Trzciana (powiat rzeszowski)

Trzciana – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Świlcza.

Legenda powstania Trzciany

W czasach najazdów tatarskich, w tutejszej okolicy pełnej bagien i torfowisk, mieli podobno znaleźć schronienie czterej mnisi. Uciekli oni ze zniszczonego przez Tatarów Sandomierza. Wybudowali tu szałas z trzcin i mchu oraz drewnianą kapliczkę pw. św. Wawrzyńca (ku czci patrona jednego z nich). Okolice porośnięte tatarakiem, sitowiem i trzciną nazwali Trzcianą. W miejscu kapliczki wybudowano później kościół pw. św. Wawrzyńca.

Właściciele wsi

Trzciana została założona pod koniec XIV wieku. Pierwszym wzmiankowanym w źródłach właścicielem wsi (1414 r.) był niejaki Paweł, dziedzic Trzciany i Dąbrowy. Właściciele: w 2. poł XV wieku właścicielką Trzciany była Anna, która wychodząc za mąż za Jana Sopichowskiego z Będziemyśla, wniosła mu w posagu tę posiadłość. W rękach rodziny Sopichowskich Trzciana (wraz z Dąbrową) utrzymała się do połowy XVI wieku. W 2. poł. XVI i 1. poł. XVII stulecia obięli ją w posiadanie Leśniewscy. W 2. poł. XVII wieku przeszła w ręce, kolejno: Lubomirskich i Potockich. U schyłku XVII wieku Trzciana znalazła się posiadaniu rodu Hynków herbu Topór. Na przełomie XVIII/XIX wieku właścicielem wsi był Aleksander Pilincki, a w latach 30. XIX wieku Franciszek Potocki. Niedługo potem wieś zakupiła rodzina Christianich. W 1844 r. posiadał ją Jan Christiani Grabiński. W 2. poł XIX i 1. poł. XX wieku posesorami obszarów dworskich Trzciany byli kolejni przedstawiciele rodu Christiani Kronwald: Teodor i Luidgarda oraz Henryk i jego żona Olga. Rodzina Christianich utrzymała się w Trzcianie aż do zakończenia II wojny światowej (1944-1945), kiedy dwór został przejęty przez ówczesne władze a obszar dworski rozparcelowany.

Parafia

Parafię Trzciana erygowano w 1417 r. Do lat 80./90. XX wieku tworzyły ją: Trzciana ze Słotwinką, Dąbrowa i Błędowa Zgłobieńska. Obecnie parafię tworzy Trzciana ze Słotwinką. Nad wsią góruje kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca, murowany, neogotycki, wybudowany w latach 1897 – 1898.

Inicjatywy gospodarczo-społeczne i kulturalne

Wieś Trzciana pod koniec XIX i w XX wieku brylowała w okolicy inicjatywami gospodarczymi i obywatelskimi. Już w 1. poł. XIX wieku istniała we wsi szkoła parafialna, która utrzymała się do powołania etatowej szkoły ludowej w 1875 r. Od 1880 r. funkcjonował w Trzcianie gminna kasa pożyczkowa. Pod koniec XIX wieku powołano do życia kółko rolnicze. W 1899 r. złożono spółkę oszczędności i pożyczek (późniejszą Kasę Stefczyka). Od 1900 r. zaczął działać w Trzcianie amatorski teatr, w 1912 r. orkiestra dęta, a w 1932 r. chór mieszany. W latach 1907 – 1913, Antoni Smagała, razem z wspólnikami, prowadził spółkę włościańską, zajmującą się eksploatacją torfu na opał. W 1908 roku założono trzciańską straż pożarną, a w roku 1909 drużynę Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Tuż przed wybuchem II wojny światowej (lata 1938 -1939) ruszyła produkcja w spółdzielczej cegielni, która już w okresie powojennym miał duży udział w przebudowie Trzciany.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa rzeszowskiego.

Trzciana to prężny ośrodek kulturalny, działa tu amatorski ruch teatralny, amatorskie zespoły folklorystyczne oraz Towarzystwo Przyjaciół Trzciany, które jak to większość inicjatyw w gminie powstało jako pierwsze stowarzyszenie regionalne w gminie Świlcza. W Gminnym Centrum Kultury z siedzibą w Trzcianie odbywa się szereg imprez o których można poczytać na stronach www.swilcza.com.pl

Sąsiednie miejscowości

Bratkowice, Świlcza, Dąbrowa, Woliczka, Błędowa Zgłobieńska.

Zobacz też

• Trzciana