Mielnik (województwo podlaskie)

Mielnik – wieś w Polsce położona na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej, w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Mielnik. Miejscowość leży nad Bugiem.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie białostockim.

Miejscowość jest siedzibą gminy Mielnik.

Historia

• 1018-1022 – południowy brzeg rzeki Bug w rejonie osady opanowuje Bolesław Chrobry.
• 1044-1046 – od piastowskiego księcia Kazimierza Odnowiciela okolice przejmuje książę kijowski Jarosław Mądry w zamian za pomoc w stłumieniu buntu wojewody mazowieckiego Miecława
• 1240 – wzmianka o przejściu przez Mielnik polsko-ruskiej wyprawy na Jaćwież.
• 1241 – prawdopodobnie osadę niszczą Mongołowie, którymi dowodzi Batu-chan.
• 1260 – książę halicki Wasylko Romanowicz modli się w cerkwi pw. Bogarodzicy przed wyprawą na Jaćwież.
• 1323-1324 – opanowanie ziemi drohickiej przez litewskiego księcia Giedymina.
• 1350 – okolice zostały zdobyte przez litewskiego księcia Kiejstuta
• 1366 – wzmiankowany jako gród litewski
• 1378 – Kronikarz Wigand z Marburga opisał próbę oblężenia grodu przez krzyżackiego komtura Bałgi Teodoryka Elnera wracającego z wyprawy na Kamieniec Litewski.
• 1379 – wzmiankowany jako gród litewski
• 1382 – książę mazowiecki Janusz I Starszy wykorzystuje wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą i zajmuje gród
• 1383 – gród zajmuje Władysław Jagiełło.
• 1391 – Władysław Jagiełło nadał zamek księciu mazowieckiemu Januszowi I Starszemu.
• ok. 1408 – przejęcie grodu przez litewskiego księcia Witolda
• 1420 – książę litewski Witold funduje kościół katolicki pod wezwaniami Bożego Ciała, Wniebowzięcia NMP, św. Mikołaja i Wszystkich Świętych. Kościół znajdował się na zamku dolnym i posiadał jedną nawę.
• 1430-1444 – Mielnik w rękach księcia mazowieckiego Bolesława IV warszawskiego
• 1439 - plebanem mielnickim był ks. Maciej z Turny
• 1440, 22 września - nadanie miejskiego prawa chełmińskiego przez księcia czerskiego i warszawskiego Bolesława IV. W akcie tym król zezwolił miastu na posiadanie łaźni i postrzygalni.
• 1444 - gród kupuje od księcia Bolesława IV warszawskiego król Kazimierz IV Jagiellończyk
• 1484 - plebanem mielnickim był ksiądz Jan
• 1501
  • 1 października - Aleksander Jagiellończyk ustanowił w Mielniku dziedziczne wójtostwo, mianując na ten urząd Mikołaja Rychlika, który otrzymał dwór w Osłowie, młyn nad Mętną, jatkę i karczmy.
  • 23 października - Aleksander Jagiellończyk i dygnitarze litewscy zatwierdzili akt Unii mielnickiej łączący Polskę i Litwę w jedno państwo poprzez osobę tego samego władcy wybranego na wspólnej elekcji.
  • 27 października - zmiana prawa miejskiego na prawo magdeburskie przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Przywilej zezwalał na targ w sobotę i trzy jarmarki roczne, w dniach 2 czerwca, 1 listopada i 8 września.
• 1506 – Zygmunt I Stary na zamku oczekuje na polską koronę.
• 1513
  • przez miesiąc na zamku mieszka król Zygmunt I Stary.
  • król nakazuje budowę w mieście katolickiego kościoła filialnego Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• 1520 – stolica powiatu
• 1545 – na zamku więzieni są kniaziowie moskiewscy: Fiedor Owczyna, Jendriej Palecki, Michałko Oboleński.
• 1545 – drewniany skrzyniowy most przez rzekę Bug zostaje przekazany w opiekę po połowie mieszczanom Mielnika i Łosic
• lata 40. XVI w. – starosta mielnicki Nikodem Janowicz Świejko z Ciechanowca herbu Dąbrowa (herb szlachecki) (1537-1549) rozbudowuje zamek
• 1551 – częściowe rozebrano na zamku baszty i gotycką wieżę królewską, wznosząc na jej miejscu nowy renesansowy budynek dla króla. Wzmianka o moście przez Bug w pobliżu zamku.
• 1554 - po zniszczeniu mostu w Mielniku, król zezwolił Stanisławowi Tęczyńskiemu wybudować most przez Bug w Turnej co doprowadziło do omijania odbudowanego później mostu w Mielniku i upadku gospodarczego Mielnika.
• 1566 – stolica ziemi mielnickiej
• 1569 – inkorporacja do Korony Polskiej
• 1580 - miasto liczy około 1500 mieszkańców
• 1618 - ks. Stanisław Udrzycki konsekruje odbudowany kościół pw. Bożego Ciała
• 1656, marzec - wojska Bogusława Radziwiłła zajmują miasto, odzyskane wkrótce przez wojska królewskie
• 1657, 20-25 maja - idący od Brześcia Szwedzi Gustawa Stenbocka i Węgrzy Jerzego Rakoczego palą miasto, zamek i kościół, który po odbudowie nosi nowe wezwanie Świętej Trójcy. Budowa nowego mostu w pobliżu Siemiatycz doprowadza do gospodarczego upadku miasto.W wyniku najazdów Szwedzkich, Siedmiogrodzkich i moskiewskich liczba ludności miasta spada o 68%, zabudowa została spalona doszczętnie. Liczba ludności wynosi około 450 osób.
• ok. 1710 - budowa drewnianego kościoła pw. św. Rocha
• 1776 – budowa drewnianego kościoła unickiego (obecnie użytkowanego przez prawosławnych jako cerkiew Matki Bożej Opiekuńczej)
• 1795 – miasto w zaborze pruskim
• 1807 – Napoleon Bonaparte po zwycięstwie nad Prusami oddaje miasto wraz z całym okręgiem zaborcy rosyjskiemu
• 1825 – budowa murowanej cerkwi pod wezwaniem Matki Boskiej Przeczystej
• 1829 – zniszczenie katolickiego kościoła św. Rocha
• 1863 – rosyjscy zaborcy buduję kaplicę św. Aleksandra Newskiego na cześć zdławienia Powstania styczniowego
• 1871 – rosyjscy zaborcy po powstaniu styczniowym zamieniają gotycki kościół Świętej Trójcy na cerkiew
• 1915 – pożar kościoła Świętej Trójcy
• 1919 – powrót po zaborach w granice Polski
• 1920 – zakończenie budowy katolickiego kościoła parafialnego pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego na miejscu kościoła św. Rocha
• 1931 – zniszczenie kaplicy prawosławnej św. Aleksandra Newskiego
• 1934 – utrata praw miejskich
• 1939-1941 – okupacja radziecka, wysiedlenie ludności na wschód
• 1940 - zamienienie kościoła Przemienienia Pańskiego na stołówkę dla Rosjan i zniszczenie wyposażenia
• 1941 – 1944 – okupacja niemiecka
• 1953 - utworzenie Mielnickich Zakładów Terenowych Przemysłu Materiałów Budowlanych
• 1966 - oddana została do użytku szkoła, tzw. tysiąclatka

Zabytki

• Góra Zamkowa nad rzeką Bug, na której w średniowieczu zbudowano murowany zamek królewski, spalony w 1656 podczas potopu szwedzkiego. Miejsce zawarcia Unii mielnickiej z Litwinami; nr rej. 23/A, Dec. Nr Kl.X-1/3/205/1966 z 07.03.1966 r., nr rej. 23/A, Dec. 535-1/6/81 z 06.10.1981 r.
• Ruiny katolickiego kościoła parafialnego Świętej Trójcy (pierwotny gotycki kościół pod wezwaniem Bożego Ciała, N.P.Marii i św. Mikołaja) wzniesiony przed 1420 na terenie zamku dolnego. Zbudowany został w stylu późnogotyckim przez księcia Witolda. orientowany na planie prostokąta. W XVI w. rozbudowany. Spalony w czasie wojen szwedzkich. Odbudowany w XVIII w., gdy zmieniono wezwanie. W 1866 zamknęli go zaborcy. W 1871 przerobiono budynek na cerkiew prawosławną Świętego Ducha. Spalony w 1915. W 1929 powstał komitet chcący odbudować kościół (prac nie podjęto). Ruiny rozebrali Rosjanie w 1940, nr rej. 83 (89) z 24.01.1957.
• Kościół parafialny Przemienienia Pańskiego z lat 1912-1920 w miejscu dawnego gotyckiego kościoła filialnego pod wezwaniem św. Rocha istniejącego w tym miejscu w latach 1513-1829. orientowany, neobarokowy. W ołtarzu obraz z XVIII w., krucyfiks z wieku XVII, monstrancje barokowe z XVIII w. Ul.Brzeska; nr rej.: A-32 z 26.09.2002 r.
• Prawosławna cerkiew parafialna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (ul. Brzeska 93) z 1825, murowana, w stylu klasycystycznym (do 1839 należała do unitów). Poprzednio w tym miejscu stała cerkiew drewniana z 1551, niszczona przez pożary w 1614 i 1656; nr rej.: 598 z 17.04.1985.
• Prawosławna kaplica cmentarna Opieki Matki Boskiej zbudowana po 1776. Rozbudowana w 1985 poprzez dodanie niskiej wieżyczki-dzwonnicy. Orientowana. Drewniana, na planie prostokąta, nr rej.: 599 z 26.08.1985 r.
• Synagoga żydowska z poł. XIX w. Murowana z cegły na rzucie prostokąta, otynkowana z babińcem. Pl. Kościuszki 1; nr rej.: 829 z 27.05.1997.
• Plebania przy ul. Brzeskiej 69 z poł. XIX w., przebudowana w XX w. Murowana z cegły tynkowana, z gankiem, dach przekształcony; nr rej. 301 z 25.11.1966.
• układ przestrzenny z XV-XVI wieku, nr rej.: 477 z 17.12.1979.

• Zabytki sakralne Mielnika
• 

  Ruiny gotyckiego kościoła Świętej Trójcy

• 

  Kościół Świętej Trójcy przed zniszczeniem

• 

  Cerkiew prawosławna Narodzenia Bogurodzicy

Przyroda

Mielnik położony jest w Dolinie Bugu w obszarze chronionym krajobrazowo, w którym na tym odcinku w 1994 utworzono Nadbużański Park Krajobrazowy o powierzchni prawie 140 tys. ha. Teren na którym na leży Mielnik, ma charakter falisto-pagórkowatej równiny, urozmaiconej wzgórzami moren czołowych, z których najwyższe to Góra Uszeście (rezerwat przyrody) o wysokości 204 m n.p.m. Mielnik znajduje się w mazowiecko-podlaskim regionie klimatycznym, gdzie przeważają wpływy klimatu kontynentalnego. Amplitudy temperatur są większe od przeciętnych, a klimat charakteryzuje się dość długim, wcześnie zaczynającym się latem oraz dłuższą niż przeciętnie zimą z niskimi temperaturami. Podczas kwietniowych i majowych nocy temperatura może spadać nawet do -7 C.

Gospodarka

W Mielniku działają Mielnickie Zakłady Kredowe, które posiadają jedyną w Polsce czynną odkrywkową kopalnię kredy.

Kultura i Sport

Każdego roku na początku lipca organizowane są „Dni Mielnika”, a w amfiteatrze „Topolina” na początku sierpnia odbywają się „Ogólnopolskie Prezentacje Kultury Mniejszości Narodowych – Muzyczne Dialogi nad Bugiem” , na którym prezentowane są folklor, muzyka i pieśni różnych narodów. W końcu czerwca odbywają się w Mielniku „Ogólnopolskie Zawody Wędkarskie o Puchar Przewodniczącego NSZZ „Solidarność”. W mielniku działa III ligowa drużyna MKS „Mielnik”.

Przez miejscowość przebiega Szlak bunkrów. Przy wjeździe do wsi od strony Osłowa znajduje się pomnikowa 120-letnia sosna zwyczajna.