Ocena internautów miejscowości Dębica
Średnia ocena: 4.6
liczba ocen: 14
Ilość ulic: 236
Ilość kodów pocztowych: 1
Współrzedne geograficzne N: 50.051392
Współrzedne geograficzne E: 21.411671
Strefa numeracyjna: Kierunkowy 14
Liczba ludności: 49000
Gęstość ludności: 1367 os./km²
Powierzchnia: 33.8 km²
Wysokośc npm: 213
Aglomeracja: 75 000
Rodzaj gminy: miejska
TERC: 3182403011
Tablice rejestracyjne: RDE
Dzielnica: Budzisz
Dzielnica: Gawrzyłowa
Dzielnica: Kawęczyn
Dzielnica: Kępa
Dzielnica: Kopaliny
Dzielnica: Koło Słonecznej
Dzielnica: Piaski
Dzielnica: Poddęby
Dzielnica: Skotnia
Dzielnica: Wolica
Dębica – miasto i gmina w województwie podkarpackim, siedziba powiatu dębickiego, nad rzeką Wisłoką, na północnym skraju Pogórza Strzyżowskiego. Przed 1945 rokiem Dębica należała do województwa krakowskiego, po zakończeniu II wojny światowej weszła w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego. Miasto jest ważnym ośrodkiem przemysłowym Podkarpacia, znane m.in. z fabryki opon czy rowerów Arkus.
Dębica dzieli się na 11 osiedli, które stanowią jednostki pomocnicze miasta:
Nie jest znana dokładna data powstania osady. Pierwsza wzmianka źródłowa o Dębicy pochodzi z 1293 roku. Osada o nazwie „Dambicha” należała wówczas do rodu Gryfitów. Wiadomo, że w 1305 roku osada została złupiona przez Tatarów, spłonął wówczas drewniany kościół, który odbudowano w 1318 roku. W 1325 roku Dębica była już siedzibą dekanatu leśnego złożonego z 14 parafii, położonych w lasach Puszczy Sandomierskiej, obejmował on, m.in. Przecław, Brzeźnicę, Łączki Kucharskie i Sędziszów. W późniejszym okresie włączono także parafie strzyżowską i rzeszowską. Świadczy to o tym, że Dębica była wówczas dużą i szybko rozwijającą się wsią.
W 1358 roku król Kazimierz III Wielki nadał Świętosławowi Gryficie przywilej lokacyjny miasta na prawie niemieckim, a wraz z nim zezwolił na organizowanie targów w środę. Jednak dopiero po czternastu latach doszło do faktycznego założenia miasta. 10 czerwca 1372 roku, Świętosław zlecił Mikołajowi, sołtysowi wsi Lipiny, przeprowadzenie lokacji miasta. W zamian Mikołaj został pierwszym dziedzicznym wójtem w Dębicy z prawem pobierania czynszów i innymi przywilejami.
Dębica położona na szlakach handlowych z Krakowa do Lwowa miała duże szanse rozwoju, które ograniczała jednak konkurencja z większymi wówczas miastami Ropczycami i Pilznem, powstałymi wcześniej. Mimo tych utrudnień Dębica rozwijała się gospodarczo i demograficznie. W 1446 roku wieku otrzymała od namiestnika króla Władysława Warneńczyka – Jana z Czyżowa przywilej organizowania rocznych jarmarków w Środę Popielcową. Spowodowało to gwałtowny rozwój miasta. W 1470 roku Jadwiga z Podgrodzia, ówczesna właścicielka miasta, podjęła próbę uporządkowania praw obowiązujących w mieście – w wydanym dokumencie określiła przywileje i obowiązki mieszczan.
Pod koniec XV wieku, w 1474 roku, Dębica podobnie jak cała okolica została złupiona przez węgierskie wojska dowodzone przez Tomasza Tarczę. W 1502 roku najazd Tatarów spowodował całkowite spalenie miasta, wówczas drewnianego i jego wyludnienie.
Po najeździe Tatarów w 1502 roku, Dębica znacznie się wyludniła. Chcąc zapobiec upadkowi miasta, jego ówcześni właściciele Jan Podgrodzki i Katarzyna z Latoszyna zwolnili miasto na 14 lat z wszelkich powinności i zezwolili na darmowy wyrąb lasu. W 1504 roku, z tego samego powodu, król Aleksander Jagiellończyk zwolnił miasto ze świadczeń na rzecz króla. Przywileje te spowodowały, że w XVI wieku Dębica osiągnęła apogeum swojego rozwoju. Stała się lokalnym ośrodkiem rzemiosła. Istniały cechy krawców, mieczników, kuśnierzy, kowali, kołodziejów, zrzeszonych w cechu zbiorowym. jednak rzemieślnicy ci zaspokajali tylko rynek lokalny. Podobnie handel był ograniczony tylko do najbliższych okolic. Nie osiągnęła więc wtedy Dębica takiego znaczenia jak sąsiednie Pilzno i Ropczyce. Jednym z przyczyn takiej sytuacji, był fakt, że Dębica, była nadal miastem prywatnym, a jej właściciele często dzielili ją między spadkobierców, a ci zaś często pozostawali z sobą w sporach, na których cierpiało też miasto. W 1554 roku dużą część zabudowań strawił pożar, jednak zniszczenia szybko odbudowano. Po pożarze w miejsce spalonego drewnianego kościoła rozpoczęto budowę nowego pod wezwaniem św. Małgorzaty (dzisiejszy kościół św. Jadwigi). Budowa trwała do 1650 roku. Pod koniec XVI wieku Dębica liczyła 700 mieszkańców.
W czasie wojny ze Szwecją (1655-1660), Dębica była dwukrotnie łupiona przez obce wojska. Najpierw przez Szwedów, a potem przez armię Jerzego Rakoczego. Z wojny ocalało tylko 30 domów i 200 mieszkańców. Właściciele miasta, pragnąc za wszelką cenę powstrzymać spadek ludności grożący likwidacją miasta zaczęli udzielać zgodę na osiedlanie się Żydom z Pilzna, Ropczyc i Tarnowa. Ich liczba w szybkim tempie zaczęła rosnąć i wkrótce przewyższyła liczbę katolików. Wzrost liczby ludności spowodował pod koniec XVII wieku powstanie Nowego Miasta. Zalążkiem nowej osady był istniejący od 1651 r. kościół św. Barbary. Centrum Nowej Dębicy był obecny rynek, podczas gdy Stara Dębica rozciągała się wokół starego rynku (obecny Plac Gryfitów), który był głównym rynkiem od średniowiecza. Obie Dębice miały oddzielnych burmistrzów, jednak nad nimi stał jeden wójt, który reprezentował miasto przed wieloma właścicielami. Granicą obu miast był potok Dębica (obecnie Potok Gawrzyłowski).
W czasie III wojny północnej oraz wojny domowej pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami Stanisława Leszczyńskiego, miasto zostało ponownie zniszczone. Mimo rozpaczliwej próby ratowania miasta przez kolejnych właścicieli, Dębica już się z tych zniszczeń nie podniosła, co wiązało się zresztą z upadkiem gospodarczym całego kraju. Powoli przekształcała się w typowo rolniczą osadę. W połowie XVIII wieku przeszła we władanie rodu Radziwiłłów. W czasie konfederacji barskiej na przedpolach Dębicy doszło do bitwy konfederatów z wojskiem rosyjskim. Po I rozbiorze znalazła się pod panowaniem austriackim
Po I rozbiorze, decyzją władz austriackich, Dębica została pozbawiona praw miejskich. Zadecydowała o tym zarówno mała liczba mieszkańców, jak i fakt, że większość z nich żyła z uprawy pól, które przylegały do miasta. Jedynie rynek i kilkadziesiąt drewnianych domów wokół niego i głównych ulic, przypominało o dawnych lepszych czasach. Dębica znalazła się najpierw w okręgu (Landkreis) pilzneńskim, a później w tarnowskim.
W 1831 roku mieszkańców zdziesiątkowała epidemia cholery. W 1846 roku doszło do zamieszek związanych z rabacją galicyjską, zamordowano wtedy dziesięć osób.
W latach 1850-1867 była siedzibą powiatu. Ożywienie gospodarcze rozpoczęło się nieoczekiwanie, w II połowie XIX wieku. Władze austriackie podjęły zaskakującą decyzję, by nowobudowana linia kolejowa przebiegała nie przez ludniejsze Pilzno, ale właśnie przez Dębicę. 15 października 1856 roku przyjechał do Dębicy pierwszy pociąg. Oficjalnego otwarcia linii kolejowej dokonano 25 lutego 1856 roku. Linię kolejową Kraków-Dębica przedłużono do Rzeszowa w 1858 roku. Kolej spowodowała znaczny wzrost znaczenia miasta, a zwłaszcza jego atrakcyjności dla lokalizacji zakładów przemysłowych. W 1887 powstała również linia do Rozwadowa (obecnie dzielnica Stalowej Woli) przez Mielec, czyniąc z Dębicy ważny węzeł kolejowy. Dogodne położenie komunikacyjne spowodowało ożywienie rzemiosła i handlu. Dębica stała się ośrodkiem sprzedaży bydła, trzody chlewnej i koni, które koleją transportowano na Śląsk.
W 1858 roku pożar zniszczył połowę zabudowy miasta. Nie zahamowało to dalszego wzrostu gospodarczego i demograficznego Dębicy. Około 1860 roku działało tam 40 spółek i sklepów, powstał młyn parowy oraz kilkanaście zakładów rzemieślniczych. W 1900 roku utworzono gimnazjum, które zaczęło funkcjonować w roku szkolnym 1900/1901. W Dębicy znajdowała się siedziba sądu powiatowego, posterunku policji, urzędu pocztowego i telegrafu. Jeśli chodzi o strukturę demograficzną, w 1881 roku miasto liczyło 286 domów, 2759 mieszkańców, w tym tylko 450 katolików. Reszta to byli Żydzi.
W 1914 roku władzę austriackie, po wieloletnich staraniach, przywróciły Dębicy prawa miejskie oraz jej dawny herb – Gryf.
Po I wojnie światowej, Dębica weszła w skład niepodległego państwa Polskiego. Wojna spowodowała znaczne zniszczenie zabudowy oraz wielu zakładów przemysłowych. Spowodowało to dramatyczne bezrobocie. Jednak miasto się odbudowywało. W 1925 roku utworzono przetwórnię mięsa (dzisiejsze Zakłady Mięsne Dębica S.A.), która dała pracę 200 osobom. Uruchomiono też kilka małych cegielni i tartaków. Jednak prawdziwą rewolucją okazała się budowa przez władze Centralnego Okręgu Przemysłowego. W ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego powstała wytwórnia kauczuku (Zakłady Chemiczne Dębica SA - kauczuk butadienowy sodowy, obecnie Tikkurilla Beckers-Polifarb Dębica) wytwórnia opon Fabryka gum jezdnych (potem Stomil, obecnie pod nazwą Firma Oponiarska „Dębica”) oraz fabryka chemiczna w pobliskim Pustkowie Osiedlu. Najbardziej dynamiczny rozwój gospodarczy przypada na okres powojenny – miasto stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym w skali regionalnej.
Przemysł zmienił oblicze miasta i przyśpieszył jego rozwój. W 1937 roku zlikwidowano powiat Ropczycki i utworzono Dębicki. W 1939 liczba mieszańców przekroczyła 10 tysięcy.
Po kampanii wrześniowej 1939 roku Dębica znalazła się pod okupacją niemiecką. Niemcy rozpoczęli demontaż maszyn i urządzeń z fabryk, których nie chcieli uruchamiać. Mieszkańców zmuszano do prac przymusowych na rzecz armii i administracji niemieckiej. W 1941 roku utworzono w mieście getto. Wielu Polaków i Żydów wywożono i mordowano w pobliskim obozie w Pustkowie oraz w innych obozach. W Pustkowie zginęło blisko 15 tysięcy ludzi. Region dębicki stał się ważnym ośrodkiem ruchu oporu. Wielu schwytanych partyzantów zabijano w publicznych egzekucjach na rynku w obecności mieszkańców. 23 sierpnia 1944 roku do Dębicy wkroczyły wojska radzieckie. Walki frontowe spowodowały zniszczenie w czterdziestu procentach zabudowy miasta. Wielu żołnierzy podziemia padło ofiarą represji komunistycznych, m.in. podczas egezekucji żołnierzy WiN w 1946 r.
Jednak po wojnie przystąpiono do szybkiej odbudowy i ponownego uruchomienia zakładów przemysłowych.
Do reformy administracyjnej w 1975 miasto było siedzibą powiatu.
W połowie lat 70. w północnej części miasta powstał Kombinat Rolno-Przemysłowy Igloopol, który zdynamizował dalszy rozwój Dębicy, zwłaszcza północną część miasta.
Od 1999 Dębica stała się ponownie siedzibą powiatu (trzeciego co do wielkości powiatu województwa podkarpackiego pod względem liczby ludności).
Obiekty figurujące w Rejestrze Zabytków:
Inne obiekty historyczne:
Ważniejsze budynki nieistniejące:
Szlaki w Dębicy:
Turystyka rozwija się głównie w południowej części miasta, ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu i duże zalesienie.
Oprócz oznakowanych szlaków turystycznych istnieje szereg tras nie oznakowanych, które nadają się i są wykorzystywane do wędrówek pieszych jak również turystyki rowerowej. Kolorytu poszczególnym szlakom i trasom wędrówek dodaje urozmaicony krajobraz rolno-leśny.
W Dębicy istnieje rozwijająca się sieć dróg rowerowych. Obecnie biegną one wzdłuż alei Jana Pawła II (na „wałach”), Krakowska, Nosala, Drogowców, Rzeszowska, Kosynierów Racławickich i wzdłuż pn. obwodnicy miasta.
W południowej, zalesionej i górzystej, części miasta znajduje się ścieżka spacerowa „Las Wolica”, składająca się z dwóch samo zamykających się tras oznaczonych kolorem zielonym i pomarańczowym. Na trasie ścieżki zlokalizowane są tablice informacyjne, opisujące walory turystyczne Buczyny Karpackiej oraz życie lasu. Znajdują się tu także punkty postojowe z ławeczkami oraz miejsca rekreacji dla dzieci. Warto zobaczyć tu m.in. punkt widokowy na Dębicę oraz wąwóz. Zlokalizowany jest tu także zielony szlak konny, mający swój początek przy ranczu „Brzozowe ranczo”. Na uprawiających turystykę konną czeka także ranczo „Hucułek” przy ul. Wiejskiej.
Na rzece Wisłoce, przepływającej północną granicą miasta, odbywają się rokrocznie ogólnopolskie spływy kajakowe.
Całoroczną bazę noclegową w mieście tworzą hotele i motele o łącznej liczbie 450 miejsc, pensjonaty – ? miejsc.
Nazwa | Ilość gwiazdek | Adres |
---|---|---|
Lord | **** | ul. Leśna 36 |
Willa Wiluszówka | **** | ul. Rzeszowska 56 |
Zaułek | *** | ul. Kraszewskiego 11 |
Hotel Gold | *** | ul. Sportowa 22 |
Hotel Polonez | *** | ul. Metalowców 25 |
Exclusive | ** | ul. Krakowska 74 |
Grand | ** | Chotowa |
Dworek | ** | ul. Kościuszki 36 |
Zajazd Parkosz | ** | Parkosz 20 A |
Dwór na Wolicy | ** | ul. Leśna 183 |
Motel MALIBU | Brzeźnica 18 A | |
Ośrodek Wypoczynkowo-Sportowy „Straszęcin-Borowiec” | Straszęcin | |
Wisłoka | ul. Kwiatkowskiego 2 |
Dębica jest jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych Polski południowo-wschodniej. W samym mieście i jego najbliższych okolicach mocno rozwinięty jest przemysł gumowy oraz chemiczny (m.in.: Firma Oponiarska „Dębica” S.A., Tikkurilla Beckers-Polifarb Dębica, Fabryka Farb i Lakierów „Śnieżka”) oraz spożywczy (Zakłady Mięsne Dębica, Iglomeat-Sokołów, Animex Południe, Olimp Laboratories). Dość prężnie rozwija się również branża transportowa (Omega Pilzno) oraz produkcji materiałów budowlanych (m.in.: Igloobud, Zakład Obróbki Marmuru „Jabo – Marmi”). W mieście siedzibę ma znany producent rowerów Arkus – Romet Group. Znajduje się tu również Wytwórnia Urządzeń Chłodniczych „PZL Dębica” S.A. działająca na rynku od 1938 roku. Ponadto na terenie miasta funkcjonuje Obszar Przemysłowy Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Euro Park” Mielec. Dębica została uhonorowana tytułami „Gmina Fair Play” 2004, 2005 i 2006 – Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji, przyznawanymi przez Fundację „Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym”.
Znaczną część miejskiej gospodarki stanowi sektor handlowy. W Dębicy funkcjonują: 2 hipermarkety (Carrefour, Kaufland), 4 galerie handlowe („Raj”, „Galeria Dębicka”, „Czerwona Torebka”, „Galeria Panorama”) i kilkanaście innych sklepów sieci handlowych: Biedronka (3), Delikatesy Centrum (2), Lidl, Społem (8), Tesco); markety budowlane NOMI, Majster, Merkury Market; sklepy: NeoNet S.A., Avans, MediaExpert, RTV Euro AGD,Mix Electronics oraz restauracja McDonald's (24h).
Dębica leży przy drodze krajowej nr 4E40 pomiędzy Krakowem a Rzeszowem oraz przy drodze wojewódzkiej 985 z Dębicy do Tarnobrzega.
Miasto jest ważnym węzłem kolejowym, przebiega tędy międzynarodowa trasa kolejowa E30. Dębica posiada bezpośrednie połączenia z bardzo dużą liczbą miast, m.in. z: Lwowem, Krakowem, Szczecinem, Gdańskiem, Poznaniem, Katowicami, Warszawą, Wrocławiem oraz Zieloną Górą. W Dębicy zatrzymują się pociągi takich kategorii jak: Ekspres Intercity, TLK, interREGIO, Regio oraz międzynarodowe. Stacja znajduje się w centrum miasta. Przez Dębicę przebiegają 2 szlaki kolejowe:
Ponadto miasto położone jest w okolicy Międzynarodowego Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka (około 50 km). W najbliższych latach w pobliżu miasta znajdą się dwa zjazdy (Dębica-Żyraków i Dębica-Pustynia) budowanej autostrady A4 biegnącej z Niemiec przez Wrocław, Kraków oraz Rzeszów na Ukrainę.
Dębica posiada dwie obwodnice.
Istniejąca sieć komunikacji miejskiej obejmuje 10 linii (w tym jedną okresową). W latach 90. XX wieku tabor przedsiębiorstwa stanowiły głównie stare autobusy Jelcz PR110 oraz Autosan H9-35. W 2009 roku większość taboru stanowiły autobusy Jelcz 120M oraz niskopodłogowe: Jelcz M121, Neoplan N4011NF i Mercedes O405NK. W 2011 roku MKS Dębica zakupiło 10 niskopodłogowych autobusów SOR BN 9,5 z Czech oraz zamontowało 5 elektronicznych tablic na głównych przystankach. W skład taboru MKS Dębica wchodzą autobusy (stan na 2011-12-08) : 9 Jelczy 120M/2 , 2 Jelcze 120M , 1 Jelcz M121MB , 2 Neoplany N4011NF , 1 Mercedes-Benz T2/Vario , 1 Irisbus IVECO 50 DAILY , 10 autobusów SOR BN9,5 .
W latach 1988-1990 w Dębicy, jako jednym z nielicznych polskich miast, kursowały trolejbusy. Właścicielem linii był kombinat Igloopol, a wraz z upadkiem firmy linie trolejbusowe zostały zlikwidowane. Pojazdy zostały sprzedane do innych miast (Tychy, Lublin, Słupsk).
Komunikację międzymiastową i podmiejską zapewnia przedsiębiorstwo PKS Dębica oraz firmy prywatne. Miasto posiada bezpośrednie połączenia PKS z Warszawą, Rzeszowem, Lublinem, Przemyślem, Krakowem, Cieszynem, Krosnem, Łodzią, Ropczycami, Strzyżowem, Mielcem i in.
Znani dębiczanie i osoby związane z Dębicą
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-16 20:18:48