocno zaniedbany, dopiero od 2010 poddano go pracom restauratorskim.

Infrastruktura

Miejscowość oferuje dostęp do sieci wodociągowej, gazowej, elektrycznej, a także telekomunikacyjnej. W roku 2010 wyremontowano infrastrukturę drogowo-mostową. Przy kościołach znajdują się duże asfaltowe parkingi. We wsi można korzystać także z Internetu bezprzewodowego, a także popularnych sieci komórkowych. W Golcowej rozwinęła się także baza handlowo-usługowa z licznymi sklepami i barami.

Źródła

• Golcowa w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II (Derenek – Gżack) z 1881 r.
• strona internetowa - http://www.golcowa.koon.pl