Chorzelów

Chorzelów – wieś położona w Polsce południowo-wschodniej, na obszarze Kotliny Sandomierskiej. Administracyjnie należy do województwa podkarpackiego. Znajduje się w powiecie mieleckim w gminie Mielec. Liczy około 2,7 tys. (2006) mieszkańców. Przez wieś przepływa Kanał Chorzelowski.

Historia

Na terenie Chorzelowa i dzisiejszej Gminy Mielec osadnictwo sięgało swymi początkami neolitu i epoki brązu. Chorzelów powstał na na łożysku dawnej Wisłoki. Między starym, a nowym korytem rzeki. Ta terenie Chorzelowa bagna znajdowały się do końca XVIII wieku. W roku około 1340 Chorzelów liczył 264 mieszkańców i zajmował 67.3 km².

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana jest w roku w kronikach w 1326. Wieś od około 1470 r. stała się własnością rodu Mieleckich, w XVII wieku przeszła w posiadanie Morsztynów, będących wyznania kalwińskiego, by ostatecznie trafić w ręce hrabiów Tarnowskich, którzy posiadali tutaj majątek do końca II wojny światowej.

Za czasów Morsztynów w Chorzelowie istniał zbór kalwiński łączący się z drewnianym dworem. W roku 1658 z inicjatywy Morsztyna w Chorzelowie odbył się zjazd Kalwinów. Za sprawą Stanisława Morsztyna w Chorzelowie istniał dom dla ubogich. W okresie międzywojennym Chorzelów słynął z hodowli koni, a majątek Tarnowskich należał do najlepiej prowadzonych w regionie.

Początki edukacji w Chorzelowie sięgają XVI w., kiedy to został utworzona przez Stanisława Mieleckiego, ówczesnego władcę Chorzelowa, szkoła ludowa, w której uczona śpiewu kościelnego.

Przez Chorzelów prowadził "Szlak Sandomierski". Kupcy wędrujący przez Chorzelów korzystali z usług rzemieślników, zatrzymywali się na piwo, które tu warzono już w XVII w. Na terenie Chorzelowa znajdowały się gorzelnie, tartak, karczma, młyn parowy a nawet kopalnia rudy darniowej. W Chorzelowie otworzono pierwszą w Galicji serownię. Na początku XX w. otwarto spółdzielnię oszczędnościowo-pożyczkową zwaną Kasą Stefczyka. W 1927 roku wybudowano młyn Chorzelów i tartak.

Dzisiejszy Chorzelów to podmiejska wieś, godna zwiedzenia ze względu na znajdujące się w niej obiekty zabytkowe.

Zabytki

• kościół parafialny, murowany wybudowany w stylu neogotyckim w (1908 r.) według projektu Teodora Talowskiego,
• plebania murowana z 1855 roku,
• dwór z ogrodem (XVII–XIX wiek).

Kult religijny

W Chorzelowie znajduje się sanktuarium maryjne, ustanowione w 2008 roku. Czczony jest obraz przedstawiający Świętą Rodzinę namalowany prawdopodobnie w okresie renesansu lub wczesnego baroku przez nieznanego malarza.

Pierwsza wzmianka o miejscowym kościele pochodzi z 1326 r. W 1526 r. bp krakowski Piotr Tomicki przeniósł parafię do Mielca. Przed rokiem 1566 w Chorzelowie został zbudowany nowy kościół drewniany z wieżą oraz murowaną kaplicą i zakrystią przez Tomasza Oborskiego biskupa sufragana krakowskiego. Kościół został konsekrowany w 1596 roku. Biskup tarnowski Alojzy Pukalski przywrócił kościołowi w Chorzelowie prawa parafialne w 1854 r. Do parafii należały wtedy miejscowości: Chorzelów. Chrząstów, Tuszów Narodowy, Trześń, Malinie, Grochowe, Hyki-Dębiaki, Wola Chorzelowska. Nastepnie w roku 1908 roku, w okresie kiedy proboszczem w parafii był ks. Stanisław Grochowski, został zbudowany ceglano-kamienny kościół w stylu neogotyckim na planie krzyża łacińskiego. Trójnawowy, pseudobazylikowy z transeptem i wieżą przy fasadzie. Nad wejściem do krypty, w której pochowana jest rodzina hrabiów Tarnowskich, wmurowana jest płyta kamienna z napisem łacińskim Cogita Aeternitatem, herbem i literami AO i datą 1566. Na ścianie frontowej wieży znajduje się rzeźba Pana Jezusa Ukrzyżowanego. Na nach kościoła, w miejscu gdzie przecinają się nawy, znajduje się neogotycka wieżyczka. W czasie II wojny światowej kościół został ostrzelany pociskami artyleryjskimi. Dziury po pociskach znaleziono na wieży i na wieżyczce. Drewniany kościół z roku 1566 został rozebrany po wzniesieniu obecnego kościoła.

Polichromię figuralną i ornamentalną w latach 1951-56 wykonał malarz polski Ludwik Czaykowski. Wyposażenie obecnego murowanego kościoła częściowo pochodzi z poprzedniego drewnianego kościoła:

• Ołtarze barokowe z około 1630 roku, ołtarz główny został konsekrowany w 1637 roku. Wewnątrz znajduje się intronizowany w 1978 r. obraz Matki Boskiej Chorzelowskiej z Dzieciątkiem i św. Józefem — kopia cudownego obrazu z Dzikowa, z przełomu XVII/XVIII w. Ołtarze boczne z obrazami z XVIII wieku,
• chrzcielnica barokowo - klasycystyczna z 1 poł. XIX w.,
• ambona - kopia ambony z klasztoru cystersów w Mogile - wykonana w 1939 r.
• prospekt organowy z około 1700 roku,
• Epitafium Wysockiego (zm. w 1834) i jego siostry Tekli Wysockiej (zm. w 1839) wykonane z czarnego marmuru,
• Kielich klasycystyczny z ok. połowy XIX w.,
• krzyż ołtarzowy z 1910 roku inkrustowany marmurem kolorowym z rzeźbą Chrystusa z kości słoniowej,
• Świecznik na paschał z I połowy XIX wieku,
• Trzy świeczniki wiszące z kryształu z końca XVIII wieku,
• Trzy dzwony zostały odlane w 1966 r,
• Organy 26-głosowe z 1960 r., wykonane przez firmę "Biernacki".

Plebania została wybudowana w 1855 roku. Jest to budynek parterowy wybudowany na rzucie prostokąta. Na plebanii znajdują się zbiory muzealne stanowiące dawne wyposażenie kościoła m.in. Feretron z I połowy XIX w, obrazy z wieku XV-XX, gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIV, rzeźby z XVII w, relikwiarze z I połowy XIX w, ornaty z XVIII-XX w, makaty z XVIII w, dzwon gotycki (średnica 52 cm) z 1485 roku z napisem łacińskim i trzema plakietkami przedstawiającymi ukrzyżowanie, drugi dzwon większy z XVI wieku. Na plebanii przechowywane są również dokumenty: akt konsekracji ołtarza głównego z 1637r., potwierdzenie uposażenia kościoła przez Andrzeja Morsztyna z 1654r,akt fundacyjny dla domu dla ubogich z 1704 Stanisława Morsztyna.

Cmentarz parafialny - początkowo cmentarz znajdował się wokół starego kościoła. Nie wiadomo, kiedy dokładnie został założony cmentarz poza kościołem. Na cmentarzu została wybudowana murowana kaplica neogotycka w 1986 r. Na fasadzie kaplicy znajduje polichrioma Pana Jezusa Zmartwychwstałego. W krypcie grobowej pod kaplicą pochowani są kapłani pochodzący z parafii.

Cmentarz wojskowy - na cmentarzu znajdują się mogiły z okresu I wojny światowej. Na froncie kaplicy zostały wmurowane tablice z listami poległych w latach 1914-1945 mieszkańców Chorzelowa i okolic.

Kapliczka - neogotycka kapliczka wzniesiona w XIX w. Od frontu na szczycie znajduje się figura Pana Jezusa. W 1975 r. ks. Grabiec w kapliczce znalazł obraz Matki Bożej Dzikowskiej, który obecnie znajduje się w kościele w ołtarzu głównym. Obecnie znajdują się tam również inne obrazy oraz kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.

Sport i kultura

W Chorzelowie działa klub sportowy SPARTA BURZA "LKS SOKiS Chorzelów" założony w 1993 roku, posiadający zespół piłkarski grający obecnie w B-klasie . Klub ten kultywuje tradycje zespołu Burza Chorzelów.

Klub Jeździecki Przedświt Chorzelów mieszczący się w chorzelowskiej stadninie koni.

Na terenie miejscowości znajduje się Samorządowy Ośrodek Kultury i Sportu Gminy Mielec. Założony został w 1975 roku jako Gminny Ośrodek Kultury dla Gminy Mielec. Obecną nazwę posiada od 1991 roku.

Edukacja

Zespół Szkół w Chorzelowie (przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum).

Osoby związane z Chorzelowem

• Władysław Sikorski (1881–1943) – generał, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych, premier RP – ochrzczony w tutejszym kościele,
• Henryk Stroka (1839–1896) – powstaniec styczniowy, poeta, pisarz.