Wisłok Wielki

Wisłok Wielki – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza. Wieś lokowana w II poł. XIV wieku, na zachodnim stoku pasma Bukowicy, nad rzeką Wisłok.

Historia

Od 1340 do 1772 ziemia sanocka, województwo ruskie, do 1914 powiat sanocki, powiat podatkowy i gmina Bukowsko, austriacka Prowincja Galicja. Do roku 1939 powiat sanocki, województwo lwowskie.

Pierwsze zapisy, pochodzą z 25 czerwca 1361 r. (Kod. Dyplomat. Małopolski., III, 143), kiedy to Kazimierz Wielki nadaje braciom Piotra i Pawła Balom z Węgier opuszczone wsie; Wisłok, Zboiska, Radoszyce, Jurowce, Srogów, Dydnię, Temeszów i inne.

Wieś była w posiadaniu Mikołaja Herburta Odnowskiego około roku 1539.

Obecny Wisłok Wielki składał się kiedyś z dwóch wsi Wisłoka Górnego i Wisłoka Niżnego, każdy z osobną cerkwią i osobną parafią greckokatolicką. Najstarsza parafia została założona w Wisłoku Górnym, parafię w Wisłoku Niżnym erygowano w roku 1752. Pierwszym patronem tutularnym parafii w Wisłoku Niżnym był Józef Ossoliński z Bukowska. Posiadłość wisłocka pod koniec XIX wieku dzieliła się na trzy części, pierwsza była własnością Józefa Hantla, druga część należała do Józefa Hellera oraz trzecia część należała do Feliksa Gniewosza.

W 1898 r. Wisłok zajmował obszar 46,28 km², licząc 2146 osób zamieszkujących 364 domy. Dzielił się na Wisłok Dolny (1289 mieszkańców), cerkiew wybudowano w roku 1853 oraz Wisłok Górny (857 mieszkańców), cerkiew wybudowano w roku 1876 , dodatkową część wsi stanowił obszar dworski J.H. „Potasznia” o pow. 13,86 km², zamieszkany przez 15 osób. W roku 1900 wieś liczyła 2271 mieszkańców, natomiast całkowita pow. wsi wynosiła wówczas 4628 ha . Do 1914 r. starostwo powiatowe Sanok, powiat sądowy Bukowsko.

Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.

W okresie II wojny światowej rejon działania placówki AK nr IV w Nowotańcu, ta podległa Komendzie Obwodu w Sanoku.

We wrześniu 1944 podczas operacji dukielsko-preszowskiej we wsi stacjonowała niemiecka 96. Infanterie-Division (XXIV. Panzerkorps) broniąca pozycji przed nacierającym od wschodu radzieckim 67 Korpusem piechoty oraz 167 i 129 Korpusem strzelców (107 Dywizji Piechoty).

Na miejscu była parafia greckokatolicka oraz polska szkoła. Poza Łemkami mieszkała tu również ludność żydowska. Parafia łacińska w Bukowsku do roku 1947, obecnie w Komańczy.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Zabytki

We wsi znajduje się cerkiew greckokatolicka pw. Świętego Onufrego (obecnie kościół rzym.-kat.) wybudowana wraz z murowaną dzwonnicą bramną w latach 1850-1854. Wcześniejszy kościół pw. św. Ducha uległ zniszczeniu ok. roku 1874. Świątynia w Wisłoku, podobnie jak kilka innych zachowanych w dolinie Osławy cerkwi reprezentuje typ architektury sakralnej, rozpowszechniony w XIX wieku na terenie środkowego i wschodniego Podkarpacia.

Ludzie związani z Wisłokiem

• Dmytro Błażejowśkyj - ksiądz greckokatolicki, historyk

Metryki

(unickie)

• Liber natorum – 1784-1842
• Liber copulatorum – 1784-1913
• Liber mortuorum 1784-1842

Źródła

• metryka józefińska z roku 1787

Szlaki piesze

• Kanasiówka (823 m n.p.m.) – Wisłok Wielki – Tokarnia (778 m n.p.m.), 1 km poniżej szczytu – Wola Piotrowa