Dubiecko

Dubiecko – obecnie wieś (do 1934 miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Dubiecko, nad rzeką San, na Pogórzu Dynowskim; siedziba gminy Dubiecko.

W okresie I Rzeczypospolitej miasto administracyjnie należące do ziemi sanockiej w województwie ruskim.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Historia

Miejscowość prawa miejskie otrzymała 24 sierpnia 1407 przywilejem króla Władysława II Jagiełły dzięki staraniom Piotra Kmity, wojewody sandomierskiego, który przeniósł i lokował miasto z pobliskiej Ruskiej Wsi. Piotr Kmita w roku 1407 ufundował i uposażył w Dubiecku pierwsza parafię i kościół pw. św. Mikołaja, Stanisława i Marcina. Kościół ten oraz następne uposażył jego syn Mikołaj Kmita, a po nim, w roku 1447, Dobiesław Kmita, wojewoda lubelski, wnuk Piotra. Pod koniec XV wieku w Dubiecku funkcjonowały poza kościołem parafialnym kościół, szpital oraz kolegium kapłańskie mansjonarzy.

W 1551 roku przeniósł się Stanisław Mateusz Stadnicki z Niedźwiedzia do Dubiecka i zaczął popularyzować reformację w Przemyskim. Jako właściciel Dubiecka skasował dobra katolików, a kościół zamienia na zbór kalwiński. Pierwszym kaznodzieją został mianowany przez Stadnickiego Albert z Iłży, apostata. W Dubiecku znaleźli schronienie i protekcję dwaj reformatorzy, Jerzy Tobołka i Andrzej z Dynowa, obaj wyklęci przez kościół rzymskokatolicki oraz przebywał tu Wojciech z Iłży. W Dubiecku rozpoczęto odprawiać nabożeństwa luterańskie z liturgią po polsku i zaczęto szerzyć żywą propagandę różnowierstwa. W 1552 roku biskup Dziaduski rzucił na Stadnickiego ekskomunikę, pozbawiając go wszelkich dostojeństw i honorów oraz dóbr ruchomych i nieruchomych. W odpowiedzi w 1554 r. Stadnicki zajął kościół katolicki w Dubiecku.

Stanisław Stadnicki herbu Szreniawa („Diabeł Łańcucki”) urodził się około 1551 roku w Dubiecku, jako pierwszy syn Stanisława Mateusza Stadnickiego, ożenionego z Barbarą, siostrą Samuela Zborowskiego. Wikary z Niedźwiedzia ochrzcił w obrzędzie luterańskim nowo narodzonego syna Stadnickiego. Po kilkudziesięciu latach dzięki protekcji Stanisława Stadnickiego w Dubiecku powstały szkoły dla młodzieży uczące zasad reformacji. Organizacją szkół zajmuje się w tym czasie przybyły z Krakowa Franciszek Stankar oraz Grzegorz Orszak. Okres reformacji przetrwał tu do roku 1588, kiedy to syn Stanisława Andrzej Stadnicki, pan włości Dubiecka zwrócił dobra kościelne katolikom. W roku 1588 Dubiecko przeszedł również w posiadanie rodu Krasickich z Siecina. Przez pewien czas proboszczem miejscowej parafii oraz przełożonym szpitala był ks. Andrzej Bobola, syn Hieronima i Katarzyny – kuzyn świętego Andrzeja Boboli.

Do roku 1624 funkcjonuje w Dubiecku drukarnia kalwińska prowadzona przez Jana Szeligę.

W roku 1626 Grzegorz Krasicki, przebudowując zamek, zburzył istniejący kościół, a następnie ufundował nową świątynię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego na przedmieściach Dubiecka. Na początku XVIII wieku w jego miejscu powstanie nowy, murowany kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy, którego konsekracji w roku 1755 dokona biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Kościół ten powstał dzięki fundacji Anny ze Starzechowskich Krasickiej, której portret znajduje się w świątyni do dnia dzisiejszego.

Po Krasickich zamek w Dubiecku przeszedł prawem spadku na hrabiów Konarskich.

W roku 1880 miasto zamieszkiwało 690 katolików, 700 wyznawców judaizmu oraz 114 unitów.

Większość mieszkańców pod koniec XIX wieku trudniła się bednarstwem oraz szewstwem.

Prawa miejskie miejscowość utraciła w roku 1934.

Zabytki i miejsca warte odwiedzenia

• Cerkiew greckokatolicka pw. Podniesienia Krzyża Świętego, użyczona przez Kurię Greckokatolicką na Kresowy Dom Sztuki, miejsce licznych imprez kulturalnych.
• Kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP z 1934-1952 z XV-wieczną gotycką kropielnicą.
• Pałac z 1771-1790
• Park z unikatowymi gatunkami drzew,założony w XVIII w. przez Różę z Charczewskich, żonę Antoniego Krasickiego i bratową Ignacego Krasickiego
• Prywatne Muzeum Skamieniałości i Minerałów Roberta Szybiaka (ul. Krasickiego 3 ). Zawiera kilkaset okazów skamieniałości, głównie zebranych na Podkarpaciu. Unikatowym eksponatem jest ptak z oligocenu, znaleziony na Pogórzu Przemyskim.

Znane osoby związane z Dubieckiem

• Antoni Bryk - urodzony w Dubiecku
• Aleksander Fredro – w latach dziecinnych mieszkał w dworku Dembińskich
• Ignacy Krasicki – urodzony w Dubiecku
• Wojciech Blecharczyk – burmistrz Sanoka

Odniesienia w kulturze

O Dubiecku pisali:

• Ignacy Krasicki
• Aleksander Fredro
• Franciszek Karpiński (tutaj powstała kolęda Bóg się rodzi)
• Aleksandra Konarska (hr. Krasicka)

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Dubiecku