Czarne

Czarne (dawniej Hamersztyn, niem. Hammerstein) – miasto w woj. pomorskim, w powiecie człuchowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Czarne. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. słupskiego.

Wg danych GUS z 31 grudnia 2008, miasto posiadało 5 987 mieszkańców.

Demografia

Położenie

Położone nad rzeką Czernicą. W czasie II wojny światowej obóz jeniecki dla żołnierzy Armii Czerwonej. Obecnie na terenie dawnego obozu znajduje się więzienie, jedno z największych w kraju. Po wojnie stacjonowały tu wojska radzieckie, obecnie w mieście znajduje się jednostka wojskowa, a w pobliżu niej poligon.

Miasto leży na trasie kolejowej Szczecinek-Chojnice, w odległości 16 km od Szczecinka, odległość drogowa wynosi ok. 19km.

Historia

Miasteczko powstało przy ważnym trakcie wiodącym z Człuchowa do Szczecinka. Starą, słowiańską nazwę wzięło od rzeki Czarnej, obecnie zwanej Czernicą.

Dokument lokacyjny i jednocześnie prawa miejskie Czarne otrzymało od Wielkiego Mistrza Krzyżackiego, Konrada von Jungingena w 1395 r. i odtąd pieczętowało się herbem, w którym mieścił się młot, gwiazda i księżyc. Nowe miasto nazwano Hammerstein. Tu, nad granicą z Księstwem Szczecińskim, Krzyżacy wybudowali zamek, którego załoga miała bronić ważnego szlaku łączącego Pomorze Zachodnie z Pomorzem Gdańskim.

Po zwycięstwie nad Krzyżakami Władysław Jagiełło nadał Czarne dożywotnio Bogusławowi VIII. Zmianę przyniosła wojna trzynastoletnia. W 1466 r. Krzyżacy musieli opuścić Czarne, które weszło w skład Prus Królewskich włączonych do Korony Polskiej. Utworzono tu starostwo, do którego należały wsie: Sokole, Damnica, Domisław, Nadziejewo. W 1627 r. miasto zostało zajęte przez wojska szwedzkie, które zniszczyły część budowli. Przeciw Szwedom ruszyły wojska dowodzone przez hetmana Koniecpolskiego i doszło do bitwy pod Czarnem. Walki o miasto trwały od 12 do 18 kwietnia, ostatecznie zakończyły się one klęską wojsk szwedzkich.

Kilka lat później większość mieszkańców Czarnego wyginęła od "morowego powietrza", a w 1653 r. całe miasto zniszczył pożar.

W czasie potopu szwedzkiego Czarne zdobył królewicz szwedzki Adolf Jan książę Pfalz-Zweibrücken. Po wojnie miasto zostało odbudowane, ale już w 1693 r. ponownie stanęło w płomieniach. Pożarom sprzyjała drewniana zabudowa i dlatego w przeciągu 100 lat miasto paliło się pięciokrotnie. Z roku 1755 pochodzi kościół parafialny bogato zdobiony z wieżą, kryty gontem.

W końcu XVIII w. Czarne zamieszkiwało 720 osób; w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 miasto zostało przyłączone do Prus. W okresie wojen napoleońskich Czarne zajęły oddziały polskie. W 1878 r. miasto uzyskało połączenie kolejowe z Człuchowem i Szczecinkiem. W dziewięć lat później Niemcy urządzili w tym rejonie wielki poligon wojskowy.

W 1899 r. wybudowano okazały budynek, w którym obecnie mieści się Szkoła Podstawowa. Budynek ten po zakończeniu I wojny światowej został rozbudowany, dobudowano III piętro.

Na terenie poligonu wojskowego Niemcy wybudowali obóz dla jeńców wojennych, na miejscu masowej zbrodni hitlerowskiej znajduje się obecnie pomnik ku czci pomordowanych i zagłodzonych.

Czarne zdobyte zostało przez wojska II Frontu Białoruskiego. Podczas walk zniszczonych zostało około 40% budynków. Miejscowość została w 1945 r. włączona do Polski, zaś jego w większości niemieckojęzyczna ludność wysiedlona. Po wojnie miasto powoli dźwignęło się z ruin.

Zabytki

• kościół ryglowy z 1757 r. z XIV-wieczną chrzcielnicą
• pomnik jeńców wojennych
• pomnik Jana Pawła II
• pomnik-czołg ku pamięci poległych walczących o Czarne

Miasta partnerskie

• Wienhausen
• Langlingen