Medyka

Medyka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Medyka. Miejscowość jest siedzibą gminy.

W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Historia

Wieś i znajdujący się na jej terenie zamek istniały już w XIV wieku. Zamek został rozbudowany w 1542 r. przez Piotra Kmitę. W 1607 r. powstał tu drewniany kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła. W 1663 r. utworzono tu niewielkie starostwo niegrodowe.

Od 1809 r. właścicielami wsi byli Pawlikowscy, którzy w miejscu ruin zamku wznieśli pałac. W 1830 r. Jan Gwalbert Pawlikowski założył na terenie swojego majątku pierwszą w Galicji szkołę ogrodniczą. Pałac uległ zniszczeniu w 1915 i 1939 r. Część z jego zbiorów, przekazana do Ossolineum, ocalała.

W 1863 r. we wsi miał punkt zborny oddział Marcina Borelowskiego.

Wieś leży na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

W Medyce urodził się m.in. Jan Gwalbert Pawlikowski - polski ekonomista, publicysta i polityk, historyk literatury, jeden z polskich pionierów ochrony przyrody, profesor.

Zabytki

Zespół dworski − wpisany do rejestru zabytków 19 lipca 1969 r. Położony jest w północno-zachodniej części wsi. W jego skład wchodzą:

• park − pochodzący z drugiej połowy XVI wieku (z reliktami z XIV i XVI wieku). Zajmuje on powierzchnię ok. 50 ha. W XIX wieku przekształcony przez Gwalberta Pawlikowskiego, który stworzył na jego terenie kolekcję dendrologiczną. Rozciąga się on nieregularnie wokół tzw. wyspy powstańców. Od południa graniczy ze stawami, a od północnego zachodu i północnego wschodu z sadem pomologicznym. Występują tu m.in.: platan, miłorząb japoński, orzech czarny i dąb czerwony;
• dom gościnny - położony na wyspie, wokół niego znajdują się wały i fosa (1534 r.). Połączony mostem, a następnie drogą z majdanem gospodarczym. Powstał wg projektu Michała Gwalberta Pawlikowskiego;
• majdan gospodarczy z klasycystyczną oficyną dworską;
• kopiec Jagiełły − usytuowany za fosą, znajdujący się na północny wschód od wyspy;
• dwa stoły kamienne;
• cokół wazy ogrodowej.

Zespół kościelny − wpisany do rejestru zabytków 20 grudnia 1989 r.

Cmentarz komunalny − wpisany do rejestru zabytków 10 marca 1994 r. Powstał w drugiej połowie XIX wieku., w południowej części wsi (w okolicy torów kolejowych). Ma kształt trapezu. Na jego terenie znajdują się dwie główne alejki:

• od wejścia do kaplicy rodziny Pawlikowskich;
• do kaplicy rodziny Pawlikowskich w kierunku zachodnim.

Najstarszy nagrobek pochodzi z 1888 r., a kilka z przełomu XIX/XX wieku Na terenie cmentarza znajdują się dwie kaplice grobowe (Pawlikowskich i Sienkiewiczów).

Osada z okresu rzymskiego − wpisana do rejestru zabytków 30 kwietnia 1970 r.

Pomnik Grunwaldu. W roku 1910 roku w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem w pobliżu cmentarza komunalnego w Medyce wzniesiono krzyż, pod którym ludność gromadziła się w dniach rocznic narodowych i państwowych. Inicjatorami tego przedsięwzięcia byli Leopold Fedyk (kierownik szkoły w Medyce), Kazimierz Jamroz (właściciel fabryki tkanin w Medyce) i ksiądz Szymon Korpak (proboszcz medycki, polityk okresu międzywojennego, poseł na sejm, działacz gospodarczo-społeczny. Krzyż ten w czasie II wojny światowej został zniszczony, lecz dzięki staraniom Jana Pawłuckiego (sołtysa Medyki) w roku 1985 został odtworzony. Jest to obiekt murowany w kształcie muru z metalowym krzyżem i trzema tablicami metalowymi.

Transport

We wsi znajduje się drogowe polsko-ukraińskie przejście graniczne w kierunku Dobromila.

Prowadzi tu droga 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Medyka, i dalej przez przejście graniczne drogą M11 do Mościsk i Sądowej Wiszni.