Człuchów

Człuchów (dawniej Słuchów, kaszb. Człuchòwò lub też Człochòwò, niem. Schlochau) - miasto i gmina w województwie pomorskim, w powiecie człuchowskim. Leży pomiędzy czterema jeziorami: Jeziorem Urzędowym, Miejskim Małym, Miejskim Dużym i największym: Rychnowskim, na Pojezierzu Krajeńskim.

Człuchów leży na przecięciu dróg krajowych DK22 i DK25, które są głównymi połączeniami:

• z Koszalina do Warszawy
• z Berlina do Królewca (tzw. Berlinka)

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto miało 14292 mieszkańców.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002 Człuchów ma obszar 12,48 km², w tym:

• użytki rolne: 33%
• użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 0,79% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2008:

Miasta partnerskie

• Uslar (Niemcy)
• Conches-en-Ouche (Francja)
• Gdynia (Polska)
• Kaniów (Ukraina)

Historia

Człuchów był starym osiedlem pomorskim, wzmiankowanym w XII wieku. Prawa miejskie posiada od 1348 roku, od 1312 był własnością Krzyżaków, od 1466 (koniec wojny trzynastoletniej) należał do Polski, od 1772 (I rozbiór Polski) do Prus. Od 1945 roku znajduje się ponownie w Polsce.

W latach 1945-1999 Człuchów zmieniał przynależność administracyjną. Przed utworzeniem województwa szczecińskiego w 1946 był przejściowo częścią województwa pomorskiego/bydgoskiego. W latach 1946-1950 był częścią województwa szczecińskiego, w latach 1950-1975 województwa koszalińskiego, w latach 1975-1998 województwa słupskiego. Od 1999 należy do województwa pomorskiego.

Jednym z tych, którzy najlepiej udokumentowali historię Ziemi Człuchowskiej, był Edmund Kloskowski. Swój wkład w badania nad dziejami miasta i okolic mają również Marian Fryda i Wiktor Zybajło.

Muzeum Regionalne prezentuje w swym dziale archeologicznym pradzieje Ziemi Człuchowskiej. Zabytki pochodzą z badań nad wczesnośredniowiecznych, osadnictwa w rejonie jeziora Krępsko i Szczytno oraz cmentarzyska ludności kultury pomorskiej w Olszanowie, Sąpólnie i Gwieździnie.

Architektura

Zabytki

Zabytkami prawnie chronionymi są

• układ urbanistyczny d. śródmieścia
• barokowy kościół parafialny pw. św. Jakuba z XVII wieku, z dobudowaną wiek później wieżą, a następnie rozbudowany. Ufundowany był przez ówczesnego starostę Jakuba Wejhera, konsekrowany w 1647 r.
• park miejski „Lasek Luizy” z XIX w.
• zamek i park z 1400 i 1828 r.
• dwór przy ul. Wojska Polskiego 5, murowano-szachulcowy z 1 poł. XIX w.

Pozostałe obiekty

• budynek poczty z 1892 roku;
• budynek dawnej szkoły średniej przygotowującej do zawodu nauczyciela "Preporanda" z 1901 roku umiejscowiony przy ul. Szczecińskiej (obecnie siedziba Urzędu Gminy);
• zabytkowe kamienice z XIX wieku przy ul. Królewskiej;
• budynek dawnej szkoły specjalnej dla dzieci głuchoniemych z 1882 roku przy ul. Parkowej (obecnie siedziba ZSA);
• wille z końca XIX wieku przy ul. Batorego;
• budynek browaru Rudolfa Leya z XIX wieku (obecnie siedziba PSS Społem);
• budynek dawnej szkoły miejskiej z 1892 roku przy ul. Traugutta (obecnie siedziba CKU).
• budynek dworu miejskiego z 2 poł. XIX w., dawniej siedziba starostwa przy al. Wojska Polskiego 3 (obecnie Muzeum Regionalne)

Zamek

W Człuchowie znajduje się drugi po Malborku pod względem wielkości zamek krzyżacki (a terytorialnie największy). Był on siedzibą komtura i konwentu krzyżackiego. Rezydowali w nim m.in. komtur Ulrich von Jungingen i Konrad von Wallenrode (1377-1382). Krzyżacy rezydujący w Zamku Człuchowskim brali udział w bitwie pod Grunwaldem pod sztandarem 52 chorągwi – większość nie powróciła z pola walki. Do dziś przetrwały mury, wieża i nie odkryte jeszcze podziemia. Obecnie prowadzone są wykopaliska archeologiczne. Do niedawna zamek nie był praktycznie restaurowany od czasu pożaru, który strawił Człuchów za Fryderyka Wilhelma II, a który to pozwolił mieszkańcom rozebrać zamek na odbudowę miasta. W 1811 roku ukazało się rozporządzenie rejencji o ochronie ruin zamku.

Organizacje

Religia

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące wyznania:

• Kościół Rzymskokatolicki
• Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
• Kościół Zielonoświątkowy
• Zbór Świadków Jehowy

Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów

W Człuchowie mieści się Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów. Jest to jednostka terenowa Związku Strzeleckiego "Strzelec" Organizacji Społeczno-Wychowawczej, który jest jest patriotycznym stowarzyszeniem – kontynuatorem istniejącego w okresie międzywojennym Związku Strzeleckiego. Działa jako stowarzyszenie rejestrowe we współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej. JS4039 Człuchów poprzez wychowanie obywatelskie członków oraz przygotowywanie młodzieży do służby wojskowej działa na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i jej umacniania. JS4039 Człuchów przez cały rok bierze udział w życiu miasta, między innymi poprzez udział w uroczystościach państwowych ze szczególnym uwzględnieniem Narodowego Święta Niepodległości oraz Święta Konstytucji 3 maja. Bardzo często jest również współorganizatorem lub nawet organizatorem wszelkiego rodzaju obchodów związanych z lokalnym patriotyzmem oraz tradycjami niepodległościowymi i historycznymi.

Komturia Człuchowska

Stowarzyszenie Komturii Człuchowskiej skupia pasjonatów epoki rycerskiej pod przewodnictwem Komtura Błażeja Kapelskiego. Komturia Człuchowska jest głównym organizatorem Człuchowskiego Turnieju Rycerskiego o Miecz Arnolda von Baden, który odbywa się zawsze w przedostatni weekend sierpnia. Jest to obecnie jedno z największych wydarzeń w regionie. Na turniej zjeżdża się co roku rycerstwo z całej północnej Polski.

Transport

Człuchów leży na przecięciu dróg krajowych nr 25 i nr 22. Są to szlaki komunikacyjne na trasach: Koszalin - Bydgoszcz - Warszawa i Berlin - Gorzów Wlkp. - Elbląg - Kaliningrad. Miasto posiada obwodnicę w ciągu drogi krajowej nr 22. Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 210: Chojnice - Runowo Pomorskie, przy której znajduje się stacja kolejowa Człuchów. PKP zapewnia połączenia z Chojnicami i Szczecinkiem. Działa tu również przedsiębiorstwo PKS Człuchów, zapewniające połączenia z Gdańskiem, Chojnicami, Bydgoszczą, Toruniem, Koszalinem, Kołobrzegiem, Szczecinem, Szczecinkiem, Złotowem, Piłą. Komunikację z miastem zapewniają również autobusy PKS Szczecinek, PKS Bytów, PKS Bydgoszcz, PKS Koszalin, PKS Wałcz i inne.

Ludzie związani z Człuchowem