Menu
Home» » » »

Gmina Przemyśl - Informacje

Rodzaj gminy: miejska

Populacja: 66549

Gęstość populacji: 1 439,4 os./km²

Powierzchnia: 46,15 km²

SIMC: 0971672

TERC: 1862011

Numer kierunkowy: 16

Tablice rejestracyjne: RP

Urząd gminy Przemyśl

Adres: Rynek 1 37-700 Przemyśl

Oficjalna strona gminy Przemyśl

Przemyśl

Przemyśl (ukr. Перемишль, łac. Praemislia) – miasto na prawach powiatu w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim, położone nad Sanem, 14 km od granicy z Ukrainą.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 66 229 mieszkańców. Drugie pod względem ludności miasto województwa podkarpackiego.

Najstarsze miasto regionu i jedno z najstarszych miast Polski.

Siedziba kilku instytucji o znaczeniu ponadlokalnym: podkarpackiego wojewódzkiego konserwatora zabytków, izby celnej, bieszczadzkiego oddziału straży granicznej, archiwum państwowego z ogromnymi zbiorami. Miasto posiada kilka muzeów, w tym najstarsze w regionie Muzeum Archidiecezjalne (zał. 1902) i największe na Podkarpaciu – Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej (zał. 1910). W Przemyślu znajduje się też nowy Szpital Wojewódzki i 114 Szpital Wojskowy. „Brama Bieszczadów” z licznymi zabytkami w samym mieście, jak i w jego sąsiedztwie – zamkiem w Krasiczynie, arboretum w Bolestraszycach czy kompleksem sakralnym w Kalwarii Pacławskiej. Węzeł komunikacyjny – trasa międzynarodowa E40, przejście graniczne z Ukrainą w Medyce, duża, graniczna stacja kolejowa (Przemyśl Główny, Przemyśl Zasanie i in.). Pierwotnie na Kopcu Tatarskim (Przemysława) miejsce kultu bogów słowiańskich.

Miasto wielokulturowe, gdzie obok siebie mieszkają przedstawiciele wielu narodów (Polacy, Ukraińcy, Cyganie) wyznań i obrządków (obok rzymskokatolików, mających tu swoją metropolię, z arcybiskupem Józefem Michalikiem na czele, także grekokatolicy, mający tu arcybiskupa swego obrządku, Jana Martyniaka, prawosławni (diecezja przemysko-nowosądecka z arcybiskupem Adamem, rezydującym w Sanoku) oraz przedstawiciele nurtów protestanckich: metodyści, adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy, a także Świadkowie Jehowy.

Położenie

We wczesnym średniowieczu jeden z historycznych Grodów Czerwieńskich, przedmiot nieustannej rywalizacji ze strony Polski, Rusi i Węgier. Następnie m.in. część Rusi Halickiej, a także stolica niezależnego księstwa. Po 1344 stolica rozległej ziemi przemyskiej. Po I rozbiorze Polski w zaborze austriackim, w okresie autonomii galicyjskiej jedno z miast Galicji, przekształcony w trzecią co do wielkości twierdzę w Europie (Twierdza Przemyśl) z garnizonem wojskowym. W latach 1920–1939 w województwie lwowskim, w latach 1945–1975 w województwie rzeszowskim, w latach 1975–1998 stolica województwa przemyskiego. Siedziba starosty powiatu przemyskiego, a także powiat grodzki. Siedziba dwóch metropolii kościelnych Kościoła katolickiego: obrządku łacińskiego oraz wschodniego.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 46,18 km².

Warunki naturalne

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Przemyśla
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie najwyższe temperatury -1 1 6 12 17 20 22 22 18 12 6 2 11
Średnie najniższe temperatury -5 -4 0 4 9 12 13 13 10 6 1 -2 4
Opady 30.5 30.5 33 45.7 71.1 94 96.5 76.2 55.9 43.2 40.6 43.2 662,9
Źródło: Weatherbase 17.12.2008

Historia

Pierwsze wzmianki

Pierwsze wzmianki źródłowe dotyczące Przemyśla to przede wszystkim świadectwo tzw. Powieści dorocznej pod rokiem 6489 (981) o odebraniu Lachom Przemyśla, Czerwienia i innych grodów przez Włodzimierza Wielkiego „w sem że letie”.

Treść jak i wiarygodność przekazu tego źródła są w historiografii dość często kontestowane. Do najbardziej elitarnych poglądów należą te o doszukiwaniu się w nazwie Przemyśl, tj. Peremyszl, miasta Peremyl leżącego na Wołyniu na drodze do Czerwienia z Rusi. Wykluczałoby to uczestnictwo Przemyśla w walkach 981 roku.

Natomiast kwestia najdawniejszej przynależności jest szerzej dyskutowana. Do dwóch najznaczniejszych poglądów należą te o przynależności Przemyśla przed 981 do Polaków, co poniekąd mówi samo źródło i potwierdzają najstarsze okoliczne nazwy mające polskie pochodzenie, oraz o przynależności tegoż miasta do Lędzian. Pierwsza z tez uznaje za kompletnie wiarygodny przekaz źródła i stara się nawet na tym budować szersze teorie. Bardziej wstrzemięźliwi uczeni ograniczają się wyłącznie do stwierdzenia polskiej obecności w Przemyślu przed 981. Wydaje się to jednak nieprawdopodobne, aby zajęty na zachodzie od początku panowania Mieszko I miał przed tym rokiem sposobność zajęcia tych terenów, w szczególności kiedy nie posiadał jeszcze Małopolski. Nowsze badania archeologiczne zdają się jednak podważać powyższą koncepcję, a ma to związek z odkryciem faktu, że w latach 70. X wieku Mieszko umocnił swoje panowanie u zbiegu rzek Wisły i Sanu, czego potwierdzeniem jest budowa w tym okresie grodu w Sandomierzu. Dysponując oparciem w ziemi sandomierskiej mogli Piastowie sięgnąć przed 981 rokiem po Przemyśl.

Drugi pogląd opiera się na bardzo prawdopodobnej teorii językoznawczej. Zakłada ona, że nazwa Lach została wywiedziona od Lędzian, jednego z pierwszych napotkanych przez Rusinów plemienia zachodniosłowiańskiego. Lędzianie mieli potem dopiero „użyczyć” swojego miana całości etnicznej Polaków, natomiast w zapisce pod 981 rokiem występują jeszcze jako plemię.

Istniejący jeszcze trzeci pogląd o przynależności Przemyśla do Czechów, choć poparty przez liczne źródła poza powyższym, jest dziś przeważnie łączony z poglądem o Lędzianach. Mieli oni pozostawać w pewnym tylko stopniu uzależnienia od Czechów.

Ważnym źródłem do wczesnych dziejów Przemyśla są też znaleziska archeologiczne. Mowa tu przede wszystkim o palatium piastowskim z czasów Bolesława Chrobrego datowanym na lata 1018–1032 uznawanym też za monasterium, a odnalezionym na Wzgórzu Zamkowym oraz o 5 grobach węgierskich z pierwszej połowy X wieku odnalezionych w lewobrzeżnej części miasta. W podziemiach katedry rzymskokatolickiej odkryto w wyniku długoletnich prac archeologicznych zarysy romańskiej rotundy – kościoła św. Mikołaja zbudowanego z fundacji Bolesława Śmiałego pomiędzy 1069 a 1086 rokiem. Natomiast w głębszych pokładach archeologicznych pod katedrą odkryto zarysy starszego kościoła z X wieku być może świadectwo przynależności grodu do państwa Mieszka I. Kontrowersje wzbudzają odkryte na Wzgórzu Zamkowym fundamenty budowli przez część uczonych uznawanej za tzw. „Cerkiew Wołodara” – świadectwo ruskiej obecności w grodzie w XII wieku, a przez innych za romańską bazylikę trójnawową z czasów Bolesława Chrobrego. Znalezione zabytki monet skłaniają ku drugiej koncepcji jednak nie przesądzają o jej słuszności. Plan wzmiankowanych powyżej fundamentów nie przystaje ponadto do opisu cerkwi wzniesionej przez Wołodara Rościsławicza więc niewykluczone, że czeka ona na swe odkrycie. Odkrycia archeologiczne poświadczają działalność w Przemyślu Bolesława Chrobrego, Bolesława Szczodrego, a być może również Mieszka I.

Przemyśl jest także jednym z nielicznych miast, które wspominają źródła hebrajskie. Najstarszym z nich jest świadectwo Jehudy ben Kohena z lat 1028–1040 o uprowadzeniu pewnego chłopca żydowskiego z miasta Primisz (Premisz) na targ niewolników do Pragi. Źródło to zdaje się poświadczać nie tylko istnienie już w XI wieku gminy żydowskiej na tym terenie, ale też boje toczone tam przez Chrobrego w 1018, lub ewentualnie wielką wyprawę Jarosława Mądrego z 1031 roku.

Średniowiecze

W 1031 roku Przemyśl został ponownie przyłączony do Rusi. W Polsce toczyła się wówczas walka o władzę między synami Bolesława Chrobrego. Bezprym, najstarszy syn Chrobrego, w walce z Mieszkiem II skorzystał z pomocy księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, który w trakcie walk między braćmi zajął Grody Czerwieńskie i Przemyśl. Po śmierci księcia Jarosława ziemię przemyską odziedziczyli jego synowie Włodzimierz Jarosławowicz i Rościsław Rurykowicz. Obaj bracia panowali do 1065.

Czterdzieści lat po zajęciu Przemyśla przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, gród został zdobyty przez króla Bolesława Szczodrego i powrócił w granice państwa polskiego. W 1071 roku król Polski interweniował na Rusi na rzecz swojego kuzyna Izasława I, walczącego z braćmi o tron kijowski. W trakcie walk, latem 1071 roku, po długim oblężeniu zajął on Przemyśl. Jan Długosz w swojej kronice tak opisuje zdobycie Przemyśla przez Bolesława Szczodrego w 1071 roku: Było to miasto podówczas potężne, wielką liczbą obywateli miejscowych i przybyłych osiadłe i we wszelką broń zaopatrzone, obronne rowy głębokimi i okopami znacznej wysokości, tudzież rzeką Sanem płynącym od północnej strony miasta. Czwartego dnia, gdy Rusini cofnęli się do twierdzy, opanował Bolesław miasto i rozkazał oblec zamek i ludem zbrojnym osaczyć go dokoła. A lubo Rusini bronili go z wielką usilnością, nie przestał jednak szturmować, lecz zdobycie było rzeczą trudną, gdyż i położeniem samym i wieżami silnie był obwarowany. Stracił więc całe lato na obleganiu, przewidując jak się rzeczywiście stało, że głodem przymusi Ruś do poddania. Poddał się zamek już u schyłku lata wymówiwszy sobie, że ludzie załogi zostawieni przy życiu wyniosą z sobą, tyle, ile każdy z nich udźwignąć zdoła. Król opuszczoną fortecę przezimował tam z rycerstwem.

Prawdopodobnie w 1072 roku Bolesław Szczodry ustanowił w Przemyślu biskupstwo, mianując biskupem opata z opactwa sandomierskiego. Po raz drugi Bolesław Szczodry zimował w Przemyślu w czasie powrotu z wyprawy na Węgry, gdzie interweniował w sporze o tron węgierski. Opuszczając Przemyśl, pozostawił tam silną załogę polską. Od 1079 roku do 1086 ziemią przemyską rządził kolejny władca Polski, brat Szczodrego – książę Władysław Herman.

W 1086 roku Ruryk Rościsłowicz usunął z Przemyśla załogę polską i mianował siebie udzielnym księciem przemyskim. Wydarzenie to zapoczątkowało okres istnienia samodzielnego ruskiego Księstwa Przemyskiego, ze stolicą w Przemyślu, rządzonego przez ród Rurykowiczów.

Po śmierci Ruryka Rurykowicza władzę nad Księstwem Przemyskim przejął jego brat Wołodar, który toczył krwawy spór z Dawidem Igorewiczem. W związku z bratobójczymi wojnami, jakie prowadzili między sobą Rościsławowicze o panowanie nad ziemiami czerwieńskimi, książęta Rusi zwołali w 1097 zjazd w Lubeczu. Na zjeździe uchwalono podział posiadłości Rościsławowiczów i prawo ich dziedziczenia. Na mocy podjętych uchwał ziemia czerwieńska z Przemyślem pozostała przy Rościsławowiczach. Książę kijowski Świętopełk Izasławowicz nie pogodził się z takim rozwiązaniem i po uzyskaniu pomocy Węgrów, w 1099 próbował zająć Przemyśl. W bitwie, jaka rozegrała się na polach nad Wiarem, połączone wojska Wołodara, Dawida Igorewicza i Połowców rozbiły wojska Świętopełka i Węgrów.

W 1119 książę Wołodar zbudował w obrębie zamku przemyskiego katedrę prawosławną, w której miano chować książąt i władyków. Sam Wołodar był nieprzychylnie nastawiony do Polski, rządzonej wówczas przez Bolesława Krzywoustego. W celu zneutralizowania niebezpieczeństwa ruskiego, płynącego od strony Przemyśla, w 1119 rycerz polski Piotr Wołost rozkazał swoim ludziom porwać Wołodara. Podczas polowania w podprzemyskich lasach został on uwięziony przez polskich wojów i przekazany Krzywoustemu. Po złożeniu zobowiązania o zaniechaniu wrogich akcji wobec Polski i zapłaceniu znacznego okupu został wkrótce Wołodar wypuszczony. Nie dotrzymał on jednak złożonego księciu polskiemu zobowiązania, i jak relacjonuje Jan Długosz, w 1124 jego syn Wołodymirko najeżdża ziemie polskie, dochodząc aż do Biecza, uprowadzając z zajętych terenów na Ruś stada bydła. W odwecie Bolesław Krzywousty wkroczył na tereny Księstwa Przemyskiego i zadał klęskę wojskom Wołodara pod Wilichowem.

Po śmierci Wołodara panowanie nad Księstwem Przemyskim przejął jego starszy syn Rościsław. Toczył on walkę o utrzymanie spadku po ojcu z bratem Wołodymirkiem, który poprzez małżeństwo z córką króla węgierskiego zabezpieczył sobie pomoc Węgrów. W 1126 umarł Rościsław, a Wołodymirko przejmując cały spadek Rościsławowiczów, przeniósł w 1134 stolicę swojego poszerzonego księstwa z Przemyśla do Halicza. Po tym wydarzeniu gród przemyski spadł do roli drugorzędnego miasta na Rusi Halickiej. Wołodymirko toczył liczne wojny z Polakami i Węgrami, dzięki którym rozszerzył tereny swojego księstwa od Wisłoka i Sanu aż po Dunaj. W 1144 rozpoczął wojnę z księciem kijowskim Izasławem, wspieranym przez Polaków i Węgrów. W 1152 doszło do generalnego starcia. Wołodymirko otoczony w grodzie przemyskim przez znaczne siły węgierskie, dowodzone przez króla Gejzę II, i oddziały ruskie księcia Izasława przyjął bitwę przy brodach na prawym brzegu Sanu, ponosząc w niej wielką klęskę. Wypuszczony z niewoli węgierskiej, zmarł wkrótce w Haliczu. W 1206 władzę nad księstwem przemysko-halickim przejęli bracia Igorowicze z rodziny Rościsławowiczów.

Przez dziesiątki lat o bogate tereny Rusi Czerwonej spory toczyli nie tylko potomkowie Jarosława Mądrego, lecz także Polacy, Węgrzy i Litwini. W 1214 doszło do porozumienia między Polską i Węgrami, które kończyło rywalizację tych państw o tereny Rusi Czerwonej. Traktat spiski oddawał Przemyśl polskiemu księciu Leszkowi Białemu, Halicz zaś przypadł pięcioletniemu królewiczowi węgierskiemu Kolomanowi. Młodziutki książę został ożeniony z trzyletnią córką Leszka Białego – Salomeą, i następnie oboje zostali koronowani na władców Królestwa Halickiego.

Z czasem Przemyśl zaczął tracić jednak pozycję stołecznego grodu na rzecz Halicza. Po śmierci Daniela jego syn Lew Daniłowicz, książę halicko-przemyski i władca ziemi bełskiej, udawał się na wyprawy łupieżcze z Tatarami na Węgry i Polskę. Po śmierci księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego zaczął on czynić starania o tron polski. W celu uzyskania przychylności Polaków nadał im w Przemyślu przywilej wyłączający ich spod prawa ruskiego, a miastu samorząd i możliwość korzystania z prawa magdeburskiego (ok. 1280 r.). Po śmierci Lwa Daniłowicza, władzę nad księstwem halicko-przemyskim objął jego syn Jerzy, który wspierał Władysława Łokietka w walce z Czechami o tron krakowski.

Po wymarciu Rurykowiczów, Władysław Łokietek osadził w Haliczu ich siostrzeńca, a swojego kuzyna, Piasta mazowieckiego Bolesława. Po objęciu tronu halickiego przeszedł na prawosławie i przyjął imię dziada po kądzieli, Jerzego I. Był spowinowacony z Kazimierzem Wielkim, będąc szwagrem jego żony, Aldony, córki Giedymina Wielkiego, księcia litewskiego.

W 1338 Bolesław Jerzy II uczynił swoim spadkobiercą króla polskiego Kazimierza Wielkiego. W 1340 został zamordowany w wyniku spisku części bojarów halickich pod wodzą namiestnika Przemyśla Detki, którzy korzystali z pomocy Tatarów. Żonę Trojdenowica bojarzy utopili w przerębli. Celem spisku była chęć zdobycia władzy nad ziemią przemyską. Po tragicznej i bezpotomnej śmierci Jerzego II, księstwo halicko-przemyskie zajął Kazimierz Wielki.

Lata 1772–1918

Podczas pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku Przemyśl wraz z południową Małopolską przeszedł pod panowanie Habsburgów. Przemyśl stał się stolicą jednego z 20 cyrkułów. Wkrótce nastąpiły liczne wyburzenia w tkance miasta. Rozebrano ratusz i mury miejskie, a kasacji uległy zgromadzenia dominikanów, dominikanek, bonifratrów, karmelitów, jezuitów i bazylianów. Klasztor dominikanów przeznaczono na urząd cyrkułu, a w klasztorze dominikanek umieszczono szpital dla okupacyjnych wojsk austriackich. Nastał czas zastoju w rozwoju miasta, wzmagany powodziami (1836, 1837, 1849), zarazami (1831, 1849) i głodem (1830, 1847).

Druga połowa wieku XIX przyniosła ożywienie gospodarcze, a przełomem było poprowadzenie w 1861 roku Kolei galicyjskiej im. Karola Ludwika łączącej Wiedeń z Krakowem oraz Lwowem. W 1872 roku otwarto zaś Pierwszą Węgiersko-Galicyjską Kolej Żelazną, która poprzez Zagórz i Przełęcz Łupkowską umożliwiła bezpośrednie połączenie z Budapesztem. Miasto znacznie się rozbudowało poza dawny obszar murów miejskich.

Do końca panowania austriackiego Przemyśl pozostał trzecim co do wielkości i znaczenia miastem Galicji, po Lwowie i Krakowie.

W czasie I wojny światowej Przemyśl był oblegany dwukrotnie jako austro-węgierska Twierdza Przemyśl.

Lata 1918–1945

W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległo około 45% miasta, w szczególności dzielnica żydowska i przedmieścia. Zniszczona została katedra oraz fronton kościoła franciszkanów, na Zasaniu spalone zostały budynki klasztoru i kościoła Benedyktynek.

Miasto do czasu II wojny światowej był także siedliskiem ludności żydowskiej, która stanowiła według spisu z 1931 29,5% ludności miasta i posiadała 4 synagogi (dwie zlokalizowane w starej dzielnicy żydowskiej (okolice Rybiego Placu) nie istnieją, kolejna, na ul. Słowackiego, pełni obecnie funkcję biblioteki publicznej, synagoga zasańska jest w tej chwili opuszczona w stanie ruiny) – było to pierwsze udokumentowane osadnictwo Żydów na ziemiach polskich, datowane według Jehudy ha Kohena, żydowskiego uczonego, na 1085.

Jesienią 1944 r. władze radzieckie założyły w mieście Obóz Przejściowy NKWD nr 49 dla żołnierzy AK i innych przeciwników okupacji sowieckiej. Najczęściej wywożono stąd jeńców do m. Borowicze lub do więzienia na Zamku w Rzeszowie, a także do obozów na Syberii. Represje względem żołnierzy AK trwały do października 1956.

Polityka i administracja

Burmistrzowie i prezydenci Przemyśla

Posłowie

Mieszkańcy Przemyśla wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 22.

  • Marek Kuchciński, poseł na Sejm RP IV, V i VI kadencji, wicemarszałek Sejmu VI kadencji, były przewodniczący Klubu Parlamentarnego PiS,
  • Piotr Tomański, poseł na Sejm, samorządowiec, PO
  • Marek Rząsa, poseł na Sejm, samorządowiec, PO

Rozwój terytorialny

Z dniem 1.01.2010 do miasta została przyłączona miejscowość Kruhel Wielki z gminy Krasiczyn, o powierzchni 2,39 km².

Urbanistyka i architektura

W Przemyślu znajduje się największa liczba obiektów zabytkowych na obszarze województwie podkarpackiego oraz jedna z największych w skali ogólnopolskiej. Swoją siedzibę ma tutaj Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków.

Obiekty architektury zabytkowej

Zamki, pałace i dworki
  • Zamek Kazimierzowski
  • Pałac Lubomirskich
  • Pałac Biskupów Greckokatolickich
  • dworek Stanisława Orzechowskiego
  • Pałac Biskupów Rzymskokatolickich
Kościoły i klasztory
  • Archikatedra rzymskokatolicka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela
  • Kościół św. Marii Magdaleny i klasztor oo. franciszkanów
  • Kościół św. Teresy i klasztor oo. karmelitów
  • Kościół św. Antoniego Padewskiego i klasztor oo. franciszkanów reformatów
  • Kościół Świętej Trójcy i klasztor ss. benedyktynek
  • Kościół św. Józefa (oo. salezjanie)
  • Kościół i klasztor ss. karmelitanek bosych
  • budynek dawnego klasztoru oo. dominikanów z Bramą Rycerską
  • budynek dawnego klasztoru ss. dominikanek
  • budynek dawnego klasztoru oo. bonifratrów
Cerkwie i klasztory
  • Archikatedra bizantyjsko-ukraińska św. Jana Chrzciciela
  • Cerkiew bizantyjsko-ukraińska Matki Bożej Bolesnej i klasztor oo. bazylianów
  • Cerkiew bizantyjsko-ukraińska Wniebowstąpienia Pańskiego
  • Cerkiew prawosławna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy – siedziba parafii wojskowej
  • Cerkiew prawosławna Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy – siedziba parafii w dekanacie Przemyśl diecezji przemysko-nowosądeckiej
  • budynek dawnego Greckokatolickiego Seminarium Duchownego
Synagogi
  • Nowa Synagoga
  • Synagoga Zasańska
  • Najstarsza Synagoga – nieistniejąca
  • Stara Synagoga – nieistniejąca
  • Synagoga Tempel – nieistniejąca
Budynki użyteczności publicznej
  • gmachy Urzędu Miejskiego i Urzędu Wojewódzkiego
  • zabytkowa zabudowa Rynku
  • Dworzec kolejowy
  • Wieża Zegarowa – Muzeum Dzwonów i Fajek
  • Dom Robotniczy – Wyższa Szkoła Prawa i Administracji
  • Narodnyj Dim
  • ratusz – nieistniejący
Architektura i sztuka Secesji
  • założenie urbanistyczne w dzielnicy Zasanie – ul. Długosza, Grunwaldzka i pl. Konstytucji
  • wille: „Marya” przy Słowackiego 27, Poniatowskiego 25 (Zasanie)
Architektura militarna i obronna
  • fragmenty murów obronnych miasta
  • forty Twierdzy Przemyśl
  • bunkry Linii Mołotowa
Cmentarze
  • zabytkowe nagrobki na Cmentarzu Głównym
  • Nowy cmentarz żydowski
  • Stary cmentarz żydowski – nieistniejący
  • Cmentarz Wojskowy
  • Zabytkowy zespół cmentarzy wojennych Twierdzy Przemyśl 1914-1915
    • Cmentarz Żołnierzy Rosyjskich
    • Cmentarz i Mauzoleum Żołnierzy Niemieckich
    • Cmentarze Żołnierzy Austro-Węgierskich
    • Cmentarz Żołnierzy Austriackich
Pozostałości preromańskie i romańskie
  • preromańska rotunda – relikty na Wzgórzu Zamkowym, IX w.
  • preromańskie monasterium na Wzgórzu Zamkowym, IX w.
  • romańska bazylika trzynawowa, X w.
  • palatium książęce, X w.
Inne
  • Kopiec Tatarski
  • Pomnik Orląt Przemyskich
  • Pomnik Adama Mickiewicza w Przemyślu

Gospodarka

Przemysł drzewny (Zakłady Płyt Pilśniowych „Fibris”), wytwórnia farb i pomocy szkolnych Pollena Astra, mechaniczny i automatyki przemysłowej (Polna, Fanina), kosmetyczny (Inglot), tkanin powlekanych (Sanwil). Ponadto ośrodek tradycyjnych rzemiosł – ludwisarstwa (Felczyński) i fajczarstwa (fajka przemyska).

Komunikacja

Tranzyt

Droga krajowa 28 Zator – WadowiceNowy SączGorliceBieczJasłoKrosnoSanok – Przemyśl – Medyka.

Droga krajowa 77 Lipnik – Sandomierz – Gorzyce – Stalowa WolaNiskoLeżajskTryńczaJarosławRadymno – Przemyśl.

Droga wojewódzka 884 Przemyśl – KrzywczaDubieckoDynów – Barycz – Domaradz.

Droga wojewódzka 885 Przemyśl – Hermanowice.

W budowie jest wschodnia obwodnica Przemyśla z mostem na Sanie, która pozwoli wyeliminować ruch tranzytowy z centrum miasta i ułatwi dojazd do przejścia granicznego z Ukrainą w Medyce.

W niedalekiej odległości od miasta budowana jest Autostrada A4, do węzła w Radymnie jest zaledwie 9 km od granic miasta.

Kolej

Miasto ma stację kolejową Przemyśl Główny oraz przystanek kolejowy Przemyśl Zasanie.

Kultura i rozrywka

Ośrodki kultury

  • Centrum Kulturalne (Klub „Piwnice”)
  • Przemyskie Centrum Kultury i Nauki „Zamek”
  • Młodzieżowy Dom Kultury
  • Wojskowy Ośrodek Kultury
  • Dom Kultury „Kolejarz”
Teatr
  • Teatr „Fredreum” na Zamku Kazimierzowskim – Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry
Kino
  • Kino „Centrum”
Galerie sztuki
  • Państwowa Galeria Sztuki Współczesnej
  • White Photo Gallery – Galeria Fotografii
  • Galeria Fotografii przy MKK „Niedźwiadek”
  • Galeria ZAMEK
  • Galeria GALICJA
  • Antyki i Dzieła Sztuki
Muzea i Archiwa
  • Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej
    • Muzeum Dzwonów i Fajek
    • Muzeum Historii Miasta Przemyśla
  • Muzeum Archidiecezjalne im. św. Józefa Sebastiana Pelczara
  • Ekspozycja Muzealna Kaponiera 8813 – prywatne
  • Muzeum Twierdzy Przemyśl - nieistniejące
    • Fort VIII „Łętownia”
    • Fort VII 1/2 „Tarnawce” w Ostrowie
  • Ukraińskie Regionalne Muzeum „Strywihor” – nieistniejące
  • Archiwum Państwowe
Biblioteki
  • Przemyska Biblioteka Publiczna im. Ignacego Krasickiego
  • Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
  • Biblioteka Naukowa Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Centrum Handlowe
  • Galeria Sanowa

Cykliczne imprezy kulturalne

  • Wielokulturowy Festiwal „Galicja” (organizator: Fundacja „Dziedzictwo” przy współpracy UM Przemyśl)
  • Dni Patrona Miasta „Wincentiada” (organizator: Przemyskie Centrum Kultury i Nauki)
  • Turniej Satyry im. Ignacego Krasickiego „O Złotą Szpilę” (organizator: CK Przemyśl) – konkurs stworzony i prowadzony przez Barbarę Płocicę, założeniem turnieju jest wyłonienie najlepszych satyryków w czterech konkurencjach: teatralnej, recytacji, literackiej i plastycznej.
  • Festiwal „Agora” (organizator: CK Przemyśl)
  • Noc Iwana Kupały* (organizator: Związek Ukraińców w Polsce Koło w Przemyślu)
  • Podkarpacki Jarmark Turystyczny (otwarcie sezonu turystycznego w województwie)
  • Barbarossa – inscenizacja walk o miasto z okresu II wojny światowej
  • Święto mleka
  • Święto wina i miodu
  • Jarmark Turystyczny
  • Salezjańskie Lato Muzyczne
  • Jesień Muzyczna
Film i fotografia
  • Promocja Filmu Polskiego (organizator: Wydział Kultury UM Przemyśl)
  • Maraton Filmowy „Z Przemyślem w tle” (organizator: Kino „Kosmos”)
  • Festiwal Filmów Niezależnych w Przemyślu "CK OFF"
Literatura
  • Przemyska Wiosna Poetycka (organizator: PCKiN)
  • Turniej Wierszy Jednego Poety (organizator: Przemyska Biblioteka Publiczna)
Muzyka i taniec
  • Jazz Bez... – Mikołajki jazzowe (organizator: CK Przemyśl)
  • Jazz nad Sanem (organizator MKK „Niedźwiadek”)
  • Świętojańska noc jazzowa (organizator: PCKiN)
  • Ogólnopolski Festiwal Kapel Podwórkowych (organizator: CK Przemyśl)
  • Przemyska Jesień Muzyczna (organizator: Towarzystwo Muzyczne w Przemyślu)
  • Dni Muzyki Oratoryjno-Kantatowej (organizator: CK Przemyśl)
  • Festiwal „Ghitaralia” (organizator Zespół Państwowych Szkół Muzycznych)
  • Międzywojewódzki Przegląd Dziecięcych Zespołów Tańca Ludowego „Taneczny Krąg” (organizator: CK Przemyśl)
  • Międzynarodowy Festiwal Muzyki Akordeonowej.
  • Salezjańskie Lato Muzyczne
  • Muzyka Młodych u Franciszkanów
Plastyka
  • Międzynarodowe Biennale Malarstwa „Srebrny Czworokąt” (organizator: Państwowa Galeria Sztuki Współczesnej w Przemyślu)
Teatr
  • Biesiada Teatralna w Horyńcu-Zdroju – Konfrontacje Zespołów Teatralnych Małych Form (organizator: CK Przemyśl)
  • Przegląd Teatralny „Antrakt” (organizator: CK Przemyśl)
  • Przemyska Jesień Teatralna (organizator: CK Przemyśl)
  • Przemyska Wiosna Fredrowska (organizator: PCKiN)

Kluby taneczne

  • Neo Club w podziemiach DH Szpak
  • Grota
  • Forteca
  • Klub Iluzja

Edukacja

  • Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Przemyślu
  • Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Przemyślu
  • Wyższa Szkoła Gospodarcza w Przemyślu
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu
  • Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Przemyślu
  • Kolegium Nauczycielskie im.Aleksandra Fredry w Przemyślu

Sport

Kluby sportowe

  • Miejski Klub Sportowy Polonia Przemyśl – piłka nożna (III liga – grupa lubelsko–podkarpacka)
  • Klub Sportowy Czuwaj Przemyśl – piłka nożna (IV liga – podkarpacka)
  • POSiR Czuwaj Przemyśl – piłka ręczna (I liga)
  • Tempo 5 Przemyśl – lekkoatletyka
  • NURT POSIR Przemyśl – tenis stołowy (II liga)
  • ORKA Przemyśl – pływanie
  • Przemyska Szkoła Bokserska NIEDŹWIADKI – boks
  • POSiR Przemyśl – narciarstwo
  • Przemyskie Towarzystwo Cyklistów – kolarstwo
  • Klub Strzelecki „Twierdza” LOK Przemyśl – strzelectwo
  • Szkoła Tańca „A-Z” Przemyśl – taniec
  • Powiatowy Szkolny Związek Sportowy
  • Międzyszkolny Klub Sportowy JUVENIA
  • Powiatowe Szkolne Towarzystwo Sportu i Rekreacji
  • Klub Żeglarski OPTY przy MZK sp. z o.o.
  • Stowarzyszenie Karate SAIHA KYOKUSHINKAI-IFK
  • Przemyski Klub SHORIN – RYU Karate
  • Przemyska Reprezentacja Maratończyków
  • Sportowo-Kulturalny Klub Szachowy Przemyśl

Obiekty sportowe

  • Strzelnica LOK (pneumatyczna i kulowa) ul. Słowackiego 40
  • Przemyski Park Sportowo Rekreacyjny (POSiR) ul. Sanocka 4
  • Stok Narciarski w Przemyślu (POSIR)
  • Sztuczne Lodowisko (POSIR) ul. Sanocka 2
  • Kryta Pływalnia (POSIR) ul. 22 Stycznia 6
  • Hala sportowa POSiR ul. Mickiewicza 30
  • Korty Tenisowe (KS Czuwaj) ul. 22 Stycznia 6
  • Skate Park (POSIR) ul. Sanocka 2
  • Stadion Miejskiego Klubu Sportowego „Polonia” ul. Sanocka 18
  • Stadion Klubu Sportowego „Czuwaj” ul. 22 Stycznia 6
  • Stadion szkolny „Juvenia” ul. Dworskiego 98 (lekkoatletyczny)
  • Boiska do siatkówki plażowej (Wyb. Ojca Świętego – plaża miejska)
  • Boisko ORLIK ul. Dworskiego 96

Inne

  • Spływy kajakowe Doliną Sanu
  • Capoeira – Brazylijska sztuka walki ( Grupa Axe Capoeira - Sekcja Przemyśl)

Religia

Wspólnoty wyznaniowe

  • Katolicyzm
    • Kościół rzymskokatolicki
    • Kościół greckokatolicki
  • Cerkiew Prawosławna
    • Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (2 parafie, w tym 1 wojskowa)
  • Protestantyzm
    • Kościół Ewangelicko-Metodystyczny
    • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
      • zbór w Przemyślu
    • Kościół Chrześcijan Baptystów
    • Kościół Zielonoświątkowy
  • Inne
    • Świadkowie Jehowy – trzy zbory, Sala Królestwa
    • Świecki Ruch Misyjny "Epifania" – zbór w Przemyślu.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie

  • Niemcy Paderborn, Niemcy (1993)
  • Wielka Brytania okręg South Kesteven, Wielka Brytania (1993)
  • Ukraina Lwów, Ukraina (1995)
  • Ukraina Kamieniec Podolski, Ukraina (1997)
  • Węgry Eger, Węgry (2003)
  • Ukraina Truskawiec, Ukraina (2004)
  • Ukraina Mościska, Ukraina (2008)
  • Słowacja Humenné, Słowacja (2010)

Media

Telewizja

  • Toya

Radio

  • Radio Eska Przemyśl

Prasa

  • Życie Podkarpackie
  • Pogranicze - niewydawany już tygodnik
  • Przemyski Przegląd Kulturalny
  • Nasz Przemyśl
  • Gazeta Przemyska
  • Konik Polny
  • Moja Praca

Osoby związane z Przemyślem

">edytuj] Honorowi Obywatele Miasta

  • Papież Jan Paweł II
  • Przemysław Bystrzycki
  • Józef Michalik
  • Zbigniew Brzeziński
  • Leonard Chrzanowski
  • Heidi Wernerus-Neumann
  • Wilhelm Lüke
  • Tadeusz Bałdowski
  • Bolesław Taborski
  • Emil Czerny
  • Maria Teresa Wolfs-Monfils
  • Ignacy Tokarczuk
  • Władysław Dec
  • Tadeusz Niemiec
  • Stanisław Zarych
  • Bronisław Żołnierczyk
  • Henryk Jaskuła

Ciekawostki

  • Nazwa miasta Przemyśla pojawia się w jednej z najpopularniejszych rosyjskich piosenek z okresu I wojny śwatowej zatytułowanej Galicyjskije Polja.

Kody pocztowe w gminie Przemyśl (wyświetlono 4/4)

Wtyczki społecznościowe

Lubisz Gminę Przemyśl, kliknij Google +1 , lub Lubię to!

Komentarze o Gminie Przemyśl

Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-19 13:27:33

Szybka zmiana regionu Polski