Kuczyn (powiat wysokomazowiecki)

Kuczyn – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Klukowo.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa łomżyńskiego.

Historia

Historia miejscowości

Kuczyn istniał już za czasów kasztelanii święckiej. W dokumencie wymieniającym włości kościoła płockiego z początku XIII w. wzmiankowana miejscowość Czucicz, przez językoznawców utożsamiana z Kuczynem.

Pod koniec XIV w. Książę Janusz I nadał tu ziemię rycerzom z Czachów, pochodzących prawdopodobnie z Czachowa w okolicy Płocka.

Na początku XV w. Podlasie znalazło się w strefie wpływów książąt litewskich. Za zasługi w wojnie z Krzyżakami w 1413 roku książę Witold nadał Florianowi herbu Ślepowron z Gąsiorowa koło Pułtuska włości w tej okolicy. Razem z braćmi: Wawrzyńcem, Jakubem, Stanisławem i Marcinem założyli osadę zwaną Kuczynem Mniejszym, dla odróżnienia od istniejącego Kuczyna Większego, będącego własnością rodziny z Czachów.

Bracia, zwani później Kuczyńskimi, przed rokiem 1429 wykupili działy Mikołaja, Jakuba i Dobka z Czachów. W tym samym roku książę Witold Kiejstutowicz potwierdził ich prawa do Kuczyna Większego. W 1533 własność potwierdzona ponownie.

Inni znani właściciele Kuczyna:

• Mikołaj. Miał syna Jakuba, który w roku 1477 był słuchaczem Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał tytuł bakałarza. Następnie został kanonikiem wileńskim i plebanem w Mejszagole.
• 1547 – Klemens z synowcami posiadał w Kuczynie, Gródku, Trojanówku, Wichowie i Żabińcu 50 łanów chełmińskich. Drugi z Kuczyńskich, Łukasz z braćmi i synowcami posiadał działy w Kuczynie Wielkim, Trojanowie, Klukowie, Sobolewie, Malinowie i Kapłani, w sumie 100 łanów chełmińskich. Według ówczesnego prawa Klemens miał w razie wojny wystawić pięciu, a Łukasz dziesięciu konnych
• 1580 – we wsi było siedmiu dziedziców. Najbogatszy z nich: Ślachetny Andrzej Kuczyński, dał z włók ziemskich 6, po gr. 15. Do końca XVII wieku wszystkie działy w Kuczynie odbywały się między Kuczyńskimi, Lubowickimi, Kostrami, Łuniewskimi oraz Wyszyńskimi
• druga połowa XVII – Walenty Kuczyński, sędzia grodzki drohicki, rządny i gospodarny doszedł do znacznej fortuny i skupił cały prawie Kuczyn i Kluków z przyległościam. Po jego śmierci dobra Kluków stały się własnością Wiktoryna, natomiast dobra Kuczyn w 1691 roku przejął młodszy brat Marcin Kuczyński
• po bezpotomnej śmierci Marcina Kuczyńskiego majątek objął Kazimierz Kuczyński, syn Wiktoryna
• 1756 – wdowa po Kazimierzu, Anna z Narzymskich oraz ich dzieci: Józef, Joachim, Barbara i Marianna
• 1805 – przypadkiem zastrzelił się Józef Kuczyński, ostatni dziedzic Kuczyna z rodu Kuczyńskich
• dzieci Barbary z Kuczyńskich Starzeńskiej
• Starzeńscy, do połowy XIX wieku, następnie rodzina Leśniewskich
• 1864 -w ramach uwłaszczenia powstało tu 29 gospodarstw chłopskich na 432 morgach ziemi
• Na początku XX wieku dobra kuczyńskie należały do rodziny Zambrzyckich, następnie do Skolimowskich

W 1827 r. w miejscowości było 31 domów, w których mieszkało 204 mieszkańców.

Dobra kuczyńskie liczące w 1866 r. 2268 morgów składały się z folwarków: Kuczyn, Gródek i Wiktorzyn oraz wsi: Kuczyn, Malinowo, Gródek i Kostry-Podsędkowięta.

W latach 80. XIX w. we wsi znajdował się dom schronienia dla starców i kalek, wybudowany w roku 1860 z zapisu prywatnego. Poza tym dwa młyny wodne oraz gorzelnia.

W 1921 roku miejscowość dzieliła się na trzy części:

• Kuczyn wieś z 35 domami i 243 mieszkańcami, w tym 11 Żydów
• Kuczyn Folwark z 5 domami i 46 mieszkańcami, w tym 8 Żydów
• Kuczyn osada młyńska

Przed 1879 powstała tutaj jednoklasowa szkółka elementarna, notowana do 1914 roku. W 1922 istniała dwuklasowa szkoła powszechna, licząca 105 uczniów. W następnych latach szkoła jednoklasowa. Od 1930 przemianowana na trzyklasową (170 uczniów). Nauczycielami byli: Józef Kulesza, Zofia Rewakowska, August Wojtowicki.

W roku szkolnym 1938/1939 we wsi funkcjonowała szkoła powszechna II stopnia, w której pracowało 4 nauczycieli i uczyło się 226 uczniów.

W 1943 Niemcy aresztowali i zamordowali w Ciechanowcu Leopolda Drzymalskiego, prowadzącego tajne nauczanie.

Przed II wojną światową funkcjonowała spółdzielnia o nazwie Swój do Swego. Wyrobem masła zajmował się L. Mendelbaum. Młyn stanowił własność M. Szpitalnego.

Historia kościoła

Pierwszy kościół parafialny pw. św.: Andrzeja Apostoła, Wawrzyńca, Marii Magdaleny i Elżbiety erygował w roku 1419 biskup włodzimierski Grzegorz. Fundatorami: Wawrzyniec, Florian, Jakub, Stanisław i Marcin z Gąsiorowa, protoplaści Kuczyńskich. Parafia uposażana w półwłóczek gruntu.

W księdze konsystorza janowskiego pod datą 1478 i 1485 wzmiankowani bez podania imion plebani z Kuczyna.

W roku 1580 plebanem w Kuczynie był Nikodem Mioduszewski, który równocześnie pełnił rolę proboszcza ciechanowieckiego. W 1613 Maciej Niewiński był plebanem w Kuczynie i Ciechanowcu.

W 1657 wojska księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, sprzymierzone ze Szwedami spaliły kościół w Kuczynie. W 1677 w jego miejsce wzniesiono nowy, konsekrowany w 1685.

W roku 1793 kościół parafialny, drewniany, pw. Imienia Jezusa i św. Magdaleny, wystawiła Anna z Narzyńskich (1. voto Kuczyńska, 2. voto Zalewska). Świątynia spłonęła w roku 1885.

Obecny kościół murowany w stylu neogotyckim wybudowano w latach 1888-1893 według projektu Jana Hinza, staraniem ks. proboszcza Karola Markowskiego. Konsekrowany w 1912 r. przez biskupa sejneńskiego Antoniego Karasia.

W latach 80. XIX w. parafia liczyła 4528 wiernych.

W latach 1971-1980 ks. prob. Piotr Łada wyremontował kościół. W okresie 1995-1999 staraniem ks. prob. Krzysztofa Krośnickiego uporządkowano cmentarz przykościelny.

Obiekty zabytkowe

• zespół kościoła parafialnego, nr rej.:A–280 z 23.03.1987
  • kościół pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego, 1888-1893
  • kostnica murowana z końca XIX w.
  • plebania murowana z 1896 r.
  • ogrodzenie z bramą i kapliczkami z końca XIX w..
  • cmentarz przykościelny
• cmentarz rzymskokatolicki
• kapliczka murowana, XIX w.
• cmentarz wojenny z I wojny światowej.

Współcześnie

W latach 1996–1997 zbudowano jaz na rzece Nurzec mający na celu ograniczenie wahań wody w korycie i ruchu rumowiska wleczonego, podniesienie lustra wody gruntowej w dolinie, zwiększenie ilości wód stojących przez napełnienie starorzeczy, produkcję energii elektrycznej. Jaz z mostem i elektrownia zastąpiły istniejący w tym miejscu drewniany most.

Organy użyteczności publicznej

• Ochotnicza Straż Pożarna, jednostka typu „S” włączona do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego Posiada strażnicę z boksami garażowymi.