Jawornik Ruski

Jawornik Ruski (ukr.: Явiрник Руський, w latach 1977-1981 Jaworowice) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Bircza, na Pogórzu Przemyskim.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Historia

Wieś została założona w 1469 – była wtedy własnością Anny Rzeszowskiej. W 1508 zmieniono nazwę na Jawornyczek (właścicielami wtedy byli Kmitowie). W 1519 wieś została przejęta przez Stadnickich, a w 1588 przez Krasickich.

We wsi znajduje się drewniana greckokatolicka cerkiew pw. św. Dymitra, zbudowana w 1882 w miejsce starszej cerkwi pod tym samym wezwaniem, istniejącej co najmniej do 1830.

II wojna światowa

W kwietniu 1944 r. policja ukraińska z Jawornika Ruskiego aresztowała pięciu mieszkańców Pawłokomy pod zarzutem przynależności do AK i posiadania broni. Aresztowanymi byli: Jan Kuś, Jan Radon, Jan Ulanowski, Maria Ulanowska i Katarzyna Kocyło oraz jeden mieszkaniec z Dylągowej. 25 kwietnia próby odbicia aresztowanych dokonał oddział AK, dowodzony przez ppor. Aleksandra Grubę ps. "Sęp". Podczas ataku na posterunek w Jaworniku Ruskim został on spalony wraz kilkoma sąsiednimi budynkami. Zabito jednego i raniono dwu policjantów oraz zabito kilku stawiających opór Ukraińców mieszkańców wsi, w tym sołtysa. Aresztowanych Polaków jednak nie uwolniono, ponieważ na posterunku już ich nie było.

Po II wojnie światowej cerkiew była użytkowana przez rzymskich katolików, do czasu zbudowania nowego kościoła rzymskokatolickiego ok. 2000. Obecnie o zwrot cerkwi stara się Kuria Greckokatolicka w Przemyślu. Natomiast o budynek dawnego ukraińskiego domu ludowego stara się stowarzyszenie, które zamierza urządzić w nim izbę pamięci Mychajła Werbyckiego.

Obok wsi znajduje się czynna kopalnia diatomitu.

Demografia

• 1785 – 284 grekokatolików, 100 rzymskich katolików i 16 żydów
• 1840 – 513 grekokatolików (brak danych o innych wyznaniach)
• 1859 – 615 grekokatolików (brak danych o innych wyznaniach)
• 1879 – 709 grekokatolików (brak danych o innych wyznaniach)
• 1899 – 902 grekokatolików (brak danych o innych wyznaniach)
• 1926 – 1030 grekokatolików (brak danych o innych wyznaniach)
• 1929 - 1215 mieszkańców
• 1938 – 1200 grekokatolików, 1068 rzymskich katolików, 154 żydów i 35 baptystów
• 2006 - 161 osób

Znani ludzie związani z wsią

• Mychajło Werbycki – autor muzyki do hymnu ukraińskiego
• Wołodymyr Soroczak

Zobacz też

• Jawornik
• Jawornik Polski
• Jawornik-Przedmieście