Ciechanowiec

Ciechanowiec – miasto na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej, w woj. podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ciechanowiec. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. łomżyńskiego. Na terenie miejskim Ciechanowca znajduje się wydzielone sołectwo Ciechanowczyk.

Według danych z 31 grudnia 2007 miasto miało 4946 mieszkańców. Gmina Ciechanowiec miała 9780 mieszkańców.

Ciechanowiec leży w odległości 130 km od Warszawy, na trasie turystycznej do Białowieży, w Obszarze Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca, na skrzyżowaniu dróg z Ostrowi Mazowieckiej do Bielska Podlaskiego i z Siemiatycz do Zambrowa.

Jest jednym z najstarszych miast Podlasia, leży nad Nurcem, prawym dopływem Bugu. Na lewym, wschodnim brzegu rzeki znajduje się starsza część Ciechanowca z dawnym rynkiem, kościołem, cerkwią, dawną synagogą i najważniejszymi urzędami, na prawym zaś znajduje się Muzeum Rolnictwa.

Historia

Ciechanowiec otrzymał ok. 1429 miejskie prawa magdeburskie, prawdopodobnie od litewskiego księcia Witolda. Najstarsze zachowane dokumenty miejskie pochodzą z XVI wieku.

W XVI wieku miasto należało do rodu Kiszków. W połowie XVI wieku kasztelan trocki Piotr Kiszka zbudował zamek na prawym brzegu Nurca, na północny wschód od miasta. W latach 1617-1642 Mikołaj Kiszka otoczył tenże zamek fortyfikacjami ziemnymi, jednakże wkrótce zamek został spalony w czasie wojen szwedzkich, a powstały na jego zgliszczach siedzibę Ossolińskich spalili Rosjanie w 1915. Do czasów dzisiejszych przetrwały jedynie fundamenty i fosa.

Kolejnymi właścicielami miasta (lub jego części) byli: Bremmerowie, Ossolińscy, Szczukowie i Ciecierscy. W szczególności Ossolińscy w drugiej połowie XVII wieku zainwestowali w rozwój miasta.

W latach 1736–1739 powstał murowany kościół Trójcy Przenajświętszej i szpital sióstr miłosierdzia, wedle projektu warmińskiego architekta Jana Adriana Kluka. Jego syn, ks. Jan Krzysztof Kluk (1739–1796), miejscowy proboszcz, poświęcił się przyrodoznawstwu, stając się jednym z najważniejszych polskich przyrodników doby Oświecenia. Jest on autorem pierwszego kompleksowego podręcznika w języku polskim o rolnictwie, jak również innych pionierskich prac naukowych, a także podręczników szkolnych pisanych na zamówienie Komisji Edukacji Narodowej. Zakres jego badań obejmował zarówno botanikę, jak i zoologię, a także farmaceutykę naturalną. Za zasługi dla polskiej nauki został uhonorowany przez króla Stanisława Augusta medalem „Merentibus”, a Szkoła Główna w Wilnie nadała mu doktorat honorowy.

W dobie rozbiorów Ciechanowiec początkowo (1795–1807) przypadł Prusom, a po kongresie wiedeńskim – Rosji. Wówczas miasto zostało podzielone na dwie części. Prawobrzeżna część (zwana Nowym Miastem lub „polską stroną”), znalazła się w granicach Królestwa Polskiego, zaś lewobrzeżne Stare Miasto („ruska strona”) – w Rosji. W wyniku powstań prawobrzeżny Ciechanowiec stracił prawa miejskie w 1870. Pod koniec XIX w. rozwinął się w mieście przemysł włókienniczy. Ciechanowiec słynął także z targów konnych. Znaczne zniszczenia z czasów pierwszej wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej były powoli naprawiane w okresie międzywojennym. Wówczas to miasto znane było z dużej liczby warsztatów, głównie żydowskich. Żydzi stanowili wtedy ok. 55% mieszkańców miasta. W 1938 do lewobrzeżnego Ciechanowca (położonego wówczas w powiecie bielskim) przyłączono prawobrzeżną część miasta (o statusie osady), położoną dotychczas w powiecie wysokomazowieckim (w gminie Klukowo).

Podczas II wojny światowej miasto niszczyli – w myśl Paktu Ribbentrop-Mołotow najpierw żołnierze Armii Czerwonej, a od czerwca 1941 – wojska niemieckie. Ludność żydowska została prawie całkowicie wymordowana w Treblince. Po wojnie odbudowa trwała długo – miasto nie odzyskało już dawnego znaczenia oraz liczby ludności. Pozostało także na uboczu głównych szlaków komunikacyjnych.

Obiekty zabytkowe

• Pałac w Ciechanowcu - w odrestaurowanym obiekcie znajduje się Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka, wraz z bogatym skansenem, wystawą maszyn rolniczych, ogrodem botanicznym roślin leczniczych, pierwszym w Polsce muzeum pisanki oraz jedynym w Polsce i największym w Europie Muzeum Weterynarii.
• Skansen Mazowiecko-Podlaski - na terenie skansenu znajdują się m.in. reprezentatywne dla regionu zagrody wiejskie, dworek z XIX wieku, spichlerze, młyn, a w lecie organizowane są plenery artystyczne, latem zaś także koncerty.
• Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w stylu barokowym, wzniesionym w latach 1731–1737 z fundacji Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego. Można w nim obejrzeć epitafium nagrobne (1848) z marmurowym popiersiem ks. Krzysztofa Kluka.
• Zespół klasztorno-szpitalny z XVIII w. oraz wykonana w stylu neogotyckim XIX-wieczna statua św. Floriana, patrona straży ogniowej.
• Ruiny starej synagogi i mykwy.
• Cerkiew prawosławna Wniebowstąpienia Pańskiego. Wybudowana w 1884 na miejscu rozebranego kościoła unickiego. W czasie II wojny światowej była miejscem egzekucji ludności cywilnej, co upamiętnia obelisk ustawiony na placu cerkiewnym. Świątynia jest siedzibą miejscowej parafii.
• układ przestrzenny średniowiecznego miasta w kształcie wrzeciona rozciągniętego równolegle do rzeki Nurzec.
• zespół cmentarzy przy ul. Sienkiewicza:
  • cmentarz rzym.-kat, 1 poł. XIX w.
    • ogrodzenie z bramą, 1842
    • kaplica grobowa rodziny Szczuków, 1859
  • cmentarz ewangelicki, nieczynny, 1 poł. XIX w.
  • cmentarz prawosławny, poł. XIX w.
  • pomnik z terenem d. cmentarza żydowskiego,
  • cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej (żołnierzy Wojska Polskiego).

Turystyka

Jednym z walorów turystycznych Ciechanowca i jego okolic jest przepływająca przez miasto rzeka Nurzec, której dolny, ok. 8-kilometrowy odcinek znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca. Meandry i zakola wijące się wśród pól i lasów stanowią ostoję dla wielu gatunków zwierząt żyjących nad wodą, np. bobrów, wydr oraz różnych gatunków ptaków. Nurzec oraz zalew na Nurcu z ośrodkiem sportowo-rekreacyjnym i plażą stanowi zaś atrakcję m.in. dla miłośników spływów kajakowych.

Okolice Ciechanowca to tereny rolnicze z piaszczystą glebą niskiej jakości, lasy iglaste i mieszane oraz wioski – po części rekreacyjno-letniskowe, zwłaszcza nad Nurcem i Bugiem. Perspektywy rozwoju Ciechanowca wiążą się z gospodarką spożywczą i przetwórstwem, a także z agroturystyką.

Wydarzenia kulturalne

• kwiecień – Jarmark Świętego Wojciecha;
• czerwiec:
  • festyn „Wianki na Nurcu”,
  • „Zajazd Wysokomazowiecki. Szlachty historia na żywo”;
• lipiec – Podlaskie Zawody w Powożeniu Zaprzęgami Konnymi o Puchar Burmistrza Ciechanowca;
• sierpień:
  • „Podlaskie Święto Chleba”,
  • Międzynarodowy Festiwal Folkloru „Podlaskie Spotkania”;
• grudzień – Konkurs Gry na Ludowych Instrumentach Pasterskich im. Kazimierza Uszyńskiego „Ligawki”.

Transport

Ciechanowiec leży na skrzyżowaniu trzech dróg wojewódzkich:

• 681 Roszki-Wodźki – Łapy – Brańsk – Ciechanowiec,
• 690 Czyżew-Osada – Ciechanowiec – Siemiatycze,
• 694 Poręba-Kocęby – Brok – Małkinia Górna – Ciechanowiec.

Miasto posiada połączenia autobusowe z Białystokiem, Siemiatyczami, Warszawą, Gdańskiem, Bielskiem Podlaskim, Łomżą, Zambrowem, Wysokiem Mazowieckiem, Ostrowią Mazowiecką i Sokołowem Podlaskim, a także ze stacjami kolejowymi Czyżew-Stacja, Małkinia i Szepietowo.

Demografia

• Wykres liczby ludności miasta Ciechanowca od 1580:

Źródła: Plan Odnowy Miejscowości Ciechanowiec. Uchwała Rady Miejskiej w Ciechanowcu Nr 110/XVII/08 z dnia 29 maja 2008, Historia Ciechanowca do roku 1947, Żydzi w Ciechanowcu w XVIII–XIX wieku. Część 1,

Wspólnoty religijne

Katolicyzm

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Trójcy Przenajświętszej (diecezja drohiczyńska)
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny z Fatimy (diecezja łomżyńska)

Prawosławie

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Wniebowstąpienia Pańskiego

Miasta partnerskie

• Datnów (Litwa)
• Rosbach vor der Höhe (Niemcy)

Zobacz też

• Najstarszy cmentarz żydowski w Ciechanowcu
• Stary cmentarz żydowski w Ciechanowcu
• Nowy cmentarz żydowski w Ciechanowcu
• Gmina Ciechanowiec
• Ciechanowiec (Nowe Miasto)
• Nurzec (rzeka)
• Ignacy Tłoczek
• Jan Krzysztof Kluk