Tworkowice

Tworkowice – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Ciechanowiec.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Historia

Niektórzy właściciele wsi

• 1564 - Jan Szwejko, który wszedł w posiadanie tej ziemi poprzez ożenek z ostatnią przedstawicielką rodu Ciechanowieckich, Anną herbu Dąbrowa
• regestr królewski z roku 1580 informuje, że pod koniec XVI w. posiadaczami wsi, której powierzchnia gruntów rolnych wynosiła 7 włók osiadłych (około 120 ha) byli Antoni Świejko i Stanisław Świejko
• po śmierci Mikołaja Kiszki w roku 1620 i jego syna Piotra w roku 1621, Tworkowice w roku 1622 przeszły na własność Anny Iwanowskiej, siostry Piotra Kiszki
• 1627 - Anna Iwanowska odprzedała wieś Janowi Stanisławowi Sapieże, a ten zbył ją w roku 1649 Maciejowi Zadorowskiemu Przeprowadzony w 1628 r. spis maietności ciechanowieckiej wymienia mieszkańców wsi:
  • Jambrozik, Stanisław mucko, Jakub olczyk, Andrzej gorczyca, Jan niemierka, Walenty Dendirendi, Woiciech naganus, każdy uprawiający czwierc ciągłą i cynszową
  • Jakubowski podlia siebie włokę cynszową, tenże Jakubowski pułwłoki ciągłą
  • Jakub badzich czwierc ciągłą, Podlianiego drugą czwierc woitkowski zczynszu
  • Matys grzanka czwierc ciągłą, wolny, w zamku służy, podlianiego mioduszek zpełchu cynszową
  • Jan gierałcik zMuckiem pułwłoki Dudzińską Cynszową
  • Jakub olcik skowalem pułwłoki, wroblienską cynszową
  • Żach y Walenty Wojtkowscy pułwłoki zychowską cynszową
  • Jambrozyk zDysikiem zpełchu pułwłoki kosarowską cynszową
  • Gozdzietek zwoiciechem Wachoiciem zpełchu pułwłoki ziemcinską cynszową
  • Kasztalan zpełchu pułwłoki Drzistoniewską cynszową
  • grzywna Woitkowski pułwłoki tyczkowską cynszową
  • Matyasz, lesniczy pułwłoki siebrukowskie nalesnictwie wolną, Taze y Ogrod
  • Pana Pisarza Drogickiego pułwłoki młynarska yzmłynem w Tworkowiczach zastawie, który wniwecz obrocił.

W tem siele włok ciągłych 2 ½, Czynszowych włok 6 y 3 ¼, wolnych 3 ¼ . Domów osiadłych 20, pusty 1, placów 9. Ogrod Grancinski donażęcia.

• na podstawie danych archiwum w Brańsku wiadomo, że w roku 1639 Tworkowice należały, prawdopodobnie w części do Łukasza Ciechanowieckiego-Świejko z Ciechanowca
• w pierwszej połowie XVII w. właściciel Tworkowic- Janusz Kiszka, wojewoda połocki, starosta parnawski i bolnicki przekazał miejscowość Konstantynowi Eustachemu Zalieskiemu, stolnikowi mścisławskiemu
• 1806 - od prezydenta Kamery Prus Nowowschodnich Schimmelpfenninga von der Oye folwark Tworkowice nabył Antoni Szczuka

W drugiej połowie XVIII w. i prawdopodobnie w XIX w. w miejscowości znajdowała się karczma będąca własnością magnackiego rodu Ossolińskich, dzierżawiona przez ciechanowieckich żydów, m.in. Lejzora Dawidowicza oraz jego syna Tobiasza Lejzorowicza.

Po roku 1795 Tworkowice znalazły się pod zaborem pruskim. W wyniku podpisania pierwszego Traktatu Tylżyckiego z 7 lipca 1807 r. miejscowość należała do Cesarstwa Rosyjskiego.

Na początku XIX w., na wschód od wsi, nad Nurcem wydzielono tzw. wremiennyj artilieryjskij łagier. Był on częścią obozu stacjonujących w pobliżu wojsk rosyjskich. Obok Ciechanowca wyznaczono tzw. wremiennyj łagier. Pomiędzy nimi ulokowano postojaszczij łagier. Żołnierze mieszkali w obozie postojowym (na południe od Kozarzy), w tzw. pałatkach.

W roku 1830, dzięki staraniom Dominika Szczuki włościanie z majątków Nowodwory i Kozarze mogli pod Tworkowicami, bez paszportów przekraczać granicę na Nurcu, aby dotrzeć do pól znajdujących się pod Ciechanowcem.

W roku 1921 w miejscowości naliczono 53 budynki z przeznaczeniem mieszkalnym i 291. mieszkańców (150. mężczyzn i 141 kobiet). Wszyscy zadeklarowali narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie.

Od 10 IX 1939 r. Tworkowice na krótko znalazły się pod okupacją niemiecką, a na mocy porozumienia rosyjsko-niemieckiego z dnia 23 sierpnia 1939 i dodatkowego, tajnego protokołu z dnia 28 września 1939 pod rosyjską. Niemcy ponownie wkroczyli do Tworkowic w dniu 22 czerwca 1941.

Wyzwolenie Tworkowic spod okupacji hitlerowskiej nastąpiło 2 sierpnia 1944 roku. Jednak walki pomiędzy formującą się władzą ludową a oddziałami podziemia polityczno-wojskowego toczyły się na tym terenie do roku 1948.

Od roku 1975 do 1989 funkcjonował w miejscowości ośrodek szkolno–wychowawczy kształcący dzieci i młodzież z lekką niepełnosprawnością intelektualną. Placówkę przeniesiono do Nura, a następnie do Zuzeli.

">edytuj] Wykaz obiektów zabudowy historycznej w Tworkowicach

• kapliczka murowana, 2 połowa XIX w.
• młyn wodny murowany, lata 20.-30. XX w.
• zagroda nr 6:
  • dom drewniany, lata 20. XX w.
  • chlew drewniany, lata 20. XX w.
  • stodoła drewniana, lata 20. XX w.
  • spichlerz drewniany, lata 20. XX w.
• dom nr 21 drewniany, lata 80. XIX w.
• dom nr 23 drewniany, lata 80. XIX w.
• dom nr 66 drewniany, początek XX w.

Warunki naturalne

Miejscowość leży na północno-zachodnim krańcu Wysoczyzny Drohickiej, która w okolicy Tworkowic charakteryzuje się silnie zniszczoną powierzchnią moreny dennej z ostańcowymi formami morenowymi.

Współcześnie

Do miejscowości można dojechać drogą z Ciechanowca, drogą od Przybyszyna przez kolonię Tworkowską i przez Wojtkowice Stare. Latem w niektórych miejscach Nurca, można przeprawić się wbród z Kozarzy czy Zaszkowa.

W Tworkowicach znajdują się: remiza strażacka, sklep, kapliczka, przystanek autobusowy, zlewnia mleka.

Urodzeni w Tworkowicach

• Aleksander Mościcki - (1898 - 1980), duchowny katolicki, biskup pomocniczy łomżyński
• Stanisław Karolkiewicz - (1918-2009), generał brygady, współzałożyciel Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Odznaczony Orderem Virtuti Militari