Zambrów

Zambrów (wymowa) – miasto i gmina w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim nad rzeką Jabłonką. Zambrów leży na historycznym Mazowszu. Zambrów leży na trasie Warszawa – Białystok.

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto liczyło 22 314 mieszkańców.

Położenie

Zambrów leży w zachodniej części Niziny Północnopodlaskiej na Wysoczyźnie Wysokomazowieckiej. Teren jest lekko falisty i wznosi się 115-133 m n.p.m. Według Wł. Szafera, B. Pawłowskiego jest to prowincja Niżowo – Wyżynna Środkowoeuropejska, w której dominują lasy liściaste i mieszane z udziałem dębów, grabów, lip drobnolistnych.

Na wschód od miasta w odległości 3,5 km leży kompleks leśny „Grabówka”, który jest przykładem lasu naturalnego pochodzenia reprezentującego zespół grądu. Dlatego w 1996 r. utworzono tu Rezerwat przyrody Grabówka na powierzchni 60,80 ha. W rezerwacie dominuje grab w wieku 70 lat i dąb szypułkowy odznaczający się dorodnością. W północnej części kompleksu rośnie dużo starych ponad stuletnich dębów, a także osiki, brzoza brodawkowata oraz lipy. Warstwy krzewów tworzą: jarzębiny, lipy, leszczyny, głóg jednoszyjkowy, kalina, kruszyna. W warstwie ziół wiosną dominuje zawilec gajowy, a latem gwiazdnica wielkokwiatowa, kopytnik pospolity, jaskier kaszubski, fiołek leśny, gnieźnik leśny.

Według danych z roku 2002 Zambrów ma obszar 19,02 km², w tym:

• użytki rolne: 76%
• użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 2,59% powierzchni powiatu.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa łomżyńskiego.

Podział administracyjny

Zambrów składa się z 9 osiedli i 2 sołectw.

Od południowego wschodu bezpośrednio graniczy z Wolą Zambrowską, a od północnego zachodu z miejscowością Nagórki Jabłoń.

Warunki naturalne

Klimat

Według Okołowicza, Zambrów znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego, a wg Köppena leży w strefie wilgotnego klimatu kontynentalnego podtypu o ciepłym lecie (Dfb).

Demografia

Wykres liczby ludności miasta Zambrowa od 1564 roku:

Źródła

Dane z 31 grudnia 2008:

Nazwa miasta

Nazwa miasta pochodzi od staropolskiego rzeczownika „ząbr” i oznacza „miejsce pobytu żubrów”, dlatego w herbie jest wizerunek głowy żubra.

Historia

Pierwsze wzmianki o Zambrowie pochodzą z XIII w. – 4 maja 1283 r. erygowano parafię pw. św. Trójcy.

Zambrów – początkowo własność książąt mazowieckich – przed 1430 r. prawa miejskie chełmińskie, a w 1538 król Zygmunt Stary je potwierdził. Po przyłączeniu Mazowsza do Korony stał się miastem królewskim. W wyniku ukształtowania nowej struktury administracyjnej północno-wschodniego Mazowsza, został siedzibą władz powiatu (jednego z czterech tworzących dawną Ziemię Łomżyńską) i był nią do w latach 1443-1795. Rozkwit miasta nastąpił na przełomie XV i XVI wieku. Kiedy w 1538 roku król Zygmunt Stary potwierdził prawa miejskie, Zambrów stanowił lokalne centrum handlu i rzemiosła. Podczas najazdu szwedzkiego w XVII wieku miasto zostało zniszczone.

2 marca 1656 r. w Zambrowie wydano manifest, w którym żołnierze dywizji Aleksandra Koniecpolskiego oświadczyli, że porzucili służbę u króla szwedzkiego Karola X Gustawa na wieść o oblężeniu Jasnej Góry i wracają na służbę Jana Kazimierza.

W 1795 roku Zambrów znalazł się pod zaborem pruskim, a w 1807 roku był częścią Księstwa Warszawskiego i od 1815 Królestwa Polskiego.

W wyniku carskiej reformy administracyjnej Zambrów utracił prawa miejskie w 1870 r., które odzyskał decyzją rządu polskiego w 1919 r. W 1920 roku podczas wojny polsko-bolszewickiej oddziały gen. Edwarda Rydza-Śmigłego wykonujące zadania pościgowe odbiły Zambrów. W 1939 r. Zambrów zamieszkiwało 7500 osób (w tym ok. 50% stanowiła ludność żydowska).

Od końca XIX w. rozwój Zambrowa był związany z wojskiem. W tym czasie powstał w południowej części osady duży kompleks koszarowy. W okresie II Rzeczypospolitej zambrowski garnizon był jednym z większych w kraju. Stacjonował w nim m.in.: 71 Pułk Piechoty.

Na terenie Zambrowa istniały w tym czasie dwie szkoły wojskowe:

• Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty
• Mazowiecka Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Józefa Bema.

Wrzesień 1939

Podczas kampanii wrześniowej w 1939, w Zambrowie doszło do masakry 200 polskich żołnierzy, zastrzelonych przez straż niemiecką.

10-13 września 1939 w rejonie Zambrowa walki z siłami Niemieckimi (XIX Korpus Pancerny gen. Guderiana) toczyła 18 Dywizja Piechoty Wojska Polskiego, dowodzona przez płk. Stefana Kosseckiego. Znaczna przewaga wojskowa wroga spowodowała kapitulację dywizji, której pozostali żołnierze (kilka tysięcy ludzi z 33, 71 i 18 pułku piechoty 18 DP), zostało spędzonych na plac ćwiczebny koszar wojskowych w Zambrowie.

13 września Niemcy zgromadzili w ten sposób ok. 4000 polskich żołnierzy, pilnowanych przez jednostki Wehrmachtu. W czterech rogach placu, oświetlanego w nocy przez reflektory, ustawiono karabiny maszynowe. Poza placem znajdowały się konie z rozbitych polskich oddziałów.

W nocy z 13 na 14 września Niemcy zakomunikowali polskim jeńcom iż każdy kto w nocy wstanie ze swego miejsca, zostanie natychmiast zastrzelony. Nieoczekiwanie w godzinach nocnych na plac wpadły przestraszone konie, w reakcji na to polscy żołnierze podrywali się z miejsc aby uniknąć stratowania i śmierci. Załoga niemiecka natychmiast otworzyła ogień, ostrzał trwał ok. 10 minut. 14 września rano okazało się iż zginęło w ten sposób 200 żołnierzy polskich, a dalszych 100 zostało rannych. Świadkowie, ocaleli z masakry, twierdzili iż konie zostały celowo przestraszone m.in. oślepiającym światłem z reflektorów i wpadły na plac w panice, a cały mord został w ten sposób celowo zaplanowany i zorganizowany przez Niemców.

Na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow Zambrów znalazł się pod koniec września 1939 pod okupacją sowiecką, we włączonym do Białorusi obwodzie białostockim. Nastąpiły masowe deportacje Polaków w głąb ZSRR. Po agresji Niemiec na ZSRR w 1941, Zambrów znajdował się do 1944 pod okupacją niemiecką. Od sierpnia 1941 roku do stycznia 1943 roku w Zambrowie znajdowało się getto dla Żydów, działały także obozy dla jeńców wojennych i robotników przymusowych. Po likwidacji getta w styczniu 1943 r. roku jego mieszkańcy zostali wysłani do obozu zagłady w Auschwitz.

W sierpniu 1944 Zambrów został zajęty przez oddziały II Frontu Białoruskiego.

Po II wojnie światowej

W 1946 roku Zambrów liczył 4130 mieszkańców. Zniszczenia wojenne szacowano na ok. 43%. Zaczęto odbudowę miasta. W 1954 roku uruchomiono zakłady przemysłu bawełnianego, zatrudniające przeszło 3000 osób. Była to jedna z większych inwestycji w północno-wschodniej Polsce.

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Długobórz.

W latach 1954-1975 miasto było siedzibą powiatu. W tym okresie nastąpił szybki rozwój miasta. Powstało wiele zakładów przemysłowych, rozwinęło się przetwórstwo rolno-spożywcze i baza usługowa.

Jesienią 1980 r. w zambrowskich przedsiębiorstwach i instytucjach zaczęły powstawać ogniwa NSZZ „Solidarność”, które skupiły się w powołanym do życia w końcu 1980 r. Oddziale NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. pięciu działaczy Związku zostało internowanych i osadzonych w więzieniu w Suwałkach. Zwolniono ich w 1982 r. W latach 80. XX w. działalność opozycyjna w Zambrowie skupiona była głownie wokół Lecha Feszlera, Eugeniusza Łomocińskiego, Krystyny Podolskiej i Marka Rutkowskiego. Częściowo działalność ta była prowadzona także w ramach lokalnych struktur Klubu Inteligencji Katolickiej oraz Towarzystwa Przyjaciół Powściągliwości i Pracy. W ramach tego ostatniego 4 grudnia 1988 r. powołano Komisję Założycielską Komitetu Odbudowy Pomnika Powstania Styczniowego, zburzonego w 1940 r. po rok wcześniejszym wcieleniu Zambrowa do ZSRR.

Aktywność opozycyjna młodzieży w końcu lat 80. skupiona była głównie wokół działalności IV Zambrowskiej Drużyny Harcerzy im. Andrzeja Małkowskiego oraz lokalnych struktur Federacji Młodzieży Walczącej, a następnie Niezależnego Ruchu Solidarności Młodych.

Działająca w Zambrowie opozycja wiosną 1989 r. skupiła się w ramach Komitetu Obywatelskiego „Solidarność. Jej sukcesem było wybranie kandydata KO „Solidarność” Marka Rutkowskiego posłem w wyborach w czerwcu 1989 r. oraz zwycięstwo w wyborach samorządowych w maju 1990 r.

W roku 1991 nastąpił podział miasta i gminy na dwie odrębne jednostki administracyjne: miasto Zambrów i gminę Zambrów. Miasto spełnia od tego czasu rolę centrum administracyjnego, handlowego, gospodarczego i usługowego dla okolicznych gmin.

Od 1 stycznia 1999 roku Zambrów po raz kolejny stał się siedzibą powiatu.

Gospodarka

Tereny inwestycyjne

Zambrów jest pierwszym miastem w kraju, które zawarło umowę na unijną dotację z Programu „Rozwój Polski Wschodniej” i zakończyło sukcesem ten projekt. W południowej części Zambrowa (ulice: Sitarska, Targowa, Strzelnicza) znajdują się tereny inwestycyjne o powierzchni 32,9 ha przeznaczone pod innowacyjne inwestycje produkcyjne. Grunt został uzbrojony w media, powstały drogi. Teren jest objęty zwolnieniami w podatkach.

Firmy

• Zakład Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL
• Zambrowski Park Przemysłowy (m.in. Keylite RW Polska Sp. z o.o., OKNOREX Sp.k., TEFIM Sp. z o.o.,)

Instytucje

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych
• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
• Miejski Ośrodek Kultury
• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
• Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa
• Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego
• Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
• ODR Zambrów
• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
• Powiatowy Inspektorat Weterynarii
• Powiatowy Zarząd Dróg
• SANEPID
• Powiatowy Urząd Pracy

Edukacja

Przedszkola

• Miejskie Przedszkole nr 1 w Zambrowie – Akademia Malucha
• Miejskie Przedszkole nr 3 w Zambrowie
• Miejskie Przedszkole nr 4 w Zambrowie
• Miejskie Przedszkole nr 6 w Zambrowie

Szkoły Podstawowe

• Szkoła podstawowa nr 3 im. Janusza Kusocińskiego
• Szkoła podstawowa nr 4 im. Władysława Broniewskiego
• Szkoła podstawowa nr 5 im. Mikołaja Kopernika

Gimnazja

• Miejskie Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki
• Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących
• Gimnazjum w Zambrowie Stowarzyszenia Wspierania Edukacji i Rynku

Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół Szkół Ogólnokształcących w Zambrowie
  • Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Konarskiego w Zambrowie
  • III Liceum Profilowane w Zambrowie
• Zespół Szkół nr 1 im. Stefana Roweckiego „Grota” w Zambrowie
  • II Liceum Ogólnokształcące w Zambrowie
  • II Liceum Profilowane w Zambrowie
  • Technikum nr 1 w Zambrowie
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 w Zambrowie
• Zespół Szkół Agroprzedsiębiorczości im. Szkół Podchorążych Rezerwy w Zambrowie
  • I Liceum Profilowane w Zambrowie
  • Technikum nr 2 w Zambrowie
• Zakład Doskonalenia Zawodowego w Zambrowie
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
  • Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące
  • Uzupełniające Technikum Zawodowe dla Dorosłych
  • Technikum BHP
  • Policealne Studium Zawodowe Zaoczne
  • IV Liceum Profilowane dla Młodzieży w Zambrowie
• Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Ekonomicznej, Przedsiębiorczości i Rynku Pracy w Zambrowie
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 3 dla Młodzieży w Zambrowie
  • II Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Zambrowie
  • Policealne Studium Informatyczne Zaoczne w Zambrowie
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Zambrowie
• Prywatne Liceum Zaoczne dla Dorosłych CKZ w Zambrowie (liceum mieści się w budynku Szkoły Podstawowej nr 3)
  • Europejska Prywatna Szkoła Policealna w Zambrowie

Szkoły wyższe

• Zamiejscowa Sala Wykładowa Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej w Warszawie

Szkoły artystyczne

• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Witolda Lutosławskiego w Zambrowie

Komunikacja

Tranzyt

Zambrów leży na trasach trzech dróg krajowych i jednej międzynarodowej:

• droga międzynarodowa E67 Helsinki – Kowno – Warszawa – Praga,
• droga krajowa 8 Kudowa-Zdrój – Wrocław – Warszawa – Białystok – Suwałki – Budzisko
• 63 DK63 (Perły – Węgorzewo – Kolno – Łomża – Zambrów – Siedlce – Sławatycze)
• 66 DK66 (Zambrów – Wysokie Mazowieckie – Bielsk Podlaski – Połowce)

Dodatkowo z Zambrowa można dojechać do miejscowości:

• Wola Zambrowska (ulicą Wolską bądź też ulicą Kulbata)
• Wądołki-Bućki, Grzymały
• Cieciorki, Gać i Gronostaje-Puszcza
• Wola Zambrzycka i Szczodruchy
• Kołaki Kościelne (jadąc na Białystok i w Wiśniewie zjeżdżając na Ćwikły-Krajewo albo w Gosiach Małych na Kołaki)
• Grabówka

Połączenia międzymiastowe

Połączenia autobusowe w Zambrowie i okolicach obsługuje miejscowe przedsiębiorstwo PKS. Posiada linie dalekobieżne do Warszawy (126 km), Białegostoku (70 km) i Olsztyna (173 km). Pozostałe ważniejsze kierunki to Łomża (26 km), Ostrów Mazowiecka (31 km), Wysokie Mazowieckie (22 km), Ostrołęka (62 km), Brańsk (55 km), Ciechanowiec (43 km) i Czyżew (23 km).

Ronda w Zambrowie

W na terenie miasta zlokalizowane są 4 ronda:

• Zesłańców Sybiru (przy ul. Białostockiej, Bema i Jana Pawła II)
• Romana Dmowskiego (przy ul. Świętokrzyskiej i Piłsudskiego)
• Mazowieckiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii (przy Alei Wojska Polskiego, Mazowieckiej i Milenijnej)
• Płk. Romana Borzęckiego (przy ul. Mazowieckiej i 71 P.P.)

Obwodnica Zambrowa 2009–2012

Obwodnica ma rozpoczynać się kilka kilometrów przed zjazdem na wieś Sędziwuje i przebiegać na północ od miasta. Za zjazdem na Sędziwuje i młynem wybudowany ma być węzeł, ze zjazdem na DK63 (Łomża i Siedlce) i DK66 (Wysokie Mazowieckie). Następnie droga, po ominięciu miasta, ma się krzyżować z obecną DK8 między Zambrowem a Wiśniewem, gdzie ma powstać zjazd do tych miejscowości. Obwodnica potem omijać ma Wiśniewo od południa i przebiegać nad trasą Wiśniewo – Ćwikły-Rupie – Kołaki Kościelne. Kilka kilometrów za Wiśniewem obwodnica ma się włączyć w dotychczasowy przebieg DK8.

Kultura

Dni Zambrowa

W Zambrowie organizowane są co roku od 13 lat „Dni Zambrowa”, podczas których odbywają się zawody sportowe oraz koncerty muzyczne. Z okazji Dni Zambrowa w mieście grały między innymi: Lombard, Ich Troje, Antonina Krzysztoń, Ryszard Rynkowski, Kobranocka, Blue Cafe, Sumptuastic, Video, T.Love.

Bitwa o Zambrów

Inscenizacja „Bitwy o Zambrów” została zorganizowana po raz pierwszy 13 września 2009 r. na pamiątkę 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Uczczona została pamięć żołnierzy i oficerów 71 Pułku Piechoty, którzy to dzielnie walczyli z przeciwnikiem, jakim byli żołnierze hitlerowskich Niemiec. Uroczystość została poprzedzona mszą świętą za poległych.

Muzyka

• Złodzieje Rowerów

W Zambrowie powstał i działa zespół hardcore/punk Złodzieje Rowerów. Wcześniej w latach 90. miał miejsce wysyp punkowo/rockowych kapel miedzy innymi: HWDK Kaloryfer (później przemianowany na Dylizans), No Profits, Koziolek Matolek, Lidex Band i masa innych no name.

• Kapela Eli

Repertuar kapeli stanowią głównie piosenki typowe dla folkloru miejskiego, głównie lwowskiego. Okazjonalnie zespół wykonuje melodie ludowe Podlasia i Kurpi. Oprócz koncertów dla mieszkańców Zambrowa kapela uczestniczy w przeglądach twórczości amatorskiej, takich jak Ogólnopolski Przegląd Kapel Podwórkowych w Grajewie (2005,2006 r.), Regionalne Przeglądy Kapel Ludowych w Zbójnej (2004,2005,2006 r.), Ogólnopolskie Dni Kultury Kurpiowskiej w Nowogrodzie (2005,2006 r.)

Ząbry i Dukaty Zambrowskie

Od wakacji na terenie Zambrowa można było płacić w niektórych sklepach monetami okolicznościowymi: wydanymi przez Miasto Zambrów – Ząbrami i wydanymi przez Powiat Zambrowski – Dukatami. Ten specyficzne monety to nie tylko element symboliczny-okolicznościowy dla mieszkańców Zambrowa i zwiedzających miasto turystów, ale także cel wielu kolekcjonerów.

Biblioteka

Miejska Biblioteka Publiczna – główna część zbiorów biblioteki znajduje się przy ulicy Wyszyńskiego 2 (wypożyczalnia dla dorosłych i dla dzieci), filia biblioteki (wypożyczalnia dla dorosłych i dzieci) działa przy ulicy Grunwaldzkiej 1. W MBP działa również bezpłatna kawiarenka internetowa, z której można korzystać w celach naukowych.

Centrum Kultury (realizacja 2008–2011/2012)

Centrum Kultury zostało wzniesione na terenach pomiędzy Miejską Biblioteką Publiczną przy ul. Wyszyńskiego, a Miejskim Gimnazjum i Pływalnią Delfin przy ulicy Sportowej. Wjazd na parking jest możliwy od ul. Sportowej. W budynku znajduje się sala kinowo-widowiskowo-teatralna na 298 miejsc siedzących i 48 dodatkowych – w lożach, z 129-metrową sceną wyposażoną w specjalistyczne oświetlenie sceniczne. Aparatura projekcyjna umożliwia wyświetlanie filmowego materiału cyfrowego zabezpieczonego przed nieautoryzowanym wyświetlaniem (standard DCI tzw. D-cinema) oraz niezabezpieczonego (tzw. E-cinema) w technologii 2D oraz 3D. Zastosowano system okularów aktywnych XpanD i zsynchronizowano (po raz pierwszy w Polsce) dwa projektory w jednym systemie 3D. Nagłośnienie zapewnia odtwarzanie dźwięku przy zastosowaniu matrycy z procesorem DSP w standardzie 5.1 oraz konsolety Allen&Heath Ilive-112 (z liczbą tłumików 28 dla estrady) zdalnie kontrolującego pracą całego systemu oraz możliwością nagrywania ścieżki dźwiękowej.

Na parterze budynku znajduje się sala klubowo-konferencyjna oraz galeria wystaw artystycznych. Na piętrze znajdują się sale: taneczno-teatralna z lustrami i drążkami do ćwiczeń, muzyczna z wytłumieniem akustycznym, dwie pracownie plastyczne, magazynki na instrumenty, kostiumy i mundury oraz pomieszczenia administracyjno-biurowe dla personelu Miejskiego Ośrodka Kultury. W części podziemnej znajdują się pomieszczenia przeznaczone na pozostałą działalność (Regionalna Izba Historyczna) oraz pomieszczenia techniczne. Budynek posiada windę i jest przyjazny dla osób niepełnosprawnych. Inwestycja w całości została sfinansowana ze środków budżetu Miasta Zambrów, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013 oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Uroczyste otwarcie nastąpiło 21 stycznia 2012 roku.

Media

Prasa

• Monitor Zambrowski – lokalna gazeta w Zambrowie i powiecie zambrowskim.

Telewizja Kablowa

• TK DIPOL

Zambrowski Portal Internetowy

• www.zambrow.org

Turystyka

• Atrakcje

• • Pomnik żubra wykonany z brązu, nazwany przez mieszkańców miasta „Zambruś”
  • Pomnik Jana Pawła II na skwerku w pobliżu kościoła pw. św. Trójcy
  • Pomnik Żołnierza Polskiego przed Zambrowskim Parkiem Przemysłowym (utworzenie rok 2010)
  • Fontanna z trzema lwami (odlanymi z brązu) w centrum Zambrowa
  • Pływalnia miejska „Delfin”
  • Kompleks zieleni miejskiej nad zalewem oraz park „Księży lasek”
  • Regionalna Izba Historyczna w Zambrowie – utworzona została w 2000 roku. Działalność Izby polega na gromadzeniu zbiorów znalezionych na terenie miasta i gminy Zambrów, ich opracowywaniu i udostępnianiu wystaw zwiedzającym. Zobaczyć w niej można przedmioty sięgające czasów pierwotnych. Warto obejrzeć naczynia wydobyte z grobów popielnicowych oraz piękne średniowieczne dzbany. Izba otwarta jest od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00–15.00. Zwiedzanie Izby Regionalnej jest bezpłatne. W kwietniu została zaprezentowana wystawa „Garnizon Zambrów” oraz został wydany album o tej same nazwie ze zdjęciami upamiętniającymi żołnierzy jednostek stacjonujących w Zambrowie przed II Wojną Światową.

• Zabytki
  • Kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej, wybudowany w 1879 r.
  • Cmentarz grzebalny rzymskokatolicki założony w 1795 r.
    • grób powstańców z 1863-1864 r.
    • pomnik nagrobny, wystawiony ofiarom zbrodni hitlerowskich z 1943 r.
    • Kaplica drewniana na cmentarzu grzebalnym rzymskokatolickim (rok budowy 1795).
    • Ogrodzenie cmentarza kościelnego wraz z bramą, wybudowane w początku XX.
    • Kapliczka św. Jana Nepomucena, znajdująca w północno-wschodnim narożnika cmentarza kościelnego (pierwotnie umiejscowiona przy moście nad Jabłonką)
    • Kaplica grobowa rodziny Woyczyńskich na cmentarzu grzebalnym rzymskokatolickim (rok budowy 1870).
    • Ogrodzenie cmentarza grzebalnego rzymskokatolickiego (rok budowy 1868).
  • Cmentarz grzebalny żydowski z I połowy XIX w.
  • Cmentarz wojenny żołnierzy i jeńców radzieckich (z lat 1941-1944)
  • Kompleks budynków wojskowych (28 budynków: koszarowe, magazynowe, gospodarcze), wybudowany w latach 1885-1900.
  • Kamienice przy ul. Tadeusza Kościuszki i placu gen. Władysława Sikorskiego, wybudowane na koniec XIX i początku XX wieku.
  • Dawna poczta przy al. Wojska Polskiego 16, wybudowana w początku XX w.
  • Krzyż przydrożny przy drodze na Klimasze z ok. 1890 r.

Sport w Zambrowie

Piłka nożna

W Zambrowie działa założona w 1953 roku drużyna piłkarska ZKS Olimpia Zambrów, obecnie występująca w III lidze w grupie podlasko-warmińsko-mazurskiej.

Na terenie Zambrowa utworzono jeden z pierwszych w kraju kompleksów boisk w ramach programu „Moje boisko – Orlik 2012”. Znajduje się na terenach przy Szkole Podstawowej Nr 3. Dnia 30 kwietnia 2010 został oddany do użytku drugi „Orlik” przy Szkole Podstawowej Nr 4. Dodatkowo na „Orliku” rozgrywany jest Turniej Orlik Cup, w którym uczestniczą lokalne amatorskie drużyny.

Koło Brydża Sportowego

Początki tego sportu w Zambrowie datuje się na rok 1957, wtedy to zorganizowano pierwszy turniej. Szczególne triumfy zambrowscy brydżyści odnosili na początku lat 90., kiedy to grali w III lidze, pod nazwą ZKZ Zambrów. Dzisiaj spotkania mają zdecydowanie charakter rozrywkowy, a na zambrowskie turnieje par przychodzi zwykle od 20 do 24 graczy.

Sztuki walki

• Oyama Karate

Od kilku lat w Zambrowie działa Mazowiecko-Podlaski Klub Oyama Karate. Członkowie klubu poznają tajniki sztuki walki karate. Właśnie z Zambrowa pochodzą Wicemistrz Polski Oyama Karate Robert Gaździk oraz wielokrotny Wicemistrz Polski Oyama Karate i Mistrz Polski w Kyokushin Budokai Karate Bartosz Konopka.

• Karate Kyokushin

W Zambrowie działa Klub Karate Kyokushin. Zajęcia odbywają się we wtorki i czwartki w Bibliotece Miejskiej na ul. Kard. St. Wyszyńskiego 2, a także Al. Wojska Polskiego 37 B. Jednym z instruktorów jest reprezentantka Polski Anna Kaczyńska, brązowa medalistka IX Mistrzostw Europy Open Karate Kyokushin oraz srebrna medalistka Mistrzostw Świata Kobiet Karate Kyokushin w Tokio.

• MMA oraz Muay Thai

Od 5 stycznia 2010 we wtorki i czwartki w Zambrowie w Szkole Podstawowej nr 4 będą się odbywać treningi MMA i Muay Thai. Zajęcia będą prowadzić instruktorzy NOKAUT Fight Club.

Korty tenisowe

Mieszkańcy Zambrowa mogą korzystać z kortów tenisowych ceglanych położonych przy stadionie ZKS Olimpia.

Klub Miłośników Motocykli „Żubr” Zambrów

Zaczął funkcjonować w styczniu 1999 r., kiedy to zorganizowano „I Zimową Wystawę Motocykli”. Do dziś skupia pasjonatów sportów motorowych, którzy organizują zloty, wystawy, pikniki oraz występują na różnych imprezach.

Administracja

• Burmistrz – Kazimierz Jan Dąbrowski

Zambrów jest członkiem Związku Miast Polskich.

Mieszkańcy Zambrowa wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Białystok, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego Olsztyn.

Osoby urodzone w Zambrowie

• Joanna Solska, wiceprezes „Polityki”.
• Eliza Sarnacka-Mahoney, pisarka.
• Szlomo Goren, naczelny aszkenazyjski rabin Izraela.
• Janusz Kulesza, poeta, rzeźbiarz i animator kultury.
• Anna Ołdakowska, polska dziennikarka telewizyjna i radiowa, TVP

Wspólnoty wyznaniowe

Katolicyzm

W Zambrowie funkcjonują 3 Kościoły rzymskokatolickie:

• Kościół parafialny pw. Ducha Świętego (10 750 wiernych)
• Kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej (9030 wiernych)
• Kościół parafialny pw. św. Józefa Rzemieślnika (6050 wiernych)

Świadkowie Jehowy

W Zambrowie funkcjonuje 1 zbór Świadków Jehowy

• Sala Królestwa Świadków Jehowy w Zambrowie

Przyroda

• 13 „Dębów Pamięci” – posadzone zostały w celu uczczenia pamięci polskich jeńców wojennych pomordowanych w Katyniu jako żywe pomniki historii.

• Miasto w bezpośrednim sąsiedztwie graniczy z:
  • Rezerwatem przyrody Grabówka
  • Rezerwatem przyrody Dębowe Góry
  • kompleksem leśnym – Czerwony Bór

MS Zambrów

Polski drobnicowiec. Został wybudowany w stoczni szczecińskiej. Służył na morzu przez blisko 29 lat. Został zezłomowany w Bombaju w Indiach.

Stowarzyszenia obywatelskie

Na terenie miasta Zambrowa funkcjonują stowarzyszenia utworzone przez zambrowiaków. Mają one za zadanie pomóc w rozwoju lokalnej społeczności i regionu. Należą do nich: „Towarzystwo Nasz Szpital”, Stowarzyszenie na Rzecz Edukacji, Rehabilitacji, Wsparcia Społecznego i Samorządności oraz Stowarzyszenia Wspierania Edukacji i Rynku Pracy.

Marsz Światła

W Zambrowie w rocznicę śmierci papieża Jana Pawła II odbywa się Marsz Światła. W marszu milczenia uczestniczy kilka tysięcy mieszkańców miasta. Trasa przebiega od placu przed Zespołem Szkół nr 1 im. Stefana Roweckiego „Grota” do pomnika papieża Jana Pawła II przed kościołem Trójcy Przenajświętszej. Pod pomnikiem papieża Jana Pawła II odmawiane są krótkie modlitwy i zapalane znicze, a godzinie 21.37 – godzinie śmierci Papieża, rozbrzmiewają dzwony kościelne.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie: Visaginas