Chmielów (województwo podkarpackie)

Chmielów – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie tarnobrzeskim, w gminie Nowa Dęba, nad Trześniówką i Mokrzyszówką.

Do 1954 roku istniała gmina Chmielów. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. W latach 70. XX w. siedziba gminy.

Chmielów leży w Kotlinie Sandomierskiej, na Równinie Tarnobrzeskiej, częściowo na Wyniesieniu Miechocińskim.

Historia

Chmielów to jedna z najstarszych wsi leżących w Kotlinie Sandomierskiej. Człowiek na terenie Chmielowa pojawił się już w neolicie. W Chmielowie odkryto m.in. cmentarzysko z okresu (700-400 r. p.n.e.). Wieś została założona w XIII wieku, jako wieś królewska. Niestety została zniszczona podczas najazdów tatarskich w roku 1241 i następnie 1253 r. Odbudowanie wsi, zapewne na nowym miejscu, trwało do 1374 r. Kolejny najazd, tym razem litewski, spowodował kolejne zniszczenia. Następny cios zadaje wsi wojna polsko-szwedzka w latach 1660-1665. Zmniejszyła się wtedy liczba ludności i areał uprawianej ziemi. Jednak w XV i XVI wieku następuje rozwój Chmielowa. Stopniowo zmieniał się charakter gospodarczy - podstawą już nie jest łowiectwo, zbieractwo i hodowla, lecz rolnictwo. W latach 1772-1835 Chmielów jako dawna wieś królewska stanowił własność skarbu austriackiego. Po 1835 r. klucz chmielowski złożony z wsi: Chmielów, Jadachy i Cygany został sprzedany spółce Karol Perrot i Jan Jędrzejewicz. Po uwłaszczeniu w 1848 r. wieś stopniowo traciła pańszczyźniany charakter. Poziom gospodarowania był niezbyt wysoki. Poprawa nastąpiła dopiero pod koniec XIX wieku i na początku obecnego stulecia. Po I rozbiorze Polski ziemie, które były położone w dorzeczach Wisły i Sanu znalazły się pod panowaniem Habsburgów austriackich wtedy to Chmielów był odsprzedawany różnym rodzinom magnackim. W 1895 r. wieś kupili Tarnowscy z Dzikowa, najbogatsi ziemianie w tej okolicy. Wpłynęło to korzystnie na rozwój Chmielowa - wybudowano linię kolejową z Łodzi Kaliskiej (Nadbrzezie) - Dębica, kościół parafialny, tartak, młyn i gorzelnię. Dzięki tym zakładom Chmielów stał liczącym się ośrodkiem przemysłowym w powiecie tarnobrzeskim. W XIX wieku zbudowano w Chmielowie dworek nazywany Belwederem - w chwili obecnej zakupiony przez prywatnego właściciela poddawany jest gruntownemu remontowi celem doprowadzenia do stanu świetności. Na terenie przyległego parku znajdują się trzy pomniki przyrody:

• nr 641: lipa szerokolistna - Tilia platyphyllos,
• nr 331 i 332: dąb szypułkowy - Quercus Robur.

Chmielów został zbombardowany 2 września 1939 roku przez Niemców. W wyniku nalotu wieś poniosła dotkliwe straty - zginęło kilkadziesiąt Chmielowian. Cel bombardowania nie został do tej pory jasno określony. Istnieje na ten temat kilka teorii:

Warto dodać, iż w wyniku bombardowania ucierpiała ludność i zabudowa cywilna, natomiast zabudowania fabryczne, węzeł kolejowy i budynki parafii wraz z kościołem ocalały.

W Chmielowie znajduje się także pomnik upamiętniający bitwę pod Grunwaldem (w lasku w kierunku Jadachów).

W 1926 roku powstaje parafia i ufundowano kościół św. Stanisława.

Na terenie tej miejscowości znajdują się dwa cmentarze. Jeden stary znajduje się w części wsi zwanej Mogiły (do czasów międzywojnia) oraz drugi, leżący przy drodze do Tarnobrzega. W północnej części wsi znajdował się cmentarz choleryczny (obecnie teren kopalni siarki), do którego wiedzie istniejąca do dzisiaj droga, zwana przez miejscowych Trupią lub Młyńską (przedłużenie tzw. wądołu) - określenie "Trupia droga" widnieje na mapie katastralnej Chmielowa z połowy XIX w., znajdującej się w Archiwum Państwowym w Rzeszowie.

Gospodarka

Chmielów był prężnie działającą wsią, na jego terenie znajdowały się: młyn, tartak, cegielnia, spółdzielnia handlowa, skup żywca, zakład karny, zakłady budowlane (TPBP), poczta, ośrodek zdrowia, remiza strażacka.

Tartak i cegielnia spłonęły na początku lat 90. W chwili obecnej cegielnia została odbudowana, a w połowie 2011 roku, ruszyła produkcja materiałów ceramicznych.

Częściowo na terenie Chmielowa znajduje się zalana była kopalnia odkrywkowa siarki (Zalew Machowski). W okolicach zbiornika, na terenie Chmielowa, wybudowano budynki rekreacyjne. Cały kompleks nazwano Tarnobrzeg 2 (pomimo, że leży na terenie Chmielowa).

Pozostałością po infrastrukturze kopalni siarki jest osadnik, obecnie zadrzewiony (plantacja wierzby energetycznej).

Na terenie Chmielowa znajduje się Oddział Zewnętrzny Aresztu Śledczego w Nisku. Jest to zakład karny typu półotwartego i otwartego dla mężczyzn. Pojemność Oddziału Zewnętrznego w Chmielowie na dzień 31 grudnia 2007 r. wynosi 210 miejsc. W chwili obecnej trwają przygotowania do rozbudowy więzienia.

Na terenach pozakładowych istnieją firmy, produkujące m. in. kostkę brukową, materiały przemysłowe, płyty drogowe oraz znajdują się tam magazyny. Obszar ten włączony jest do Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Wszystkie na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej, a dokładnie dawnej kopalni siarki w Machowie.

W wyniku eksploatacji siarki w Machowie, rozwój wsi został zablokowany przez ówczesne władze - nie można było budować nowych budynków. Obecnie budowanych jest wiele nowych domów. Na chwilę obecną w Chmielowie jest ok. 600 gospodarstw, które zamieszkuje ponad 2 tys. osób.

Chmielów to wieś rolnicza, obecnie jednak coraz mniej osób zajmuje się rolnictwem. Występują gleby bielicowe. Na tych mało żyznych glebach uprawia się owies, żyto i kukurydzę. Dużo gruntów zostało zalesionych. Wiele lasów wokół Chmielowa wchodzi w skład Puszczy Sandomierskiej. Głównymi drzewami są: sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, olcha czarna i brzoza.

Kultura i rozrywka

Znajduje się tu Szkoła Podstawowa i Gimnazjum, połączone ostatnio w Zespół Szkół - 19 września 2006 roku Fabian Dura - wieloletni dyrektor oraz budowniczy szkoły, zostaje patronem szkoły. Uroczystą mszę świętą koncelebrował biskup rzeszowski - ks. Bp Edward Białogłowski (pracujący w tutejszej parafii jako wikariusz w latach 1982 - 1984).

W Chmielowie funkcjonuje Ludowy Zespół Sportowy "Płomień" Chmielów, grający obecnie w klasie B.

Od 2007 r. w Chmielowie działa Młodzieżowa Orkiestra Dęta.

8 czerwca 2008 r. w Chmielowie odbył się „I Festiwal Orkiestr Dętych Ziemi Sandomierskiej". Jest to impreza cykliczna mająca charakter przeglądu orkiestr dętych.

W byłej remizie strażackiej powstało Wiejskie Centrum Kultury im. ks. J. Twardowskiego, przy którym działa również Biblioteka Publiczna, Młodzieżowa Orkiestra Dęta i Mażoretki "Diament".

Komunikacja

W Chmielowie znajduje się jedna z największych stacji przeładunkowych na Podkarpaciu. Węzłowa stacja w przeszłości tętniła życiem, zaś aktualnie, po likwidacji KiZPS "Siarkopol" w Tarnobrzegu, ilość pociągów przejeżdżających znacznie się zmniejszyła. W ostatnim czasie linią kolejową przebiegającą przez Chmielów zainteresowali się prywatni przewoźnicy kolejowi. Na torach można spotkać pociągi spółki PCC Rail Szczakowa, Rail Polska, CTL i PTKiGK Zabrze.

Przez Chmielów przebiegają linie kolejowe:

• nr 25: Łódź Kaliska - Dębica,
• nr 70: Włoszczowice - Chmielów k. Tarnobrzega,
• nr 933: Chmielów k. Tarnobrzega - Machów (bocznica b. KiZPS Siarkopol).

Na terenie administracyjnym Chmielowa leży również stacja węzłowa Ocice, nazwana tak ze względu na bliskość wsi Ocice (obecnie dzielnica Tarnobrzega). Przez Ocice przebiegają linie kolejowe:

• nr 25: Łódź Kaliska - Dębica,
• nr 71: Ocice - Rzeszów.

Obsługę komunikacyjną na terenie Chmielowa zapewnia MKS Tarnobrzeg obsługujący linie 1 i 7. Dostępna są również połączenia przelotowe organizowane przez PKS Tarnobrzeg.

Większość dróg są to drogi asfaltowane, które należą do kategorii gminna, powiatowa, krajowa i międzynarodowa. W związku z rozwoje zakładów na terenie Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej planowana jest budowa nowych udoskonaleń drogowych (remonty obecnych dróg, budowa nowych.)

Chmielów leży 6 km od Tarnobrzega, 8 km od Baranowa Sandomierskiego, 14 km od Nowej Dęby,65 km Rzeszowa, 165 km od Krakowa, 225 km od Warszawy.

Przez Chmielów przebiega krajowa droga nr droga krajowa nr 9 Radom - Barwinek (część trasy europejskiej E371 (Gdańsk) Radom - Prešov).