Kombornia

Kombornia – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Korczyna.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Historia

Wieś lokowana na prawie niemieckim ("ius teutonicum" lub "ius Magdeburgense") jako osada Kaltborn. Historyczne nazwy de Kaltborn 1426. Miejscowość położona w pobliżu dawnego szlaku przez Duklę na Węgry i z Krosna przez Domaradz do Przemyśla i do Lwowa. W pobliskich Czarnorzekach odkryto grodzisko świadczące o śladach kultury łużyckiej.

1426-1772

Wieś lokowana na prawie niemieckim w wyniku saskiej akcji osadniczej jako osada Kaltborn, w wyniku czego powstała nowa grupa etniczna (zob. Głuchoniemcy) . Od XV wieku ludność w pewnej tylko części niemiecka, z biegiem czasu uległa polonizacji. W XV w. należała do Kamienieckich. Gdy 26 stycznia 1448 r. bracia Mikołaj, Marcin i Henryk, dziedzice zamku kamienieckiego (odrzykońskiego), robią między sobą dobrowolny dział dóbr, Kombornię ze zamkiem karnienieckim i z wsiami Węglówką, Szklarami, Jabłonicą i Zawadą, otrzymuje Henryk. Potwierdza to wzmianka z 1449 r.

Od 1536 r. Kombornie posiada Mikołaja Kamienieckiego, a następnie przechodzi w posiadanie Bonerów właścicieli m.in.:Ogrodzieńca i Odrzykonia, którzy zabrali kościół na zbór protestancki. (Zwrócono go katolikom w 1596 r.).

W latach dziewięćdziesiątych XVI wieku Kombornię posiadał Piotr Firlej (wojewoda lubelski), a po jego śmierci, jego syn Piotr Firlej (kasztelan wojnicki). W krótkim czasie był też dziedzicem wsi Jędrzej Rappe.

W pierwszej połowie XVII wieku jeszcze tu istniał zamek obronny, podobny do odrzykońskiego, ale przekształcony w XVIII i XIX wieku, zatracił wygląd obronnej siedziby rodu Firlejów.

W Boże Ciało w 1624 r. na Kombornię napadli Tatarzy. Wydarzenie te zapisane jest w historii obrazu Koronacji Matki Bożej, którego fundatorem w roku 1493 był ksiądz Stanisław Kłeczek, proboszcz komborskiej parafii. Ksiądz Sebastian Krauzowicz uciekając przed najeźdźcami uratował; nie tylko życie, ale także obraz Matki Bożej. Namacalnym śladem tych wydarzeń był fakt, że modrzewiowa, pozłacana rama obrazu istniejąca od ostatniej konserwacji, w połowie swej długości była przerżnięta ukosem, a później złożona i związana kawałkami białej blachy. W 1636 r. odnowił parafię Piotr Firlej (kasztelan wojnicki) - syn Piotra Firleja (wojewody lubelskiego). Około 1660 r., wieś wraz z ręką Konstancji Teresy Firlejowej otrzymał Kazimierz Karol Tarnowski. Ich córka Franciszka Tarnowska wniosła Kombornię w wianie Klemensowi Ignacemu Ustrzyckiemu h. Przestrzał - (1660-1720). Po latach właścicielem został Stanisław Wierzbowski. W I poł. XVIII wieku Kombornię posiadał w l. 1735-1775 przez zakupienie (w 1735 r.) Ignacy Urbański (stolnik przemyski)

1772-1914

Od r. 1775 do 1803 Kombornia była własnością Adama Urbańskiego (syna Ignacego Urbańskiego) - stolnika sanockiego. Następnie posiadał ją; Stanisław Urbański (od r. 1803-1833), Feliks Urbański - organizator w swoim dworze zebrania powstańczego z 1846 r.. Od Feliksa Urbańskiego po rzezi galicyjskiej i po splądrowaniu dworu przez chłopów, Kombornię nabył Piotr Tchórznicki, a od tego przeszła Kombornia tytułem spadku na własność Maryi z Urbańskich Szeliskiej i jej męża Henryka Szeliskiego.

Przy końcu XIX w. mieszkał tu prof. Stanisław Pigoń (1885-1968), polonista, który opisał życie mieszkańców tej miejscowości w swoim pamiętniku "Z Komborni w świat" . W roku 1869 Kombornię i okolice opisał również Wincenty Pol; " Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu ". W 1896 roku urodził się tu Leon Wojnar - patriota, działający u ojców kapucynów w Krośnie.

Przed I wojną, Kombornia należała do Marii Urbańskiej Szelińskiej i jej męża Henryka, a potem do ich syna też Henryka zamordowanego w Oświęcimiu.

1914-1945

Henryka Szelińskiego - ostatniego właściciela dworu - Niemcy zamordowali w Oświęcimiu. Ostatecznego dzieła zniszczenia majątku dokonały stacjonujące tu wojska radzieckie, które palili w dworze ogniska.

Z Komborni wywieziono na robot przymusowe do Rzeszy; Stanisława i Janinę Pelców, Paulinę Kwolek, rodzinę Pycia, Stanisława Prajsnara, Ferdynanda Wojnara oraz Henryka Długosza.

Na Łupanej Górze, w lesie, w domu Jacka Konarskiego ukrywali się m.in. Barbara Wojciechowska, ps. Hanka, Żydówka Danuta Fiszbein i więźniowie uwolnieni w Jaśle oraz inni. Gościł tu oddział Z. Cerkowniaka Boruty. W domu Anny Mermon w Komborni żołnierze Armii Krajowej mieli spotkania i tam składali przysięgi.

7 listopada 1943 r. 8 grudnia 1943 r. i 1 lipca 1944 policja niemiecka rozstrzelała 36 Polaków mieszkańców Kombornii, których pochowano na miejscowym cmentarzu. Polegli tu również w walkach w 1944 r. wkraczający żołnierze radzieccy, w 1944 r., których ekshumowano na cmentarz wojenny w Dukli.

Historyczne nazwy wsi

• 1426 - Kaltborn
• 1427 - Kaltborna
• 1455 - Kaldbornia
• 1462 - Kalbornia
• 1501 - Kabornia
• 1515 - Kalbornia
• 1589 - Kambornia
• XIX - Kombornia

Zabytki

• Zabytkowa kapliczka konfederacka związana z legendą o św. Janie z Dukli, który uniósł się stąd do Lwowa. Przy kapliczce źródło wg wiernych uzdrawiające.(Przy trasie międzynarodowej Rzeszów - Barwinek)
• Dworek z historią sięgającą XVI wieku. Wzniesiony został w miejscu starego zamku, przez Ignacego Urbańskiego, stolnika przemyskiego, właściciela Kombornii, w połowie XVIII wieku Otaczające stawy - to dawna fosa. Własność Moskorzewskich, Firlejów, Urbańskich, Szelińskich.

W dworze tym u Feliksa Urbańskiego odbyła się zbiórka powstańców w 1846 r. przeciw zaborcom.

• Zabytkowy kościół z lat 30. ubiegłego wieku. Ołtarz główny barokowy pochodzi sprzed 1775 roku. Zachowano też chrzcielnicę z końca XVIII w. oraz obraz św. Kazimierza i główny obraz zabytkowy Koronacji Matki Bożej.

W okresie międzywojennym rozebrano drewnianą świątynię; w Bezmiechowej w kościele są zabytkowe przedmioty z Komborni, np.; kielich z 1810 r. odnawiany w 1822 i 1899 r. gładki z ośmiolistną profilowaną stopą, i nowszą czarą z wyrytą na stopie cechą imienną złotnika HE, dwa cenne ornaty: czerwony wykonany haftem płaskim rozłupanym z końca XVII w. z tarczą herbową z herbami Lewart Piotra Firleja kasztelana zawichojskiego (z pocz. XVII w.) - przeniesiony z kościoła w Komborni przez ks. Tadeusza Sabika.

Słynni mieszkańcy

• Edwin Rymarz, kompozytor, organista, pedagog
• Stanisław Pigoń, profesor
• Zbigniew Mazur, muzyk
• Robert Rozmus, showmen
• Małgorzata Mazur-Czajka, pedagog, kuzynka muzyka