Średnia ocena: 4.2
liczba ocen: 14
Ilość kodów pocztowych: 1
Współrzedne geograficzne N: 49.719440
Współrzedne geograficzne E: 22.014170
Strefa numeracyjna: Kierunkowy 13
Liczba ludności: 3100
Tablice rejestracyjne: RBR
Dzielnica: Budy
Dzielnica: Dół
Dzielnica: Folwark
Dzielnica: Góra
Dzielnica: Skokówka
Dzielnica: Zagroda
Stara Wieś – wieś w Polsce, w gminie Brzozów, powiecie brzozowskim, województwie podkarpackim, położona nad rzeką Stobnicą na Pogórzu Dynowskim.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim. Sąsiaduje z Bliznem na północy, na wschodzie z Przysietnicą, na południu z miastem Brzozów, na zachodzie z Orzechówką i Malinówką.
Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 886, która łączy drogę krajową nr 9 z drogą krajową nr 28.
Początki miejscowości sięgają roku 1359, kiedy to król Kazimierz Wielki nadał akt lokacyjny dla osady leżącej nad rzeką Stobnica. Historiografowie wskazują pierwotną nazwę wsi jako Brzozów. W 1384 roku wieś ta oraz pobliski Domaradz przekazano jako ofiarę biskupom przemyskim. W tym samym czasie na południe od wsi założono miasto, które posiadało taką samą nazwę. Do lokalizacji miasta przyczyniły się częste wylewy rzeki , dlatego wybrano wzgórze posiadające również lepsze warunki obronne. Wkrótce miasto stało się siedzibą tzw. klucza biskupiego, a dla określania wsi zaczęto używać nazwy Stara Wieś. Pierwszy dokument potwierdzający zmianę nazwy jest datowany na 1460 rok.
W 1896 r. poeta Mirandola Pik wraz z matką zakontraktował w okolicy teren pod eksploatacji ropy naftowej, ale do realizacji wydobycia nie doszło. Na położonym na wschód od wsi wzgórzu Parnas znajdują się zaczopowane odwierty, z dwóch wydobywa się gaz, który spala się od razu po ujściu z czopa. W południowej części Starej Wsi znajduje się dom generalny Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP. W północnej części Starej Wsi znajduje się Kolegium Ojców Jezuitów i Nowicjat Towarzystwa Jezusowego Prowincji Polski Południowej.
Zapiski z połowy XV wieku wspominają o parafii w Starej Wsi. W następnych latach kościół w Starej Wsi stał się filialnym dla parafii w Brzozowie i pozostawał nim aż do XIX wieku. Z kronik wiadomo, że w II połowie XVII wieku tutejszy kościół był zbudowany z drewna i posiadał w wyposażeniu trzy ołtarze. W 1698 roku wybudowano obecny kościół i prawdopodobnie do niego przeniesiono wyposażenie starszej świątyni.
Z zachowanych zapisów wiadomo, że pod koniec 1726 r. ks. Franciszek Goźliński, proboszcz brzozowski i kanonik przemyski podjął zobowiązanie przekazania 80 tysięcy złotych polskich biskupowi Aleksandrowi Fredrze na cele rozbudowy kościoła w Starej Wsi. Biskup zwrócił się do Ojca Konstantego Moszyńskiego, prowincjała Paulinów na Jasnej Górze z propozycją sprowadzenia Paulinów do Starej Wsi, gdzie za przekazane środki rozpoczęłoby budowę nowej świątyni i klasztoru. W związku z tym podpisano dwie umowy datowane na 29 stycznia 1728 roku i 22 sierpnia 1728 roku, jako fundatorzy inwestycji występują zarówno biskup Fredro jak i ksiądz Goźliński.
Pierwsi Paulini przybyli już 2 lutego 1728 roku, 20 czerwca tego roku przejęli opiekę nad kościołem. Przez trzy lata była to paulińska rezydencja, a następnie konwikt. Od tego czasu zaczęli opatrywać dokumenty pieczęcią z wizerunkiem Wniebowzięcia NMP. Konsekracja nowego kościoła miała miejsce 2 lipca 1760 roku, poświęcenia dokonał biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Podczas uroczystości do nowej świątyni przeniesiono cudowny obraz Wniebowzięcia WNP. Według legendy cudowny obraz zaginął, skradziony i odnalazł się na drzewie, które rosło w miejscu, gdzie później budowano starowiejskie świątynie. Drewniany kościół po kilkunastu latach rozebrano, ponieważ przestał być użytkowany.
Paulini kontynuowali kult cudownego obrazu, w XVII wieku, coraz powszechniejsze były pielgrzymki wiernych, którzy przybywali oddać cześć NMP. W 1728 roku wykonano kopię cudownego obrazu. Spis inwentarza kościelnego sporządzony w 1729 roku wymienia znajdujący się w głównym ołtarzu słynący łaskami obraz Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP. Paulini przebywali w Starej Wsi 58 lat, w 1784 roku cesarz Józef II Habsburg swoim dekretem dokonał kasacji tutejszego konwentu. Konwent liczył wówczas 10 ojców i jednego brata zakonnego, ostatni przełożonym był zmarły 19 czerwca 1801 roku w Brzozowie o. Kalikst Janicki. Decyzją władz wydaną w dniu 5 czerwca 1786 roku własność Paulinów tj. kościół, klasztor i folwark przeszły w posiadanie Funduszu Religijnego. Przez 35 lat administratorem dóbr kościelnych był proboszcz brzozowski, który raz w miesiącu odprawiał tu mszę świętą. Biskup przemyski Antoni Gołaszewski zwrócił się w dniu 20 stycznia 1821 r. poprzez suplikę do cesarza Franciszka II z prośbą o ofiarowanie dóbr popaulińskich Jezuitom, którzy przybyli z Białorusi. Cesarz wyraził zgodę i pierwsi Jezuici przybyli do Brzozowa 28 października 1821 r. Przekazanie klasztoru nastąpiło dwa miesiące później.
Jezuici przekształcili klasztor w swoje kolegium i otwarli w nim w 1822 roku nowicjat. W 27 lat później po zdławieniu Wiosny Ludów Jezuitom zarzucono wspieranie ruchów wyzwoleńczych. Cesarz Ferdynand I podpisał 7 maja 1848 roku dekret banicyjny zmuszający zakonników do opuszczenia granic Cesarstwa Austriackiego. Pomiędzy lipcem 1848 roku a czerwcem 1852 r. kościołem Starowiejskim ponownie zarządzało probostwo z Brzozowa. Stan taki trwał do 28 czerwca 1852 roku, gdy Cesarz anulował dekret banicyjny i Jezuici powrócili do Starej Wsi. W dniu 9 lipca 1852 roku biskup przemyski Franciszek Wierzchleyski uzyskał zgodę proboszcza parafii w Brzozowie, ks. Antoniego Załuskiego i erygował samodzielną parafię. W dniu 8 września 1877 roku arcybiskup i wiedeński nuncjusz papieski Lodovico Jacobini dokonał uroczystej koronacji cudownego obrazu, co upamiętniono dodatkowo marmurową tablicą opisującą przebieg wydarzenia, którą wmurowano w kościele. W 1899 roku jezuita o. Ignacy Melin połączył jubileusz 500-lecia sprowadzenia obrazu do Starej Wsi z koronacją górnej sceny obrazu.
Kolejnym wielkim wydarzeniem było święto 50-lecia koronacji cudownego obrazu, kiedy to w dniu 8 września 1927 roku rzekomo przybyło ok. 100 tysięcy wiernych, 40 tysięcy z nich przyjęło Komunię św., a ok. 2000 przystąpiło do sakramentu bierzmowania. Podczas tego święta ogłoszono publicznie decyzję papieża Piusa XI datowaną na 7 sierpnia 1927 r., która podnosiła starowiejski kościół do rangi bazyliki mniejszej.
Tragiczna chwila miała miejsce w dniu 6 grudnia 1968 roku, gdy ok. godziny 5 rano nieznany sprawca podpalił pochodzący z przełomu XV i XVI wieku cudowny obraz. Odtworzenia zniszczonego obrazu podjęła się Maria Niedzielska z Krakowa. Koronacja kopii obrazu Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP zwanego Matką Boską Starowiejską miała miejsce 10 września 1972 roku. Dokonał jej Prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński. Asystowali mu biskupi przemyscy: Ignacy Tokarczuk, Stanisław Jakiel, Tadeusz Błaszkiewicz oraz biskup opolski Wacław Wycisk.
Stara Wieś jest od wieków celem pielgrzymek. Przez stulecia do cudownego obrazu Matki Boskiej Starowiejskiej pielgrzymowali m.in: Prymas Polski kard. August Hlond, kard. Adam hr. Sapieha, Prymas Polski kard. Józef Glemp; kardynał Franciszek Macharski oraz arcybiskupi: Eugeniusz Baziak, Adam Kozłowiecki, Jerzy Ablewicz, Bronisław Dąbrowski.
Odwieczną tradycją są coroczne pielgrzymki wiernych z Tyczyna koło Rzeszowa i z Humennégo na Słowacji. Słowacy pielgrzymują od ponad pięciu wieków, a tradycji tej nie przeszkodził nawet miniony ustrój.
Stara Wieś znajduje się przy drogi wojewódzkiej nr 886. We wsi znajduje się 5 przystanków autobusowych, z których największe znaczenie posiada położony obok bazyliki. Połączenia autobusowe PKS i przewoźników prywatnych łączą Starą Wieś z Brzozowem, Sanokiem, Mielcem, Jaśliskami oraz z oddaloną o 50 km stolicą województwa Rzeszowem.
W Starej Wsi znajduje się Przedszkole Samorządowe oraz Zespół Szkół, w skład którego wchodzą szkoła podstawowa i gimnazjum.
Stara Wieś zwyczajowo dzieli się na dwie części "Małą stronę" (zachodnia część) oraz "Dużą stronę" (wschodnia część położona przy drodze Rzeszów-Sanok).
W Starej Wsi znajduje się kompleks boisk sportowo-rekreacyjnych, należący do Zespołu Szkół w Starej Wsi.
W skład kompleksu wchodzi:
Chlubą miejscowości jest monumentalna, późnobarokowa bazylika, konsekrowana w roku 1760 przez biskupa przemyskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego, pw. Wniebowzięcia NMP. Budowniczymi bazyliki i przyległego do niej klasztoru byli ojcowie paulini. Obecnie opiekują się nią ojcowie jezuici, którzy mają w kolegium starowiejskim swój nowicjat. W ołtarzu głównym bazyliki znajduje się cudowny obraz przedstawiający scenę Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP ukoronowany 8 września 1877 roku przez arcybiskupa Lodovico Jacobini, nuncjusza apostolskiego w Wiedniu, późniejszego kardynała. Jest to kopia, gdyż oryginał spłonął w "tajemniczych okolicznościach" w 1968 roku. Dnia 11 sierpnia 2006 roku IPN oficjalnie potwierdził spalenie obrazów przez UB i zakwalifikował to wydarzenie jako zbrodnię komunistyczną. Sprawca podpalenia pozostał nieznany.
W Starej Wsi wznosi się mogiła konfederatów barskich – usypana w formie wysokiego ziemnego kurhanu, zwieńczonego klasycystyczną, kolumnową kapliczką.
Na terenie kolegium znajduje się jedno z ciekawszych muzeów Podkarpacia: Muzeum Towarzystwa Jezusowego Prowincji Polski Południowej. W jego salach prezentowane są kolekcje sztuki sakralnej i rzemiosła artystycznego XVI-XX w., ukazujące tak duchowość jak i kulturę estetyczną jezuitów. Na ekspozycji stałej można podziwiać bogate zbiory malarstwa olejnego, rzeźby, złotnictwa i rękodzieła artystycznego – rodzimego jak i europejskiego – oraz znaczącą kolekcję szat liturgicznych. Na uwagę zasługują: najstarsza datowana kopia Cudownego Obrazu Jasnogórskiego malowana przez Franciszka Śniadeckiego w 1613 roku, jak też pamiątki związane z wielkimi postaciami Kościoła, m.in.: św. Franciszkiem de Hieronimo, św. kard. Robertem Bellarminem, ks. Piotrem Skargą, arcybiskupem Ignacym Raczyńskim, św. biskupem Józefem Sebastianem Pelczarem, bł. Janem Beyzymem, ks. Władysławem Gurgaczem, kard. Adamem Kozłowieckim czy papieżami: Piusem VI, Piusem IX i Janem Pawłem II. W salach Muzeum prezentowane są również kolekcje: etnograficzna i egzotyczna. Ta druga związana jest z pracą misyjną polskich jezuitów w Afryce, Azji, Australii i Oceanii oraz w obu Amerykach. Na szczególną uwagę zasługują zbiory pochodzące z Afryki i Azji, będące kontynuacją kolekcji zapoczątkowanej jeszcze na początku XX w. Muzeum może się też poszczycić zbiorem stu szopek bożonarodzeniowych z wszystkich kontynentów. Najstarsze mają ponad sto lat.
Poza kolegium jezuitów na terenie miejscowości znajdują się jeszcze dwa zgromadzenia zakonne: Sióstr Służebniczek NMP i Sióstr Wielkiego Zawierzenia.
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-16 23:02:04