Wiżajny

Wiżajny – wieś w Polsce, w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, siedziba gminy Wiżajny.

Położenie

Wiżajny położone są na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, na północno-wschodnim krańcu Polski, niedaleko granicy z Litwą i obwodem kaliningradzkim. Wieś leży pomiędzy jeziorami Wiżajny i Wistuć. Przez wieś biegnie droga wojewódzka nr 651.

Z powodu panujących tu niskich temperatur, są zwane polskim biegunem zimna.

Jest to najwyżej (243 m n.p.m.) położone miasteczko Suwalszczyzny.

Historia

Miejscowość po raz pierwszy zmiankowana była w 1253 jako Weyze. Była to przypuszczalnie osada Jaćwingów. W 1249 nad jeziorem założony został przez bojara Piotra Łysego dwór. Piotr Łysy na dworze się nie utrzymał, a jego miejsce zajął Prokop Hryhoriewicz - dworzanin starosty mereckiego.

Już w XIV wieku bylu karczma na szlaku kupieckim prowadzącym w stronę Sejn. W podaniach wymienia się ją jako słynącą z tego, iż w jej menu sztandarowe miejsce zajmowały raki. Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od litewskiego veżys, oznaczającego raka.

Źródła pisane wymieniają Wiżajny w 1606 jako miasto, choć data otrzymania praw miejskich nie jest znana. Wiadomo natomiast, że zostały one potwierdzone w 1693.

Dzięki przygranicznemu położeniu nastąpił szybki i dynamiczny rozwój miasta, jednak zniszczone zostało podczas wojen szwedzkich. Aby podnieść je z upadku król Jan III Sobieski ufundował szpital, szkołę i nowy kościół. Najlepsze lata dla Wiżajn to XVIII i XIX wiek.

W 1870 miejscowość została zdegradowana do rangi wsi, ale do czasów dzisiejszych zachował się miejski układ urbanistyczny.

W 1893 w XIII tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego tak pisano o Wiżajnach:

Wiżajny - osada, dawniej miasteczko, nad jeziorem t.n., w pow. suwalskim, gm. i par. Wiżajny, odl. 34 w.od Suwałk na północ a 11 w. od Kalwaryi (...) 175 dm. , 2276 mk.(...) w osadzie odbywa się 6 jarmarków (...)

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.