Jabłoń-Dobki

Jabłoń-Dobki – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Nowe Piekuty.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Historia wsi

Do 1939

Na popis szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1528 wystawiono 1. konnego jeźdźca ze wsi Seło Jabłońskich Dobowe. Wymieniono Bernata Dobkowicza, czyli syna Dobka. Nazwa wsi pochodzi zapewnie od takiego imienia. W 1548 do urzędu w Brańsku stawili się: Domarat i Bernard, którzy pisali się de Jabłouia Dobki. Rycerze z Jabłoni-Dobków składali przysięgę na wierności królowi polskiemu w 1569. Prawdopodobnie w tym czasie przyjęli herb Dąbrowa i nazwisko Jabłońskich.

W czasie spisu z 1580 podatek płacił szlachcic Dobek (1 włóka) od nowo zakupionych pól Domaratowizny (dawna własność Domarata) oraz Grzegorzowizny (w sumie 3 morgi). We wsi ziemię posiadali także: Szepietowski Jakub – który pisze się także z Brzósek (par. Dąbrowska), Tomasz Kikolski (5 włók) oraz Jakub Malik Jabłoński (3 włóki). Spis podatkowy z 1629 wymienia: Andrzeja i Mateusza, Mateusza i Ambrożego (oba na półwłóczku) oraz Piotra Purgela, który posiadał jednego poddanego chłopa. Kolejny spis z 1635 przekazuje, że Andrzej i Mateusz płacili z domów, z inszemi cześnikami, na włóce i ćwierci zł 4.

W innych dokumentach są wymienieni:

• Stanisław Jabłoński – komornik ziemski bielski (1658). Dziedziczył na Jabłoni Dąbrowie i Dobkach
• Adam – podsędek bielski (1770)
• Walenty Jabłoński – subdelegat grodzki brański (1789)

Wieś została umieszczona przez Glogera w spisie miejscowości ziemi bielskiej. W 1827 we wsi było 10 domów i 59 mieszkańców, a pod koniec XIX wieku 15 domów i 209 mieszkańców. Rosyjskie dane z 1891 informują o 15 gospodarstwach drobnoszlacheckich i 5 chłopskich. W sumie uprawiano tutaj 114 ha ziemi, w tym 87 ha gruntów ornych.

W 1921 we wsi istniało 14 domów i 93 mieszkańców.

Okres II wojny światowej

Rankiem, 8 marca 1944 do wsi przyjechali niemieccy żandarmi. Doszło do strzelaniny między nimi a kwaterującymi w domu Stanisława Szepietowskiego partyzantami grupy Kedywu Armii Krajowej. Zabi­to m.in. zastępcę komendanta żandarmerii z Wysokiego Mazowieckiego – Zygmunta Klossera zwanego „Krwawym Zygmuntem” i rozbito niemiecki patrol. Partyzanci zdołali wycofać się w kierunku lasu do wsi Jabłoń Samsony.

Jeszcze tego samego dnia Niemcy przy pomocy 4 volksdeutschów dokonali w odwecie masową zbrodnię na ludności cywilnej. Zginęło według różnych źródeł 91 lub 96 osób – prawie wszyscy spłonęli w budynku stajni Stanisława Szepietowskiego obrzuconym wcześniej granatami. Zastrzelono około 15 osób. Jedną z pierwszych ofiar była matka Stanisława Szepietowskiego – Marianna, której wobec ogromu zbrodni prawdopodobnie nie wytrzymało serce – nie doczekała okrutnej egzekucji.

Wiktoria Jabłońska-Szepietowska (z domu Perkowska), która w wieku 24 lat straciła wtedy pierwszego męża i dwoje dzieci, tak pisała we wspomnieniach:

Po moim powrocie na miejsce mordu ujrzałam między kamieniami fundamentu krew. Strumieniami płynęła przez drogę aż do stawu gdzie brzegi wody były zabarwione. Weszłam do chlewiska, gdzie były niedopalone resztki ubrań moich dzieci i sąsiadów. Znalazłam rękaw paltocika Heni. Mąż mój został zabity parę kroków przed budynkiem prawdopodobnie na oczach dzieci. Na drodze, gdzie były dwie kałuże krwi, leżała czapka, którą rozpoznałam, była to czapka męża...

87 osób zamordowanych pochodziło z Jabłoni-Dobków, część była mieszkańcami nieodległych miejscowości: Buczyna, Szymbor Włodków, Rusi i Jabłoni-Zambrowizny, kilka osób z dalszych miejscowości, w tym z Warszawy. Wśród zamordowanych było 33 dzieci i 31 kobiet. Najmłodsza ofiara miała zaledwie dwa miesiące. 6 mężczyzn i 1 kobieta (Wiktoria Szepietowska) cudem uniknęli śmierci. Zamordowanych i zwłoki spalonych pogrzebali w zbiorowej mogile wyznaczeni przez Niemców mieszkańcy wsi Szymbory i Jabłoni Kikolskie.

We wsi znajduje się zbiorowa mogiła pomordowanych. W przedsionku kościoła w Jabłoni Kościelnej zostało umieszczone epitafium, a w 1994 wybudowano kapliczkę. W 2004 Urząd Gminy ufundował tablicę z nazwiskami poległych. Do dziś istnieją jednak trudności z ustaleniem dokładnej liczby pomordowanych w 1944 roku oraz ich personaliów.

• 

  Mogiła, Miejsce Pamięci we wsi Jabłoń-Dobki

• 

  Fragment Pocztów Sztandarowych, 60 Rocznica Pacyfikacji Wsi Jabłoń Dobki

• 

  Kapliczka przydrożna w Jabłoni-Dobkach

Współcześnie

Wieś liczy 11 domów i 35 mieszkańców. Miejscowość posiada połączenie z drogą powiatową Wysokie Mazowieckie – Jabłoń Kościelna, sieć wodociągową i telefoniczną.