Strzyżów

Strzyżów – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie strzyżowskim, na Pogórzu Strzyżowskim, nad Wisłokiem, 30 km od Rzeszowa. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzyżów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. rzeszowskiego. Wg danych GUS z 30 czerwca 2010 miasto liczyło 8782 mieszkańców.

Miejscowość jest siedzibą dwóch parafii rzymskokatolickich:

• parafia Niepokalanego Poczęcia NMP
• parafia św. Józefa Sebastiana Pelczara.

Obie należą do dekanatu Strzyżów, diecezji rzeszowskiej.

Historia

Legendarne dzieje Strzyżowa sięgają IX wieku, czasów związku plemiennego Wiślan, kiedy to pogański książę wiślicki miał tu zbudować w widłach rzeki Stobnicy i Wisłoka strażnicę zwaną – Strzeżno – dla obrony wschodnich krańców swych ziem. Legat papieski, biskup firmański Filip w 1279 w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru Cystersów w Koprzywnicy prawo do pobierania dziesięciny m.in. z Czudca i Strzyżowa. Pierwsza lokacja miasta miała miejsce między 1373 a 1397 (druga w 1480). Miasto w XV-XVII w. miało dwa rynki, 3 kościoły, ratusz, łaźnię, szpital dla bezdomnych, 3 młyny, jatki, karczmę, gorzelnię, dwa browary i słodownie, szkołę parafialną, komorę celną, dwa mosty: godowski i gbiski, folusz, blech z maglem i staw rybny. Teren miejski otaczał ziemny wał obronny (do dziś zachowała się ul. Zawale). Były to czasy świetnego rozwoju miasta, rzemiosła, wytwórczości, hodowli i kontraktów handlowych z ośrodkami miejskimi w Polsce, na Węgrzech i w Słowacji. Cysterski Strzyżów od 1373 stał się własnością rycerską (rycerza Wojtko, Pakosza – jego synów Jana i Mikołaja Strzeżowskich – XV w. później Świerczowskich, Wielopolskich – XVI w., Bączalskich i Bonerów, Szczepieckich i znów Wielopolskich – XVII w., Radziwiłłów – XVIII w., Starzeńskich, Skrzyńskich, Wołkowickich i Konopków – XIX i pocz. XX w.). 15 sierpnia 1769 odbyła się przysięga Konfederatów barskich przed obrazem Matki Bożej Niepokalanej w Strzyżowie, w obecności Kazimierza Pułaskiego i Franciszka Trzecieskiego. Obraz ten został zamieszczony na sztandarze Konfederatów.

Strzyżów trawiło w jego historii aż 10 pożarów – ostatni w 1895 spowodował, że powstało już w większości miasto murowane. Rozwój miasta utrwaliło otwarcie szkoły świeckiej w 1796, a wcześniej w 1684 zezwolenie królewskie na organizację 4 jarmarków rocznie, wybudowanie w latach 1794-1798 drogi bitej Rzeszów-Strzyżów-Krosno, linii kolejowej Rzeszów-Strzyżów-Jasło w 1890. W 1880 miasto liczyło 930 Polaków, 212 Żydów oraz 185 Niemców. W latach 60. i 70. XX w. powstało w Strzyżowie szereg fabryk, zakładów, szkół i placówek upowszechniania kultury. Miasto powiatowe w latach 1896-1932, 1954-1975 i od 1999.

Klimat

Klimat Strzyżowa kształtowany jest poprzez silne oddziaływanie rejonów górskich oraz kotlinne położenie miasta. Powoduje to utrzymywanie się specyficznych warunków mikroklimatycznych wyróżniających okolice Strzyżowa na tle województwa Podkarpackiego. Charakterystyczną cechą klimatyczną Strzyżowa jest występowanie inwersji temperatury powietrza, podczas których temperatura w centrum miasta jest o kilka stopni niższa niż na szczytach okolicznych wzniesień. W skrajnych przypadkach różnica ta sięga nawet 10 °C. Występują one podczas bezchmurnych i bezwietrznych nocy. W tym przypadku dochodzi do spływu grawitacyjnego mas powietrza w kierunku Strzyżowa i do kumulacji zanieczyszczeń powietrza. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne w okresie zimowym gdy występuje intensywna emisja pyłów (aerozoli) emitowanych podczas spalania węgla kamiennego i drzewa opałowego w piecach centralnego ogrzewania. Średnia roczna temperatura powietrza w Strzyżowie wynosi +7,4 °C jednak wartość ta stale rośnie. Zmiany klimatyczne w Strzyżowie zachodzą szybciej niż globalne ocieplenie. Średnia temperatura powietrza w ciągu ostatnich 50 lat wzrosła o prawie 2 °C, przy czym największe ocieplenie obserwowane jest w okresie zimowym i wiosennym. Opady atmosferyczne w Strzyżowie występują podczas 157 dni w ciągu roku, z czego opady deszczu podczas 109 dni, opady śniegu podczas 41 oraz opady deszczu ze śniegiem podczas 7 dni. Pokrywa śnieżna utrzymuje się podczas 64 dni w roku a jej średnia grubość to 12 cm. Roczna suma opadu jest wysoka i wynosi 705 mm. Wysokie opady wyróżniają okolice Strzyżowa na tle Podkarpacia. Podobnie rzecz się ma z dominującym kierunek wiatru. W środkowej i północnej części województwa dominują wiatry z sektora zachodniego podczas gdy w Strzyżowie z kierunku południowego. Średnie roczne zachmurzenie w Strzyżowie wynosi 60%. Miesiącem w którym występuje najwięcej chmur jest grudzień (średnie zachmurzenie wynosi 76%), zaś w lipcu zachmurzenie jest najniższe i wynosi 48%. Okolice Strzyżowa charakteryzują się wysokim nasłonecznieniem, które przekracza rocznie 1070 kWh na 1 m². Stawia to rejon Strzyżowa w obszarze o jednym z najlepszych w kraju o wysokim potencjale energetycznym związanych z energią promieniowania słonecznego. Relatywnie wysokie średnie roczne prędkości wiatru przekraczające 4 m/s na wysokości 10 m nad gruntem umożliwiają rozwój energetyki wiatrowej. Szczególnie dobre warunki wietrzne panują w chłodnej porze roku kiedy zapotrzebowanie na energię jest wysokie. Warunki klimatyczne Strzyżowa promują rozwój technik hybrydowych, które wykorzystują energię promieniowania słonecznego w okresie letnim a energię wiatru w okresie jesienno-zimowym.

Edukacja

• Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza
• Zespół Szkół Technicznych
• Miejski Zespół Szkół
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Orła Białego
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. M. Konopnickiej
• Gimnazjum Publiczne nr 1
• Państwowa Szkoła Muzyczna I-go stopnia im. Z. Mycielskiego
• Ośrodek Kształcenia Zawodowego

Sport

Strzyżów posiada bogate tradycje sportowe, które intensywnie rozwijały się już w latach 50. oraz 60. XX wieku. Zaliczyć do nich można następujące sekcje: podnoszenia ciężarów, strzelecką, lekkoatletyczną oraz narciarską. Strzelectwo początkowo rozwijało się w ramach Ligi Przyjaciół Żołnierza, a od 1965 w ramach Ligi Obrony Kraju. Największym sukcesem tej sekcji było zdobycie drużynowego Mistrzostwa Polski w 1968 oraz liczne miejsca na podium w klasyfikacjach indywidualnych. W latach 90. Strzyżów był 2-krotnie gospodarzem centralnych zawodów O Srebne Muszkiety. Zawody rozgrywane były na 50 m strzelnicy. Poza tym obiektem LOK posiadał strzelnicę do broni pneumatycznej, która w późniejszym czasie została przeniesiona do Miejskiego Zespołu Szkół. Duże zasługi w strzelectwie sportowym są zasługą Alfreda Kruczka, Józefa Szary oraz Andrzeja Markowicza, którzy przez wiele lat prowadzili oraz rozwijali sekcję. LOK w Strzyżowie działała również sekcja żeglarska, która głównie zajmowała się budową łodzi. Sekcja lekkoatletyczna rozwijała się na stadionie piłkarskim, gdzie w każdy czwartek odbywały się treningi oraz zawody w ramach III ligi lekkiej atletyki. Założycielem sekcji narciarskiej jest Roman Wilczak. W latach 50. XX wieku powstał ośrodek narciarski w Łętowni, gdzie wybudowano 30 m skocznię narciarską, trasy biegowe oraz stok narciarski. Na skoczni odbywał się podkarpacki turniej 4 skoczni, a zawodnicy sekcji odnosili sukcesy na arenie krajowej. W ostatnich latach sekcja ta przeżywa reaktywacje ze względu na rozwój infrastruktury narciarskiej w Łętowni. W historii strzyżowskiego sportu odnotować należy działalność sekcji piłki koszykowej, która przez 2 lata uczestniczyła w rozgrywkach III ligi. Jednak największą popularnością w Strzyżowie cieszy się piłka siatkowa oraz piłka nożna. W mieście mieszczą się dwa kluby sportowe: Uczniowski Klub Sportowym SOKÓŁ Strzyżów z sekcją piłki siatkowej oraz Miejski Klub Sportowy Wisłok Strzyżów z sekcją piłki siatkowej i piłki nożnej. Siatkarze MKS Wisłoka Strzyżów przez wiele lat uczestniczyli w rozgrywkach III ligi a od sezonu 2009/2010 występują w II lidze PZPS. Siatkarskie kluby ze Strzyżowa mają na swoim koncie liczne sukcesy w zespołach juniorskich na szczeblu wojewódzkim, makroregionalnym i centralnym. Wynikają one z intensywnego trybu szkolenia dzieci i młodzieży począwszy od szkoły podstawowej. Wielu zawodników stawiających pierwsze kroki w siatkówce w strzyżowskich szkołach zasiliło w późniejszym czasie pierwszoligowy zespół Resovii Rzeszów. Najbardziej znanym jest reprezentant kraju Łukasz Perłowski.

Stowarzyszenia

Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzyżowskiej, TMZS, towarzystwo regionalne założone w 1967.

Założycielami TMZS byli między innymi: Zygmunt Leśniak, Tadeusz Szetela, Mieczysław Cynarski, Michał Jezierski, Kazimiera Hodór, Adam Patryn i Jan Zając.

Pierwszym przewodniczący zarządu został Zygmunt Leśniak – nauczyciel Liceum Ogólnokształcącego w Strzyżowie, zastępcą – Tadeusz Szetela z Dobrzechowa, sekretarzem – Mieczysław Cynarski – sekretarz Prezydium PRN.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Bagnacavallo
• Svidnik
• Gorodok
• Kisvárda
• Lassee

Zobacz też

• Najstarszy cmentarz żydowski w Strzyżowie
• Stary cmentarz żydowski w Strzyżowie
• Nowy cmentarz żydowski w Strzyżowie
• Tunel schronowy w Strzyżowie