Poraż

Poraż – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zagórz.

Historia

Wieś nadana 20 lutego 1383 Józefowi Olachowi synowi Piotra, bratu jego Maciejowi i córce Mussacie przez królową Marię żonę cesarza Zygmunta Luksemburskiego. Od roku 1435 wieś była własnością Tarnawskich. W roku 1449 Jan Steczkowicz Tarnawski zapisał część ze swych dóbr w wysokości 300 grzywien swojej żonie Zofii we wsiach Czaszyn, Tarnawa, Poraż, Osława, Zagórz, Wielopole, Łukowe i Serednie (obecnie Średnie Wielkie). Z dokumentu z 1468 dowiadujemy się i przeprowadzeniu granicy między Porażem, Czaszynem i Morochowem. Następnie przez małżeństwo osadę nabyli Kmitowie z Wiśnicza, po nich Stadniccy, Łempiccy, a pod koniec XIX wieku wieś należała do hr. Edmunda Krasickiego.

Zimą 1846 wieś wzięła czynny udział w rzezi galicyjskiej.

Pod koniec XIX w. wieś liczyła 649 mieszkańców oraz 99 domów, zamieszkana była w ponad 90% przez Polaków. Z dawnych zabytków zachował się ulokowany pod lasem, z dala od wsi murowany pałacyk Gubrynowiczów, w okresie okupacji siedziba kwatery AK obwodu Sanok, o kryptonimie OP-23 "KN-23" kpt. Adama Winogrodzkiego ps. "Korwin". Od 27 września 1939 w pałacyku Gubrynowiczów przebywał również hr. August Krasicki, właściciel Leska. Obecnie pałacyk jest własnością prywatną.

13 września 1944 wieś została zajęta przez wojska radzieckie.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Toponimika nazwy

Jako najwcześniejszą nazwę wsi podano Kuntzendorf, lokacja na prawie niemieckim, zapisano też nazwisko pierwszego osadźcy imieniem Konrad (zob. Głuchoniemcy) Zapis z 1383 informuje o wariancie nazewniczym Poras "villam novam que vulgariter Cuntzendorph, ... in silva vulgaritur dicta Poras". Wieś założona za czasów Kazimierza Wielkiego. Jest to nazwa ruska o metryce sprzed roku 1340, de Porasze 1423. Niemiecka nazwa pozostaje w związku z osadnictwem niemieckim w XV wieku.

W średniowieczu podobną nazwę Kunzendorf miała wieś Lipnik (obecnie dzielnica Bielska-Białej). W pracy o analizie porównawczej języka wsi okolic Krosna i Łańcuta, niemiecki historyk prof. Schwarz wyraził opinię, że podobne zjawiska z dziedziny lingwistyki występowały w niemieckich "wyspach językowych" około Gliwic, Bielska-Białej, a także na pograniczu śląsko-morawskim w okolicach Osoblahy i Białej. Stwierdza tym samym, że to południowa część Górnego Śląska była strefą wyjściową dla XIV i XV-wiecznej kolonizacji w pasie podkarpackim.

Religia

Parafia Matki Boskiej Gromnicznej w Porażu obejmowała w swoim historycznym zasięgiem miejscowości: Poraż, Brzozowiec, Czaszyn, Łukowe, Mokre, Olchowa, Tarnawa Dolna i Górna, Wielopole, Zawadka Morochowska, Zagórz i Morochów. Przed rokiem 1939 parafia liczyła ponad 1200 wyznawców. Po II wojnie światowej zasięg parafii uległ dalszemu zmniejszeniu.

Sport

We wsi działa klub sportowy "Juventus" Poraż. Obecnie znajduje się w A-klasie.