Załęże (województwo podkarpackie)

Załęże – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Osiek Jasielski.

Kościół pw. Św. Jana Chrzciciela

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, wzniesiony w 1760 r. i konsekrowany w 1783 r. W 4 ćw. XIX wieku został rozbudowany o boczne aneksy (tworząc rodzaj naw bocznych) oraz o babiniec pod wieżą. Wnętrze dekorowane eklektyczną polichromią z 4 ćw. XIX w.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.

W południowej części Kotliny Jasielskiej, wzdłuż środkowego biegu rzeki Wisłoki, na jej lewym brzegu, leżą miejscowości należące do parafii Załęże. Położone na podkarpackim obszarze Załęże, Wola Dębowiecka i Markuszka, w odległości 12 –14 km na południe od Jasła, topograficznie tworzą teren nizinny, usytuowany między wzgórzami dębowieckimi od północy i osieckimi od południa. Głównym ośrodkiem parafii było Załęże.

Załęże graniczy od południowej strony z Markuszką, która jest ujmowana jako przysiółek Załęża. Jej nazwa pochodzi od jej pierwszego mieszkańca, niejakiego Markusza, który był młynarzem. Załęże z Markuszką graniczy od południa z Zawadką Osiecką, od południowego wschodu z Osiekiem, od północy z Dębowcem, od wschodu ze Świerchową a od zachodu z Wolą Dębowiecką

Miejscowość wywodzi swą nazwę od położenia geograficznego i pochodzi stąd, że wieś załęska leży nad łęgiem. "Łęg" w polskim słownictwie oznaczał nizinę, nizinny brzeg rzeki. W dokumentach pisanych Załęże występuje również jako Zalanz, Zalenz, Zalanze, Znalzie, Zalęże. Prace archeologiczne i wykopaliskowe wykazują na osadnictwo w tym rejonie już w czasach prehistorycznych. O znalezionych tu wyrobach z brązu pisał A. Krauss w artykule pt. "Skarb wczesnobrązowy w miejscowości Załęże, powiat Jasło", zamieszczonym w "Wiadomościach Archeologicznych". Na przełomie lipca i sierpnia 2009 roku, grupa archeologów z Muzeum w Krośnie przeprowadziła na podstawie wcześniejszych badań archeologicznych, wykopaliska (ceramika) potwierdzające osadnictwo sprzed 3000 lat.

W dawnych czasach Załęże było grodem, co potwierdzają badania archeologiczne i wykopaliskowe. Z czasem Załęże przekształciło się w osiedle wiejskie. Parafia załęska powstała najprawdopodobniej w latach osiemdziesiątych XIII wieku.

Tak dawna parafia posiada bogatą historię. Niektóre dziejące się tu wydarzenia wykraczały swym zasięgiem i znaczeniem poza granice parafii. Do nich należało odkrycie licznych przedmiotów z epoki brązu, czy też spory miejscowej ludności, toczone przed trybunałem królewskim z dzierżawcami królewszczyzn z rodziny Tarłów i Mniszków.

Ludność parafii mogła poszczycić się udziałem w obronie kraju, co dowodzą dokumenty już od XVI wieku. Szczególne znaczenie miało gromadzenie broni i przygotowanie powstania w Jasielskim w 1846 r. Za działalność konspiracyjną władze zaborcze skazały ówczesnego proboszcza załęskiego na karę śmierci. Wyroku nie zdołano wykonać ze względu na rozruchy powstałe w związku z Wiosną Ludów. Do zabytków polskiej kultury zalicza się kościół załęski, konsekrowany w 1783 r.

W okresie 1805 - 1918 r. parafia znajdowała się pod zaborem austriackim. Wprawdzie znajdowała się w nim od roku 1772, ale w roku 1805 nastąpił ważny fakt w historii tej parafii, a mianowicie przyłączenie jej do diecezji przemyskiej. Tak więc jako punkt wyjścia przyjęto rok 1805. Końcowe ramy czasowe stanowi tu rok 1918.

Był to rok zakończenia pierwszej wojny światowej, czas odzyskania przez Polskę niepodległości, a w życiu kościelnym rok wejścia w życie nowego kodeksu prawa kanonicznego, regulującego zasady życia religijnego.

We wczesnym średniowieczu Załęże mieściło w sobie obronny gród. W świetle tych materiałów osada była pierwotnie lokowana na prawie polskim, a dopiero w 1332 roku została przeniesiona na prawo niemieckie, czyli lokowana po raz drugi. Była jedną z osad należących do królewszczyzny i równocześnie była najstarszą wsią książęcą. WXV wieku wsią władali Kobyleńscy, a w XVI Mniszchowie.

Przeciwko Mniszchom i Zborowskim (kolejna rodzina dzierżawiąca) chłopi często podnosili bunty. Załęża nie omijały wojny, klęski żywiołowe, epidemie, powodzie i pożary. W czasie pożaru w 1753 roku spłonął drewniany, przedkazimierzowski kościół. W drugiej połowie XIX wieku zaczął rozwijać się przemysł naftowy. Miejscowy majątek nabył w 1871 roku Seweryn Stawiarski, przemysłowiec naftowy.

Obecnie wieś ma wygląd nowoczesny. Wiele tu nowych, okazałych domów. Przez wieś przeprowadzona jest linia wodociągowa i telefoniczna. W grudniu 2009 roku została oddana do użytku sieć kanalizacyjna.

Na miejscu jest: -Szkoła podstawowa -OSP -Dom ludowy -Stary, zabytkowy kościół pw św. Jana Chrzciciela -Nowy, monumentalny kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny -Liczne boiska i kapliczki -Tereny rekreacyjne

Zobacz też: Załęże