Brzostek

Brzostek – miasto w Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim, w gminie Brzostek. Położone nad rzeką Wisłoką na pograniczu Pogórza Ciężkowickiego i Strzyżowskiego.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Miasto jest siedzibą gminy Brzostek oraz parafii pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego, należącej do dekanatu Brzostek, diecezji rzeszowskiej.

Miasto jest centrum usługowo-handlowym dla okolicznych wiosek: sklepy, ośrodek zdrowia, firmy usługowe, biblioteka publiczna, szkoła podstawowa i gimnazjum, Zespół Szkół im. Jana Pawła II, parafia rzymskokatolicka.

Historia

Pierwsza pisemna wzmianka o Brzostku pojawiła się w dokumentach legata papieskiego Idziego w latach 1123-1125. Brzostek należy do najstarszych miejscowości województwa podkarpackiego, jakie potwierdzają dokumenty pisane w Krakowie (maj 1123- styczeń 1125) i wydane przez legata papieskiego Kaliksta II, przeprowadzający legację w Polsce Idzi z Tuskulum, który za zgodą Bolesława Krzywoustego i syna Bolesława oraz bp.krakowskiego Radosta zatwierdzał posiadłości klasztoru opactwa benedyktynów w Tyńcu, m.in.: Bieździedza, Kratowice, Pilzno, Brzostek (Brestek), Klecie (Clececi), Dęborzyn (Doborin), Szebnie, i wioskę „Vnochovici” (Januszkowice?). Miejscowości te musiały powstać znacznie wcześniej. Wówczas była to mała wioska należąca do dóbr opactwa benedyktynów w Tyńcu.

Od XIV wieku miejscowość rozwinęła się jako osada targowa. W 1394 roku przeprowadzono lokację miejską Brzostku. Historia miasteczka obfituje w ciekawe wydarzenia: w XVI wieku Brzostek został całkowicie spalony przez wojska węgierskie, zaś w XVII wieku przez wojska księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego.

W lutym 1846 roku chłop ze Smarżowej, Jakub Szela, stanął na czele rzezi galicyjskiej.

W XIX wieku swoją aptekę otworzył tu Ignacy Łukasiewicz, twórca lampy naftowej.

W 1934 roku Brzostek stał się gminą wiejską, zachował jednak prawo do używania historycznej nazwy miasto. W czasie II wojny światowej miasteczko przeszło pacyfikację, hitlerowcy wymordowali Żydów, straty budynków wynosiły ponad 65%.

W 1985 roku gminę odznaczono Krzyżem Partyzanckim.

Prawa miejskie miejscowość posiadała w latach 1367-1934. Zostały one jej przywrócone 1 stycznia 2009.

Zabytki

• kamienice mieszczańskie w Rynku z wieków XVIII-XIX
• kapliczki z wieków XVII-XIX
• klasycystyczny kościół z 1818 z wyposażeniem wnętrza z wieków XVI-XIX
• cmentarze wojskowe: nr 222, nr 223, nr 224, nr 225

Znane osoby związane z miastem

• Władysław Chajec – rzeźbiarz ludowy (Kamienica Górna)
• Aleksander Gryglewski (1833 – 1879) - profesor, malarz, przyjaciel m.in. Jana Matejki, Artura Grottgera, ur. 4 marca 1833 r. w Brzostku, jako syn Kajetana i Katarzyny Soleckiej.
• Ignacy Łukasiewicz – twórca przemysłu naftowego, w Brzostku założył aptekę
• Mieczysław Maliński – ksiądz, pisarz, publicysta, przyjaciel Jana Pawła II
• Bogdan Stanaszek - ksiądz, prof. dr. hab., dyrektor Instytutu Historii Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie
• Jakub Szela – przywódca rzezi galicyjskiej 1846 w rejonie Jasła (urodzony w Smarżowej)

Bibliografia

• Bogdan Stanaszek, Brzostek i okolice

Zobacz też

• Brzostek
• Synagoga w Brzostku
• Cmentarz żydowski w Brzostku
• gmina Brzostek I
• gmina Brzostek II