Rzepedź

Rzepedź – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza, na pograniczu Beskidu Niskiego i Bieszczadów. Znajduje się u zbiegu dolin Osławy i Osławicy, na południowym skraju pasma Pasmo Bukowicy. Wieś lokowana na prawie wołoskim w 1517.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Historia

Wieś pierwotnie należała do ziemi sanockiej wchodzącej w skład województwa ruskiego. W wyniku I rozbioru Polski znalazła się w zaborze austriackim, w cyrkule leskim, a następnie sanockim.

Do 1831 właścicielem wsi był Jan Kanty Podolecki. Przed przybyciem tu przebywał w Lesku, w majątku Wincentego Krasickiego gdzie spędził dzieciństwo i młodość. Po jego śmierci, przeniósł się wraz z rodzicami do Rzepedzi. Tu mieszkał przez kolejne 20 lat, badając kulturę Łemków i prowadząc działalność społeczno-polityczną, zarządzał majątkiem Rzepedź. Dwór w Rzepedzi stał się miejscem ożywionego życia towarzyskiego i schronienia dla powstańców, emisariuszy. Na podstawie miejscowego podania napisał powieść; "Hnatowe Berdo" i "Elegię na śmierć wieszcza z Miodobrodu Tymona Zaborowskiego", Po 1832 nabył Rzepedź Stanisław Niezabitowski, a po nim wieś zakupił poeta Wincenty Pol.

Do 1914 powiat sądowy w Sanoku, gmina Bukowsko. W roku 1898 wieś liczyła 865 mieszkańców i 124 domy, pow. wsi wynosiła 10,53 km². Część wsi stanowiła wólka Miklaszki oraz osada dworska Zajniczki. Od listopada 1918 do stycznia 1919 Rzepedź znalazła się na terenie Republiki Komańczańskiej w której rozprawiono się z miejscową ludnością pochodzenia polskiego.

Do 12 września 1939 na obszarze powiatu sanockiego województwa lwowskiego, wieś stanowiła garnizon macierzysty Batalionu KOP "Komańcza".

W 1939 Batalion KOP "Komańcza", w ramach 2 Pułku Piechoty Karpaty toczył walki obronne.

W 1943 hitlerowcy w polu rozstrzelali 9 Romów oraz Polaka za ukrywanie Żydów i partyzantów.

Wieś należała do parafii łacińskiej w Bukowsku do 1947, następnie w Komańczy (do 1981). W 1981 w Rzepedzi wspólnymi wysiłkami mieszkańców powstał kościół. Poświęcenia kościoła Parafialnego dokonał abp Ignacy Tokarczuk. Proboszczem parafii jest ks. dziekan Bolesław Burek. Parafia liczy ok. 1500 wiernych.

We wsi działał kombinat drzewny.

We wsi znajduje się nieczynny obecnie odcinek Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej, który łączył ją ze Smolnikiem.

Zabytki

We wsi znajduje się drewniana cerkiew z 1824 pw. św. Mikołaja Biskupa (konsekrowana w 1826), remontowana w 1896 oraz dzwonnica z początku XIX wieku.

Nazwa

Znane jest tylko jedno objaśnienie pochodzenia nazwy wsi: od wołoskiego słowa repede, oznaczającego "szybki", "bystry", i odnoszącego się do nurtu potoku o nazwie Rzepedka.