Topolany

Topolany – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Michałowo.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Historia

Lata 1674–1944

Wieś Topolany została założona w hrabstwie Zabłudów po 1674 roku. W marcu 1763 roku wieś Topolany liczyła 52 dymów. Chłopi uprawiali 43 włóki ziemi, tj. około 772,06 ha i posiadali 24 konie i 70 wołów. W 1771 roku mieszkało 54 rodziny, 157 osób w tym 90 mężczyzn i 67 kobiet. 12 maja 1809 roku liczba rodzin wzrosła do 73 i mieszkało 339 osób, 166 mężczyzn i 173 kobiety.

W końcu 1812 roku w Topolanach rozegrała się tragedia, która pozbawiła życia ponad 50% mieszkańców wsi. We wsi zatrzymał się oddział wojska francuskiego, gdzie żołnierze rekwirowali u chłopów zboże dla swoich koni oraz młode bydło i trzodę chlewną. Przeszukiwali chaty, i to co stanowiło jakąś wartość, zabierali. Ponadto dokonali kilku gwałtów. Topolańscy mężczyźni nerwowo nie wytrzymali i kilku gwałcicieli zakłuli widłami. Rozwścieczeni Francuzi podpalili wieś i wymordowali wszystkich, którzy nie zdążyli się ukryć. Tragedia ta, jak i wiele podobnych w tym okresie, nigdzie nie została odnotowana, ale potwierdza ją stan ludności wsi Topolany z dnia 1 maja 1816 roku. Po czterech latach wspomnianej tragedii w Topolanach mieszkało tylko 29 rodzin, 77 mężczyzn i 75 kobiet. Liczba ta w porównaniu do roku 1809 była niższa o 44 rodziny i o 187 osób. Stan zwierząt był również bardzo niski i wynosił 15 koni, 45 wołów, 22 krowy, 16 jałówek i 82 owce.

Lata pokoju i spokoju w Topolanach zaznaczyły się dość dynamicznym przyrostem ludności. 30 lipca 1833 roku mieszkało już 66 rodzin składających się z 501 osób, 252 mężczyzn i 249 kobiet.

Kolejna tragedię Topolany przeżyły w latach 1855–1860. Szalejąca wówczas epidemia tyfusu i cholery pozbawiła życia ponad 50% mieszkańców wsi. Uwłaszczenie chłopów nastąpiło najprawdopodobniej w 1864 roku.

W 1915 roku około 80% mieszkańców Topolan wyjechało do Rosji. Tam zakaźne choroby i głód pozbawiły życia wiele osób. Zdziesiątkowane rodziny powracały do swoich zagród do 1922 roku. Pierwszy spis powszechny przeprowadzono w 1921 roku, który stwierdził, że w Topolanach żyło w owym czasie 454 mieszkańców, 231 mężczyzn i 223 kobiety.

Scalania gruntów dokonano w 1935 roku.

Wycofujące się oddziały wojska niemieckiego i własowców w połowie lipca 1944 roku zabrały 9 koni, 21 bydła, 24 świnie i 31 owiec.

Lata 1944–2009

Głównym źródłem utrzymania mieszkańców Topolan do 1946 roku była praca na własnym gospodarstwie rodzinnym. W Topolanach w 1950 roku mieszkało 615 osób, 318 mężczyzn i 297 kobiet.W 1953 roku po wyzwoleniu zorganizowano w Topolanach Spółdzielnię Produkcyjną, która przetrwała do 1956 roku i została zlikwidowana.

W 1960 roku mieszkało 514 osób, 258 mężczyzn i 256 kobiet. W 1967 roku do Topolan doprowadzono energię elektryczną. W 1970 roku mieszkało w Topolanach 443 osoby, 220 mężczyzn i 223 kobiety.

Ludność Topolan po 1970 roku raptownie malała. Młodzi ludzie masowo porzucali gospodarkę i uciekali przeważnie do Białegostoku, gdzie się kształcili, wykupowali mieszkania w bloku i podejmowali pracę zarobkową . W 1980 roku mieszkało tylko 268 osób, 136 mężczyzn i 132 kobiety. W 1990 w Topolanach mieszkało 209 osób, a w 1995 roku już 202 osoby.

Topolany otrzymały wodę bieżącą z kranów w 1998 roku. Instalację wodociągów we wsi zapoczątkował wójt gminy Michałowo Włodzimierz Konończuk, a ukończył wójt Sławomir Jośko w 1998 roku.

Przez Topolany przebiega droga powiatowa (dawnej wojewódzka) Zabłudów–Michałowo–Gródek. Komunikację na tej trasie zapewnia PKS.

W Topolanach w 2008 roku mieszkało 160 osób, z czego 156 osób zameldowanych na pobyt stały i 4 osoby na pobyt tymczasowy. Mieszkało 80 kobiet i 80 mężczyzn.

Samorząd Województwa Podlaskiego w Białymstoku planuje w Topolanch wybudować lotnisko regionalne.

31 lipca 2009 roku Zarząd województwa podlaskiego po kilkugodzinnych naradach w urzędzie marszałkowskim wydał decyzję w sprawie budowy lotniska. Port lotniczy powstanie w Sanikach koło Tykocina, a nie w Topolanach.

Cerkiew z przełomu XVII/XVIII w.

Kilkadziesiąt lat po założeniu wsi wybudowano cerkiew. Protokół powizytacyjny z dnia 20 listopada 1804 dokładnie przedstawia opis cerkwi, położenie i otoczenie oraz, że cerkiew jest pw. Przemienienia Pańskiego. Obecnie świątynia służy miejscowej parafii prawosławnej.

Zobacz też

• Wierch-Topolany