Oleszyce

Oleszyce – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, położone na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, nad rzeczką Przerwą, dopływem Lubaczówki. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Oleszyce. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. przemyskiego. W Oleszycach działa zespół piłkarski i siatkarski „Czarni Oleszyce”.

Dane ogólne

Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 5193 mieszkańców.

Lokalny ośrodek handlowo-usługowy. Przez miasto przebiega linia kolejowa Lubaczów – Jarosław i droga wojewódzka nr 865 Narol – Jarosław.

Historia

W XV w. Oleszyce były własnością Kormanickich, która od imienia swego protoplasty przyjęła nazwisko Ramsz. W 1436-1437 r. - właścicielem był Stanisław Ramsz, ze swoim bratem Nasiągniewem lub Nassagniewem. a około 1450-1462 r. Ramsz i jego żona Jadwiga z Leliwitów. Kolejnym właścicielem był Jan Ramsz wraz ze swoja matką Heleną z Felsztyna. Od 30 sierpnia 1570 roku Oleszyce należały do Hieronima Sieniawskiego, w tym czasie Oleszyce nazwane są Hieronimowem. Oleszyce rozwijały się w oparciu o rzemiosło i handel, odbywały się w nim targi i jarmarki. Prawa miejskie nadane osadzie w 1576 roku, przez ich właściciela Hieronima Sieniawskiego herbu Leliwa zostały potwierdzone 26 lutego 1578 r. w Warszawie, przez króla Stefana Batorego. Po śmierci Hieronima Sieniawskiego, właścicielem jest jego żona Jadwiga Sieniawska II z Tarłów Czekaszewiczów, a po niej, ich syn Adam Hieronim Sieniawski (ur. ok. 1566 r.), Potem Oleszyce przypadły córce Adama Mikołaja Sieniawskiego, Elżbiecie Helenie Sieniawskiej z Lubomirskich - czyli dla Marii Zofii Sieniawskiej (1698-1771), żonie Stanisława Denhoffa, a potem Aleksandra Augusta Czartoryskiego (1697-1782), wojewody ruskiego. Z ręka wnuczki ks. Aleksandra - Zofii Czartoryskiej (1779-1837), dobra oleszyckie dostaje jej mąż Stanisław Kostka Zamoyski (1775-1856), a potem dziedziczką była jego córka Gryzelda Celestyna Zamoyska (1805-1883), która poślubiła Tytusa Działyńskiego.

Po powstaniu listopadowym w 1831 r., w majątku żony (Gryzeldy Zamoyskich) w Oleszycach, mieszkał tu jeden z dowódców Tytus Działyński- ojciec Anny Potockiej i tu urodził się jej syn 29 kwietnia 1867 r. Jan Nepomucen Potocki herbu Pilawa. W 1884 przez Oleszyce przeprowadzono linię kolejową. W 1901 r. miasto zniszczył wielki pożar, co poskutkowało utratą praw miejskich w 1915 r.

W 1939 r. 21 Dywizja Piechoty Górskiej stoczyła bój pod Oleszycami. Na mocy Traktatu o granicach i przyjaźni III Rzeszy z ZSRR Oleszyce znalazły się pod okupacją sowiecką. 22 czerwca 1941 roku straż graniczna NKWD spaliła więźniów przetrzymywanych w zamku.

Osiedle odzyskało prawa miejskie, jednak dopiero w 1989 roku.

Zabytki

• Pozostałości zespołu pałacowego Sieniawskich – resztki parku, obwałowania, ślady pałacu. Pierwotnie był tu dwór obronny Ramszów, wspominany w dokumentach z XVI w. jako zameczek, rozbudowany przez Sieniawskich w w XVII i XVIII w. Następnie w tym miejscu stanął w 1741 r. pałac Czartoryskich, zniszczony w pożarze w pierwszym dniu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941 r.
• Czworoboczny ratusz z dziedzińcem i dwiema bramami, z 2. poł. XVII w., później rozbudowany.
• Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP, pierwotnie renesansowy z XVI w., po późniejszych przebudowach – neoromański.
• Murowana cerkiew greckokatolicka pw. św. Onufrego z 1809 roku, od 1947 r. nieużytkowana.
• W okolicy miasta trzynaście schronów z tzw. Linii Mołotowa.