Nowosielce (powiat sanocki)

Nowosielce (dawn. Nowosielce-Gniewosz) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zarszyn.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.

Historia

Najstarszy dokument dotyczący Nowosielec związany jest z Jaćmierzem i pochodzi z 6 listopada 1390 roku. W dokumencie tym Król Władysław Jagiełło nadaje Fryderykowi Mysnarowi wieś Jaćmierz i zawiera on m.in. stwierdzenie, ze granice Jaćmierza opierają się na drodze prowadzącej z tej miejscowości do wsi Nowosielce.

Inny dokument z 1426 roku mówi o zmianie lokacji Nowosielec z prawa ruskiego na magdeburskie. Wsią zarządzał sołtys, stąd wiemy, ze była ona wsią Królewską.

W 1624 roku Nowosielce zostały zniszczone podczas najazdu Tatarów. Nieliczni ocaleni mieszkańcy z czasem odbudowali swoje zagrody na zalesionych wzgórzach od strony Strachociny i Kostarowiec. Znacząca rozbudowa i powrót ożywienia Nowosielec, datują się około roku 1660 za czasów panowania Króla Jana Kazimierza, kiedy tu osiedlono jeńców Kozackich. Od roku 1885 dla odróżnienia od innych miejscowości o tej samej nazwie, których jest w Polsce kilkanaście przy okazji budowy kolei podkarpackiej, zmieniono nazwę wsi na Nowosielce-Gniewosz, od rodziny Gniewoszów, w piątym pokoleniu właścicieli obszaru dworskiego w tej wsi, rodziny bardzo zasłużonej Polsce i byłemu Krajowi Koronnemu-Galicji. Od końca XVIII wieku dobra ziemskie w Nowosielcach należały do rodziny Gniewoszów; najpierw do Stanisława Gniewosza, następnie jego syna Piotra Gniewosza (1756-1811), żonatego z Joanną z Borkowskich, a potem do najstarszego syna tych ostatnich, Wiktora Gniewosza (1792-1840), żonatego z Łucją z Ostaszewskich (1802-1894), która była córką Sebastiana Ostaszewskiego. Kolejnym właścicielem był syn Wiktora i Łucji, Feliks Gniewosz (1836-1901), a po Feliksie Gniewoszu jego syn, Wiktor Gniewosz. Od 1921 roku do końca II wojny światowej Nowosielce należały do Heleny Gniewoszówny.

W okresie międzywojennym miały ok. 290 domów i wg spisu ludności z 1922 roku liczyły 1641 mieszkańców narodowości mieszanej, polskiej i ruskiej. Mieszkało tu także 9 rodzin żydowskich, liczących 50 osób, z czego jedna rodzina trudniła się rolnictwem a pozostałe handlem i krawiectwem. Ludność katolicka wsi trudniła się głównie rolnictwem i w niewielkim stopniu rzemiosłem- przeważnie kołodzieje i szewcy. Część mieszkańców pracowała w fabrykach i warsztatach w Sanoku oraz przy robotach kolejowych na trasie Zagórz-Sanok-Nowosielce-Zarszyn.

W nocy z 29 grudnia / 30 grudnia 1945 w trakcie napadu nacjonalistów ukraińskich z UPA na Nowosielce zostaje spalonych 152 domy oraz zamordowanych 17 Polaków. Sygnałem do napadu na wieś było wysadzenie pobliskiej stacji kolejowej. Tablica upamiętniająca to wydarzenie wraz z nazwiskami osób pomordowanych znajduje się w nowosielskim kościele.

Zwiazani z Nowosielcami

• ks. Stepan Menciński , członek kapituły AAŁ, której ordynariuszem był Ołeksander Małynowśki
• Ppłk Edward Pisula "Tama" ur.1898, oficer zawodowy kawalerii odznaczony orderem Virtuti Militari za wojnę polsko-bolszewicką w szeregach 8 Pułku Ułanów, w kampanii wrześniowej zastępca dowódcy 23 Pułku Ułanów, szef KEDYW-u Okręgu Tarnopol, dowódca 3 Pułku Ułanów (LWP), więzień obozu NKWD w Skrobowie zmarł w więzieniu na Pradze 12 lipca 1945 w wyniku nieludzkiego śledztwa. Nie jest znane miejsce pochówku.
• Jan Tadeusz Stanisławski, jego matka Maria Pisula, siostra Edwarda urodziła się w Nowosielcach w 1916.
• Stanisław Bieleń - dr habilitowany nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, specjalność: stosunki międzynarodowe
• Marek Wawrzyński - polski poeta współczesny

Czynni w Nowosielcach

• Ochotnicza Straż Pożarna (www.ospnowosielce.pl)
• Ludowy Klub Sportowy "Szarotka" (www.szarotkanowosielce.pl)
• Zespół Ludowy "Ziemia Sanocka"

Drogi krajowe

Wieś położona przy drodze krajowej 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Medyka.

Zobacz też

• Nowosielce
• Nowosielce Kozickie