Trześń (powiat tarnobrzeski)

Trześń – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie tarnobrzeskim, w gminie Gorzyce.

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 77 z Lipnika do Przemyśla. Przez Trześń przepływa rzeka Trześniówka, która wzięła swą nazwę od tej miejscowości.

Pochodzenie

Osada Trześń wzięła swoją nazwę od drzew – czereśni, które w tym miejscu zwarcie występowały, wcześniejszą nazwę Trześnia – czereśnia wymienia Jan Długosz w Księdze majątków Diecezji Krakowskiej. Dokładny czas powstania osady Trześń nie jest znany. Ocenia się, że powstała około 1100 roku, lecz odkryte cmentarzysko i znalezione przedmioty wskazują na działalność człowieka na tym terenie jeszcze w czasach prehistorycznych. Najstarsze ślady osadnictwa na terenach obecnej gminy Gorzyce datuje się na X tysiąclecie p.n.e. Z tego okresu pochodzą znaleziska narzędzi kamiennych w Trześni.

W Trześni około 1300 roku istniała kapelania, co potwierdza akt lokacyjny wsi Węgrzynowo z 1302 roku, który jako świadków wymienia m.in. Wita kapelana z Trześni. Pełne prawa parafii Trześń uzyskała między rokiem 1302 a 1325, w tych latach powstał tam również drewniany kościół. Fundatorem parafii był najprawdopodobniej ród rycerzy z Galowa, gdzie jeden z nich – Pełka występuje w dokumencie z roku 1365 jako dziedzic z Trześni. Do parafii w Trześni należały osady: Sokolniki, Nadbrzezie, Zarzykowice i Ostrów. W 1365 roku w dokumencie z dnia 4 stycznia, Trześń została sprzedana przez dziedzicznego właściciela Pełkę z Galowa Rafałowi Tarnowskiemu.

Rafał Tarnowski, dbając o rozwój wsi, jeszcze w tym samym roku dokonał jej przeniesienia z prawa polskiego na prawo niemieckie. Wiele informacji na temat Trześni w XV wieku przedstawia Jan Długosz w Księgach Majątkowych. Długosz pisze. że w Trześni istniał kościół drewniany pod wezwaniem św. Mikołaja, którego proboszczem w tamtym czasie był prezbiter Maciej. We wsi były zarówno łany kmiecie, jak i zagrodnicy, folwark rycerski i karczmy. Średniowieczny okres dziejów Trześni zakończył się wraz ze śmiercią Jana Tarnowskiego. W dokumencie z 15 lutego 1508 roku Trześń odziedziczył jego najmłodszy syn – Jan Spytek Tarnowski.

Okolice Trześni, ze względu na swe położenie w widłach Wisły i Sanu oraz między dwiema mniejszymi rzekami: Trześniówką i Łęgiem, stanowiły ważny teren strategiczny, wykorzystywany w celach obronnych. Był on również schronieniem dla mieszkańców lewobrzeżnej sandomierszczyzny podczas najazdów Tatarów, Rusinów, Jaćwingów i Litwinów w XV i XVI wieku. Natomiast w czasie potopu szwedzkiego w 1655 roku Stefan Czarniecki osaczył wojska Karola Gustawa miedzy Gorzycami, Trześnią a Wrzawami. Fakt ten został nawet wspomniany w "Potopie" Henryka Sienkiewicza.

Lustracja dóbr królewskich województwa sandomierskiego w latach 1660-1664 wspomina, iż w Trześni funkcjonował młyn wodny o jednym kole mącznym. W XVI i XVII wieku Trześń nadal pozostawała w rękach rodziny Tarnowskich, wchodząc w skład klucza dzikowsko-wielowiejskiego.

Podczas wojny polsko-austriackiej w 1809 roku w Trześni stacjonowały wojska Księstwa Warszawskiego. W dworku Tarnowskich w czerwcu 1809 roku swoją kwaterę miał sam książę Józef Poniatowski wraz z generałem Sokolnickim. W tym dworku również 8 czerwca 1809 r. otrzymał nominację na podporucznika Aleksander Fredro. 10 czerwca sztab generalski przeniósł się do Pniowa, a 12 rozegrała się Bitwa pod Wrzawami.

W czasie okupacji hitlerowskiej na terenie gminy Trześń istniały silne placówki Armii Krajowej, a także mniej liczne oddziały Batalionów Chłopskich i Narodowych Sił Zbrojnych. Najważniejszą akcją AK był atak na posterunek policji we Wrzawach.

Do 1954 roku istniała gmina Trześń. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.

Parafia i Kościół

Trześń obecnie jest jedną z parafii wchodzących w skład diecezji sandomierskiej. Parafia pod wezwaniem Świętej Rodziny erygowana została między 1302 r. a 1325 r. Do parafii należą Furmany, Orliska, Sokolniki, Trześń. Obecnie istniejący kościół murowany został oddany do użytku w 1899 r. Ostatnie prace remontowe przy kościele wykonano w latach 1988-1989, aktualnie przeprowadzana jest konserwacja zabytkowych polichromii. Parafia posiada akta parafialne od 1785 r.

Powódź tysiąclecia

Podczas powodzi w Europie 19 maja 2010 roku pękł wał na Trześniówce w gminie Gorzyce. Przez 200-metrową wyrwę woda zalała między innymi Trześń. Po ulewnych deszczach 4 czerwca 2010 roku, woda z rzeki wylała się na Trześń i okoliczne miejscowości, przez nie naprawiony wał. Woda z rzeki Trześniówka bardzo naruszyła konstrukcje wałów. W późniejszym czasie okazało się, że wał jest uszkodzony w ok. pięciu miejscach z czego drugie uszkodzenie jest trzy razy większe od 200 metrowej wyrwy. Obecnie prowadzone są prace naprawcze które maja zapobiec ponownemu uszkodzeniu wałów w tych miejscach.

W okresie między czerwcem a wrześniem miały miejsce dwa zagrożenia powodziowe które udało się powstrzymać. Po krótkotrwałych ale intensywnych opadach deszczu wody w rzekach wyszły z koryta. Woda sięgała połowy wału ale stwarzała zagrożenie ze względu na nie do końca wyremontowane wały po majowej i czerwcowej powodzi.

Zobacz też

• Trześń inne miejscowości o tej nazwie