Skołoszów

Skołoszów – wieś w gminie Radymno, pow. jarosławski, województwo podkarpackie.

Położenie

Skołoszów położony jest w południowo-wschodniej Polsce, na pograniczu Doliny Dolnego Sanu i Podgórza Rzeszowskiego, nad rzeką Radą (lewym dopływem Sanu). Leży na dawnym handlowym i strategicznym szlaku komunikacyjnym wiodącym z południa na północ wzdłuż Sanu i z zachodu na wschód od Krakowa przez Przemyśl do Lwowa. Wieś usytuowana jest na lessowym płaskowyżu. Urodzajna lessowa gleba uformowana jest w faliste wzgórza.

Pochodzenie nazwy

Nazwa samego Skołoszowa wywodzi się od wyrazów skole – nazwa doliny przy rzece Radzie, oraz szów – wzgórze po drugiej stronie rzeki. Osada na terenie Skołoszowa przypuszczalnie bezimienna istniała w II–III w. Zostało to stwierdzone dzięki przypadkowemu odkryciu w 1958 dość dużej osady. Znaleziono tam pewną liczbę jam mieszkalnych z resztkami palenisk, ceramiki, kości zwierzęcych, sprzętów domowych. Zachowało się kilka wiadomości dotyczących śladów miejscowego kultu w postaci kamiennych prymitywnie wykonanych, starodawnych posągów. Jakkolwiek by były początki Skołoszowa, to nie ulega wątpliwości, że w połowie XIV w. trzeba było zakładać go na nowo.

Historia

Skołoszów ma ponad 600 lat. W 1393 roku pojawiła się bardzo szybko rozrastająca wieś zwana Skołosinem, a później Skołoszowem. Wieś tą otrzymał Jan Biały od biskupa przemyskiego za udział w bitwach i wykazaniem się bohaterstwem w wojnach.

W XV w. został Skołoszów przedmieściem Radymna. Na gruntach skołoszowskich powstał dwór biskupi, który miał bronić miasto przed napadami. Skołoszowianie pracowali na pańszczyźnie u biskupów przemyskich przez 4 dni w tygodniu.

W marcu 1656 król szwedzki, ciągnąc na Przemyśl, zajął Skołoszów. Był tu przez 3 dni, gdy w tym czasie Szwedzi rabowali Radymno i jego przedmieście. W następnych latach zdarzały się także napady Kozaków i Węgrów. Po długich latach ludność dźwigała się z klęsk i nieszczęść. W 1724 został wybudowany w Skołoszowie drugi kościół.

Następował coraz większy napływ ludności żydowskiej do Skołoszowa i Radymna. W II połowie XVIII w. ludność skołoszowską nawiedzały zarazy, tak że ludność została zdziesiątkowana.

Okres zaborów austriackich w dziejach Skołoszowa rozpoczął się 1772 i ciągnął się aż do I połowy XIX w. Zaczęły się długotrwałe zaborcze czasy zaczynające się od razu wielkimi zmianami, których nie doceniano. W 1860 przeprowadzona trasę kolejową przez Skołoszów. Niewielka stacja utrzymała się do czasów dzisiejszych.

Wiosną 1861 Wincenty Pol wziął w dzierżawę folwark w Skołoszowie (dziś nieistniejące zabudowania znajdowały się przy obecnej obwodnicy Radymna).

Podczas I wojny światowej jesienią 1914 został zajęty przez Rosjan, a odbity przez wojska austro-węgierskie i niemieckie w maju 1915 po bitwie pod Radymnem rozgrywanej na polach Skołoszowa.

W 1936 w okolicach Skołoszowa dochodziło do strajków chłopskich i krwawych walk z policją.

10 września 1939 wkroczyły tu pododdziały niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej. Kompania z batalionu kpt. Józefa Matheisa, broniąc Radymna, była złożona w dużej części ze skołoszowskich mężczyzn, starała się atakować wojska niemieckie, jednak artyleria niemiecka była silniejsza. Dopiero 27 lipca 1944 Armia Czerwona zdobyła Skołoszów.

Po obu wojnach Skołoszów zaczął się rozbudowywać, zwiększyła się liczba mieszkańców, także zaczął rozwijać się przemysł. Skołoszów usamodzielnił się jako oddzielna wieś. Jednakże granice Skołoszowa zostały znacznie zmniejszone głównie na rzecz Radymna.

Współczesność

W 1952 została wybudowana nowa szkoła podstawowa, w której obecnie znajduje się także gimnazjum. W latach 1921–1978 istniał dom ludowy, w którym organizowano działalność kulturalną, teatralną. Istniało także Koło Gospodyń Wiejskich w latach 1925–1980.

W latach 1973-1974 miejscowość była siedzibą gminy Skołoszów. Na przełomie lat 70. i 80. mieszkańcy Skołoszowa i okolic mieli możliwość zatrudnienia się blisko miejsca zamieszkania, ponieważ w sąsiedniej miejscowości, Radymnie, kwitł przemysł. Obecnie z pracą jest trudno. Skołoszów jest dużą wsią, która w miarę swoich możliwości rozwija się. Powstała czwarta w historii Skołoszowa budowla sakralna, którą wybudowano w 1993. Istnieje także stadion sportowy i piątoligowy Ludowy Klub Sportowy.

Od 1996 w Skołoszowie ma swą siedzibę Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Radymno z/s w Skołoszowie – zakład budżetowy powołany do życia uchwałą Rady Gminy Radymno, mający obsługiwać mieszkańców gminy Radymno.

W 2001 oddano do użytku obwodnicę Radymna, która położona jest na ziemiach skołoszowskich.

W 2010 rozpoczęła się budowa kanalizacji. 6 grudnia 2011 roku oddano do użytku halę sportową zbudowaną przy tutejszej szkole.

Znani skołoszowianie

• Mieczysław Jerzy Gamski
• Bruno Stanisław Gruszka
• Sylwester Gruszka
• Zbigniew Moszumański

Bibliografia

• Henryk Hazik : Chluba Skołoszowa: Marta jedna z dziejów karta. Skołoszów: Techgraf, 2005. 
• Bogusława Januszko, Barbara Hałas : Skołoszów moja mała Ojczyzna. Łańcut: Techgraf, 2007.