Łapy

Łapy – miasto w woj. podlaskim w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Łapy. Położone na Nizinie Północnopodlaskiej nad rzeką Narew.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 16 049 mieszkańców.

Znajdują się w nim Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Łapach S.A. (ZNTK w Łapach S.A. w upadłości), mleczarnia oraz zamknięta w lutym 2008 cukrownia.

Ponadto Łapy są ośrodkiem medycznym i edukacyjnym dla obszaru byłego powiatu łapskiego.

Położenie

Miasto Łapy jest usytuowane w Polsce północno-wschodniej. Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizyczno-geograficzne dokonanym przez Kondrackiego miasto Łapy leży na Nizinie Północnopodlaskiej, nad Doliną Górnej Narwi. Miasto Łapy położone jest nad rzeką Narew. Leży na obszarze o wysokościach od 120 do 130 m n.p.m.

Miasto znajduje się w otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 12,14 km².

W latach 1954–1975 Łapy były siedzibą powiatu w województwie białostockim. Od 1975 do 1998 miasto administracyjnie należało do mniejszego woj. białostockiego.

Dzielnice mieszkalne

Obecnie Łapy składają się z następujących dzielnic:

• Barwiki
• Bociany
• Goździki
• Leśniki
• Osse
• Wity
• Wygwizdowo
• Zięciuki

Historia

Nazwa Łapy jest pochodzenia mazowieckiego i pierwotnie oznaczała przydomek rodu, który założył osadę nad Narwią. Legenda wiąże powstanie miasta Łapy ze szlachcicem Łappą herbu Lubicz, który osiadł tutaj w czasie kolonizacji mazowieckiej w XV wieku.

Pierwsze wzmianki historyczne o tych terenach pochodzą z początku XIII wieku. Wiadomo, że w 1375 Płonka Kościelna była samodzielną parafią. Początkowo Łapy stanowiły zaścianek, gdzie szlachta od zawsze kultywowała tradycje patriotyczne. Wkrótce w wyniku rozrostu wioski powstały osady zlokalizowane na zachodnim i wschodnim brzegu rzeki Narew (w późniejszych wiekach handlowego szlaku wodnego z miejscowości Suraż do Gdańska, XVI–XVII w. i po II wojnie światowej z Puszczy Białowieskiej do Tykocina) i po wschodniej stronie traktu Suraż – Płonka.

W wyniku powiększania się rodu powstało szereg zaścianków, takich osad jak: Rechy, Brusięta, Barwiki, Korczaki, Pluśniaki, Wągle, Wity, Zięciuki, Kosmyki, Łazie, Stryjce, Wojtysze. Niektóre z tych nazw zaniknęły, a pojawiły się nowe, takie jak: Goździki, Dębowizna, Bociany, Leśniki. Po III rozbiorze Polski Łapy znalazły się pod zaborem pruskim, a w 1807 po układzie w Tylży ziemie te znajdowały się w Księstwie Warszawskim, następnie w 1815 w Królestwie Polskim. Ważnym wydarzeniem dla dalszej historii Łap był 1812, kiedy to dwukrotnie przemaszerowały tędy wojska napoleońskie. W latach dwudziestych XIX wieku zaścianki liczyły ponad 1000 mieszkańców i 180 domów. W 1925 przez połączenie sześciu zaścianków (Łapy-Barwiki, Łapy-Leśniki, Łapy-Zięciuki, Łapy-Wity, Łapy-Goździki, Łapy-Bociany) powstały Łapy mające charakter osady rolniczej.

Łapy swój rozwój zawdzięczają oddaniu do użytku 15 grudnia 1862 linii kolei warszawsko-petersburskiej ze stacją kolejową w Łapach oraz wybudowaniu przez Francuzów w tym samym roku warsztatów naprawy parowozów oraz wagonów. Spowodowało to nie tylko napływ rzemieślników i robotników z okolicznych wiosek, ale i również z odległych ziem polskich i Cesarstwa Rosyjskiego. W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. stacja kolejowa w Łapach została zdobyta przez grupę kolejarzy z warsztatów oraz oddział powstańczy Władysława Cichorskiego Zameczka. Zakłady naprawy wagonów istnialy w Łapach pod nazwą Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Łapach S.A. Inwestycje te miały decydujący wpływ na urbanizację Łap, którym 1 stycznia 1925 zostały nadane prawa miejskie. W przededniu II wojny światowej miasto liczyło około 7300 mieszkańców. W trakcie działań wojennych miejscowość została zniszczona w 80%. Wymordowano całkowicie ludność żydowską miasta. W Łapach urodził się Józef Kosacki, wynalazca pierwszego na świecie ręcznego wykrywacza min, który był bardzo istotnym wkładem w zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej.

Transport

Przez Łapy przebiegają dwie drogi wojewódzkie:

• 681 Roszki-Wodźki – Łapy – Brańsk – Ciechanowiec
• 682 Łapy – Markowszczyzna

Ponadto 19 km na północ od Łap przebiega droga krajowa 8. W przyszłości na jej miejscu ma być droga ekspresowa S8.

Przez miasto przebiegają szlaki komunikacyjne:

• linia kolejowa Białystok – Warszawa (Kolej Warszawsko-Petersburska)
• linia kolejowa Łapy – Ostrołęka (częściowo nieczynna)

W Łapach znajduje się stacja PKP Łapy (dla wszystkich pociągów), która znajduje się w centrum miasta oraz stacja Łapy Osse (jedynie dla pociągów osobowych), która znajduje się 3 km od centrum, w dzielnicy Osse. Z Łap pociągiem można dojechać do wielu miast (Bielsko-Biała, Warszawa, Suwałki, Białystok, Wrocław, Opole, Częstochowa, Kraków, Szczecin, Poznań).

W Łapach znajduje się kilka małych przystanków PKS oraz główny przystanek – Łapy (obok dworca PKP). Obsługuje on połączenia podmiejskie w kierunku Białegostoku, Zambrowa, Siemiatycz, Bielska Podlaskiego itd.

Przez Łapy przebiegają:

• Czerwony szlak rowerowy – Obwodnica Rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego (Choroszcz – Zawady – Baciuty – Dobrowoda – Turośń Dolna – Borowskie Michały – Suraż – Łapy – Płonka Kościelna – Stara Łupianka – Jeńki – Waniewo – Kurowo – Stare Jeżewo – Tykocin – Choroszcz)
• Czerwony szlak pieszy im. Włodzimierza Puchalskiego, 36 km (Łapy "Osse" – Gąsówka-Osse – Płonka Kościelna – Płonka-Strumianka – Stara Łupianka – Bokiny – Jeńki – Waniewo – Kurowo – Stare Jeżewo)
• Zielony szlak pieszy Kolejarzy (Łapy "Osse" – Grochy – Turek – Pietkowo – Suraż)

Gospodarka

Gospodarka Łap do 2009 roku była oparta przede wszystkim na działających wówczas: cukrowni – będącej niegdyś jedną z najlepszych w Polsce – i Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego. Niestety dla miasta, zakłady te zostały zamknięte.

W tej miejscowości planowane jest utworzenie tzw. Podstrefy Łapy w ramach Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Odpowiedni projekt ustawy trafił do Rady Ministrów.

Rozwój gospodarki przemysłowej w Łapach i okolicy hamuje przede wszystkim bliskie położenie Narwiańskiego Parku Narodowego. Za to miasto ma potencjał do rozwoju gospodarki turystycznej.

Turystyka

• Atrakcje
  • Dom Etkunów przy ul. Spółdzielczej z lat 20. XX w.
  • Narwiański Park Narodowy
  • Osiedle kolejarskie "Wygwizdowo" – 4 drewniane domy mieszkalne z 1924
  • Osiedle kolejarskie "Osse" – 27 murowanych domów mieszkalnych z lat 30. XX
  • Pomnik Bohaterskich Dzieci Polskich poświęcony pamięci dzieci, które zginęły w czasie II wojny światowej
  • Kamień poświęcony ppłk. Stanisławowi Nilskiemu-Łapińskiemu
  • Wieża ciśnień w zespole dworca kolejowego z początku XX
  • Cmentarz prawosławny w dzielnicy Osse
  • Zespół Kościoła Parafialnego pod wezwaniem św. Piotra i Pawła:
    • brama murowana z lat 1920–1927
    • plebania drewniana z około 1929
    • wikariat murowany ok. 1930
    • kapliczka z 1920
  • Rynek miasta
  • Zespół blokowy przy ulicy Sikorskiego
  • cmentarz żydowski

Kluby i organizacje sportowe

• Pogoń Łapy
• UKS Narew Łapy
• Łapskie Towarzystwo Rowerowe "Peleton"
• UKS "Olimp" LO Łapy
• UKS "Łapa" Łapy

Organizacje i stowarzyszenia kulturalne

• Łapskie Towarzystwo Regionalne

Związki wyznaniowe

• Kościół katolicki:
  • parafia Świętego Krzyża
  • parafia św. Apostołów Piotra i Pawła
  • parafia św. Jana Chrzciciela

Placówki oświatowe

• Przedszkole Samorządowe nr 1
• Przedszkole Samorządowe nr 2

• Katolicka Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
• Szkoła Podstawowa nr 1
• Szkoła Podstawowa nr 2
• Szkoła Podstawowa nr 3

• Gimnazjum nr 1
• Gimnazjum nr 2

• I Liceum Ogólnokształcące
• Zespół Szkół Mechanicznych
  • II Liceum Ogólnokształcące
  • II Liceum Profilowane
  • Technikum
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa
  • Szkoła Policealna dla młodzieży
  • Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
  • Szkoła Policealna – zaoczna

Zobacz też

• Gmina Łapy
• Powiat łapski
• Łapy Osse
• Łapy (stacja kolejowa)