Kościerzyna

Kościerzyna (kasz. Kòscérzna, niem. Berent, dawniej Bern) to miasto i gmina w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego. Jest jedynym miastem w Europie mającym dwa sanktuaria znajdujące się na terenie jednej parafii: Matki Boskiej Kościerskiej Królowej Rodzin i Matki Boskiej Bolesnej Królowej Anielskiej.

Położenie

Kościerzyna leży w południowej części Pojezierza Kaszubskiego na Kaszubach. Wysokość nad poziomem morza: 150 m. Otoczone jest przez jeziora – Gałęźne, Kapliczne, Wierzysko, niedaleko leżą także jeziora Garczyn, Sudomie i Osuszyno. Dzięki walorom krajobrazowym, jest popularnym centrum turystycznym.

Miasto położone jest przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 20, drogi wojewódzkiej nr 214 i drogi wojewódzkiej nr 221. Kościerzyna jest też węzłem kolejowym, gdzie krzyżują się trasy Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port Centralny, Kościerzyna – Chojnice, Kościerzyna – Gołubie, Pszczółki – Kościerzyna (nieczynna). Dodatkowo przyjeżdżają tu pociągi z Wierzchucina.

.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2005 Kościerzyna ma obszar 15,83 km², w tym:

• użytki rolne: 55%
• użytki leśne: 5%

Miasto zajmuje 1,36% powierzchni powiatu.

Dzielnice i osiedla

Cegielnia, Flokusy, Markubowo, Osada Leśna, Osiedle Marii Curie Skłodowskiej, Osiedle Plebanka, Osiedle Rogali, Osiedle Tysiąclecia, Osiedle Za Dworcem, Osiedle Świerkowa, Plebanka, Szydlice, Wierzysko i Osiedle Zachód (Budownictwo TBS).

Historia

Początki miasta pod koniec XIII wieku. Początkowo była to osada znajdująca się przy grodzie obronnym. Prawa miejskie uzyskała w 1398.

Do XIX wieku był to ośrodek rejonu rolniczego. Od połowy XIX wieku ważny ośrodek polskości na Kaszubach. W 1931 roku przez Kościerzynę poprowadzono tzw. magistralę węglową (Śląsk-Gdynia). W czasie II wojny światowej Kościerzyna została wcielona do III Rzeszy; wymordowano m.in. wielu Kaszubów, wśród nich inteligencję. 8 marca 1945 miasto zostało wyzwolone przez Armię Czerwoną, jednak kontakt z żołnierzami radzieckimi, dokonującymi często grabieży i gwałtów na miejscowej ludności, niesłusznie traktowanej jako niemiecka, zapisał się negatywnie w pamięci mieszkańców.

W czasach PRL-u (1944-89) liczba ludności zwiększyła się poprzez wybudowanie kilku osiedli bloków mieszkalnych. Jednocześnie dbano o kulturę; w 1965 r. założona została (druga w kraju) Izba Regionalna. Zwrócono uwagę na kaszubski miód pitny produkowany tu dawniej. Po wojnie tradycje miodosytnictwa kontynuowała Wytwórnia Miodów Pitnych. W latach osiemdziesiątych rozpoczęto budowę nowego szpitala (ukończony w 1998 r.); to miało być zaplecze sanitarne dla Trójmiasta w wypadku użycia broni masowego rażenia.

Transport

Kościerzyna jest ważnym lokalnym węzłem kolejowo – drogowym krzyżują się tu linie kolejowe nr: 201 (Nowa Wieś Wielka – Gdynia), 211 (do Chojnic) a w przeszłości 233 (do Pszczółek) oraz drogi: krajowa nr 20 (ze Stargardu Szczecińskiego do Gdyni) z drogami wojewódzkimi nr 214 (z Łeby do Warlubia) i 221 (z Gdańska).

Ponadto Kościerzyna jest lokalnym węzłem w komunikacji autobusowej. Planuje się rozbudowę Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, która pewnego dnia przejeżdżać będzie przez Kościerzynę.

Religia

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki oraz Kościół Zielonoświątkowy – protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym.

Zabytki

• Obraz Matki Bożej z IX wieku w Kościele Zmartwychwstańców.
• Kościół świętej Trójcy – zbudowany w latach 1914-1917 na planie krzyża greckiego w stylu neobarokowym. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Kościerskiej, który jest namalowaną w 1616 roku kopią dzieła z IX wieku.
• Pomnik Józefa Wybickiego, autorstwa Wawrzyńca Sampa, z 1975 r.
• Na ulicy 8 Marca był kiedyś cmentarz ewangelicki; obecnie to jest park osiedlowy.
• Kościół Zmartwychwstańców zbudowany w latach 1892-1894, neogotycki, do 1945 ewangelicki.
• Rynek (układ ulic ze średniowiecza; kamienice, łącznie z ratuszem, są z XIX wieku).
• Gmach Sądu Rejonowego przy ul. Dworcowej.
• Budynek Byłego Browaru wraz z zabytkowym kominem przy ul. Miodowej (w niedalekiej przyszłości budynek ma zostać zaadaptowany na nowoczesne Kino i Galerię Handlową).
• Budynek Starostwa Powiatowego przy ul. 3 maja.
• Zakład Najświętszej Marii Panny Anielskiej (obecnie w części budynku znajduje się Szkoła Podstawowa nr 1).
• Budynek Poczty przy ul. Dworcowej.
• Budynek Pierwszego Banku przy ul. Dworcowej.
• Pomnik Chrystusa Króla przy ul. Kaplicznej; stojący na cokole, który dawniej stanowił pomnik wdzięczności Kościerzakom poległym w armii pruskiej w wojnie z Francją w 1871 r.
• Neogotycki Ratusz z XIX wieku przy Rynku.
• budynek dworca kolejowego przy ul. Dworcowej.
• ulica Dworcowa z pięknymi dworkami i kamieniczkami.
• budynek SP nr 1, 2 oraz PZS nr 2.
• Muzeum Kolejnictwa czyli Skansen Parowozownia Kościerzyna;

Demografia

Dane z 30 czerwca 2009:

Według danych z roku 2005 średni dochód na mieszkańca wynosił 1538,67 zł.

Kultura

W Kościerzynie znajduje się Centrum Kultury i Sportu im. Józefa Wybickiego, biblioteka miejska, Muzeum Ziemi Kościerskiej znajdujące się w rynku miasta, w ceglanym ratuszu z 1843 oraz Centrum Kultury Kaszubskiej. Znajduje się tu również pierwsze w Polsce i jedno z nielicznych na świecie Muzeum Akordeonu ponadto Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie, Ekspozycja Muzealna Niewypałów I i II wojny światowej. Dodatkową atrakcją dla miłośników pływania Basen Aqua Centrum w Kościerzynie. Rezerwat przyrody “Strzelnica”z trójrzędową aleją z ponad 200-letnimi klonami i dębami prowadzi w rejon leśniczówki i byłej siedziby Bractwa Kurkowego obecnie Centrum Kultury Kaszubskiej „Strzelnica”. Wystawa przyrodnicza w Nadleśnictwie Kościerzyna to doskonałe miejsce które pozwoli nam zgłębić historię kościerskiego nadleśnictwa, a także fauny i flory ziemi kościerskiej: ptaki oraz spreparowane zwierzęta w ich naturalnym środowisku.

Sąsiednie gminy

• Gmina Kościerzyna (wiejska)

Miasta partnerskie

• Cölbe (Niemcy)
• Sanary-sur-Mer (Francja)
• Pryłuki (Прилуки) (Ukraina)

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Kościerzynie