Kwidzyn

Kwidzyn (łac. Quedin/Insula Sanctae Mariae, niem. Marienwerder) – miasto i gmina w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, położone nad rzeką Liwą, prawym dopływem Nogatu, 5 km od Wisły, siedziba władz powiatu.

Według danych z 31 grudnia 2010 roku, miasto miało 38 296 mieszkańców

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego.

Historia

Pomezańskie grodzisko o nazwie Kwedis (w zapisach kronikarskich wymieniana jako Quedin, Quidino, Quedzyn) istniało w XI wieku. Najprawdopodobniej zostało zniszczone podczas walk toczonych na tych terenach. Osada, została ponownie założona przez zakon krzyżacki w 1233 r. przez mistrza Hermanna von Balk. Gród otrzymał prawa miejskie po lokacji na prawie chełmińskim w 1233 lub 1235. Miasto zostało zniszczone podczas walk prusko-krzyżackich w 1243 r. Odbudowane przez Krzyżaków. W latach 1285-1587 stolica biskupstwa pomezańskiego. Ponowna lokacja miasta miała miejsce w 1336 r, od tego roku oficjalna nazwa brzmiała Marienwerder (niem. Werder - wyspa rzeczna, ostrów, kępa; Marien - mariacki - Ostrów Maryjny, Kępa Mariacka), zapisywana również po łacinie jako Insula Sanctae Mariae. W 1440 roku powstał tu Związek Pruski.

Po wojnie trzynastoletniej (1466) pozostał przy Prusach jako polskie lenno. Od 1772 roku siedziba departamentu, od 1818 rejencji w prowincji Prusy Zachodnie.

W 1828 roku wybudowano utwardzoną szosę z Kwidzyna do przeprawy na Wiśle i portu rzecznego w Korzeniewie.

Dzieje Kwidzyna zostały opisane w 1873 przez historyka Prus Maxa Toeppena w monografii Stadt Marienwerder.

XX wiek

W 1920 roku odbył się tutaj plebiscyt, w wyniku którego Kwidzyn pozostał w granicach Niemiec, tym razem jako siedziba rejencji zachodniopruskiej w Prusach Wschodnich. 30 stycznia 1945 roku opustoszały Kwidzyn został zajęty bez walki przez Armię Radziecką i zamieniony w szpital polowy dla ok. 20 tys. rannych. Rosjanie, opuszczając miasto, spalili zabytkową starówkę wraz z ratuszem.

Od 1945 roku w granicach Polski. Po przejęciu miasta przez administrację polską wypalone kamienice zostały rozebrane, a uzyskane w ten sposób cegły zostały wykorzystane do odbudowy Warszawy.

Od 1999 roku miasto powiatowe w województwie pomorskim.

23 września 2007 roku wybuchł pożar Urzędu Miasta i Starostwa w Kwidzynie.

W maju 2007 odnaleziono w kryptach kwidzyńskiej konkatedry szczątki ciał mistrzów krzyżackich. Udało ustalić się tożsamość wszystkich trzech mistrzów – Wernera von Orselna, Ludolfa König von Wattzau oraz Henryka von Plauena.

Architektura miasta

Zabytki

Przed II wojną światową w Kwidzynie istniała dzielnica Starego Miasta z ratuszem i kamienicami podcieniowymi. Obecnie, z zabytków Starego Miasta, zachowały się:

• zespół zamkowo-katedralny:
  • zamek kapituły pomezańskiej wzorowany na zamkach krzyżackich. Jego budowę rozpoczęto w roku 1322 a ukończono w drugiej połowie XIV wieku. Skrzydła południowe i zachodnie zostały rozebrane w końcu XVIII w.
  • katedra św. Jana Ewangelisty z XIII i XIV wieku).
  • cela przykościelna w której ostatni rok życia spędziła błogosławiona Dorota z Mątowów.
• fragmenty murów miejskich z XIV w.
• ruiny wieży ratusza z XIV w., rozbudowywanego w XIX i zniszczonego w czasie wojny
• tzw. pałac Fermora z lat 1757-1763, rozbudowany na siedzibę władz rejencji w XIX w., z płaskorzeźbionym fryzem z 1802
• dawny szpital św. Jerzego z XVIII w., przebudowany w latach 1859-60
• budynek Wyższego Sądu Ziemskiego z lat 1798-1800
• domy klasycystyczne z około 1800
• spichlerz szachulcowy z początku XIX w.
• dawna synagoga z lat 1830-32
• dawne Gimnazjum Królewskie z lat 1835-38 i 1873
• kościół Św. Trójcy z lat 1846-1858 zbudowany w tzw. stylu arkadowym (Rundbogenstil) wg projektu K. F. Schinkla
• dawna siedziba Zachodniopruskiego Ziemstwa Kredytowego z lat 1864-66, rozbudowana w 1879, w 1920 roku siedziba Komisji Plebiscytowej, obecnie sąd rejonowy
• neogotycki zespół koszar wojskowych z lat 1877-79 (budynek sztabu, koszary, wartownia, hala sportowa, ujeżdżalnia, magazyn)
• kaplica metodystów z końca XIX w.
• kaplica staroluterańska (obecnie rzym.-kat.) z końca XIX w.
• spichlerze murowane z XIX w.
• kamienice i domy z okresu od końca XIX do początku XX w.
• budynek dawnego Urzędu Finansowego z końca XIX w.
• neogotycka poczta z lat 1911-13
• zespół zabudowy dawnej Królewskiej Stadniny Koni z lat 1907-10 (na Miłosnej)
• Urząd Miasta z lat 1918-25. Wieczorem 23 września 2007 roku poddasze gmachu zostało zniszczone wskutek pożaru.
• budynki z okresu międzywojennego: konsulat Polski (ob. przedszkole), Gimnazjum Polskie z lat 1934-36, szkoła zawodowa (ob. szkoła podstawowa nr 2)
• W maju 2007 roku w murach katedry odnaleziono groby wielkich mistrzów krzyżackich. Jest to odkrycie na skalę światową, bowiem nigdy wcześniej nie odnaleziono czegoś podobnego. Szczątki ciał tych wybitnych w Prusach postaci zostały poddane wielu analizom antropologicznym, a trumny dendrologicznym. Udało się potwierdzić tożsamość wszystkich trzech szkieletów - Wernera von Orselna, Ludolfa König von Wattzau oraz Henryka von Plauena

Przyroda

W otoczeniu miasta znajdują się duże skupiska lasów mieszanych, a w mniejszych ilościach – także liściastych i iglastych. Leżą one na terenie Nadleśnictwa Kwidzyn. Głównym wyróżnikiem miasta jest jego położenie w pętli rzeki Liwy (a także 5 km od Wisły). Miasto znajduje się na skraju Doliny Dolnej Wisły i w Dolinie Kwidzyńskiej. Na terenie Kwidzyna istnieje rezerwat przyrody Kwidzyńskie Ostnice.

Gospodarka

Na terenie Kwidzyna znajduje się Specjalna Strefa Ekonomiczna, w której mieszczą się najważniejsze ośrodki przemysłowe w mieście, eksportujące swoje wyroby do klientów z Polski i Europy. Na całym terenie miasta (w tym również w SSE) istnieje wiele ośrodków przemysłowych.

Według danych z 28 lutego 2010 r. liczba bezrobotnych mieszkańców obejmowała 1696 osób, co stanowi szacunkową stopę bezrobocia na poziomie 10,3%.

Na całym terenie miasta istnieje wiele ośrodków przemysłowych. Najważniejsze przedsiębiorstwa działające w Kwidzynie to:

• amerykański koncern przemysłu papierniczego International Paper-Kwidzyn Sp.z o.o.
• znaczący, amerykański producent w branży elektronicznej Jabil Circuit Poland Sp. z o.o.
• polski lider branży injection moulding, europejski zakład przetwarzania tworzyw sztucznych FPP Kwidzyn Sp.z o.o
• producent wyrobów drewnianych PPH TOR-PAL Sp. z o.o.
• usługi konstrukcyjno-montażowe BE&K Europe Sp. z o.o.
• ośrodek produkcji podzespołów elektronicznych Lacroix Electronics Sp. z o.o.
• ośrodek przemysłu elektronicznego Plati Polska Sp. z o.o.
• środek produkcji opakowań styropianowych Knauf Pack Sp. z o.o.
• papiernicze Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Kompap S.A
• ośrodek produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych B.M. Polska Sp. z o.o.
• Warmińskie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Kwidzyn Sp. z o.o.
• ośrodek przemysłu naftowego MODEX Sp. z o.o.
• Zakłady Elektroniki Motoryzacyjnej POLMO
• ośrodek produkcji napoi i win MIX S.A.

W części miejscowości Miłosna działało Państwowe Gospodarstwo Rolne – Państwowe Stado Ogierów Kwidzyn. W 1993 jako Stado Ogierów Kwidzyn. W 1994 po przekształceniu jako Zakład Treningowy Skarbu Państwa Kwidzyn. W 1999 ponownie jako Stado Ogierów Skarbu Państwa Kwidzyn. Zlikwidowano zakład treningowy, a pozostałą część sprywatyzowano.

Handel

Na terenie miasta działają markety. Istnieją również dwa targowiska miejskie otwarte dla przyjezdnych handlarzy. Wyróżnić możemy także galerię handlową Kopernik, galerię handlową Stary Młyn, dom towarowy Tęcza, Centrum Handlowe, a także małe centra handlowe w supermarketach.

Turystyka

Kwidzyn znajduje się na Szlaku Zamków Gotyckich

Demografia

Edukacja

• Szkoły średnie
  • I Liceum Ogólnokształcące im. dr. Władysława Gębika
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego
  • Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Polskich Noblistów
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Marii Skłodowskiej – Curie
  • Zespół Szkół Technicznych im. Mikołaja Kopernika
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
• Gimnazja
  • Gimnazjum nr 2 im. Armii Krajowej
  • Gimnazjum nr 3
  • Społeczne gimnazjum im. Polskich Noblistów
• Szkoły podstawowe
  • Społeczna Szkoła Podstawowa
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im. dr. Władysława Gębika
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Zjednoczonej Europy
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Adama Mickiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. mjra Henryka Sucharskiego
• Przedszkola
  • Niepubliczne Przedszkole "Jedyneczka"
  • Niepubliczne Przedszkole "Promyk"
  • Niepubliczne Przedszkole "SMYK"
  • Niepubliczne Przedszkole Ekologiczne
  • Niepubliczne Przedszkole Nr 2 z Grupą Żłobkową
  • Przedszkole Integracyjne
  • Przedszkole Niepubliczne "Chatka Puchatka" z Grupą Żłobkową
  • Przedszkole Niepubliczne "Radość" z Grupą Żłobkową
• Inne
  • Powiślańska Szkoła Wyższa w Kwidzynie
  • Centrum Nauki i Biznesu "Żak"
  • Szkolne Centrum Edukacyjno – Kulturalne ESCEK
  • Centrum Edukacji Ekologicznej
  • Szkoła Muzyczna I stopnia im. Feliksa Nowowiejskiego

Życie kulturalne

W mieście działa Kwidzyńskie Centrum Kultury, które zajmuje się rozwojem kulturalnym społeczności w Kwidzynie. Organizuje zajęcia kulturalne, oferuje zajęcia w dziedzinie kształcenia komputerowego oraz językowego. Główne ośrodki, gdzie realizowane są założenia Kwidzyńskiego Centrum Kultury to:

• Kwidzyńskie Towarzystwo Kulturalne
• Czarna Sala
• Centrum Komputerowo-Językowe
• Teatr Miejski im. Witolda Gombrowicza

Scena Lalkowa im. Jana Wilkowskiego

Stowarzyszenie twórcze Scena Lalkowa im. Jana Wilkowskiego w Kwidzynie, nurt off, autorski teatr lalek. Działa od 2001 roku, jest m.in.:

• organizatorem "Międzynarodowego Festiwalu Miniatur Lalkowych ANIMO Kwidzyn",
• tworzy spektakle teatralne (zarówno dla widza dorosłego jak i dla milusińskich),
• pomaga młodym twórcom w rozwijaniu ich pasji (film, fotografia, muzyka, sztuki plastyczne, pisarstwo, publicystyka kulturalna,),
• działa na rzecz popularyzacji teatru lalek oraz rozwoju kulturalnego społeczności lokalnej.

Zamek w Kwidzynie

Muzeum Zamkowe w Kwidzynie ze stałymi ekspozycjami:

• Narzędzi kar i tortur (XVI-XVIII w.)
• Rzemiosła artystycznego ( XV-XX w.)
• Rzeźb barokowych z terenu Pomorza
• Sztuki i kultury materialnej Powiśla
• Przyrody Polski Północnej

Media

Prasa

W mieście wydawane są trzy tygodniki lokalne:

• "Kurier Kwidzyński"
• "Kurier Powiatu Kwidzyńskiego" - piątkowy dodatek do "Dziennika Bałtyckiego"
• "Puls Kwidzyna"

Wydawany jest również kwartalnik kulturalno-historyczny "Schody Kawowe".

W Kwidzynie mieści się także redakcja miesięcznika "Transport i Komunikacja"

Stacje radiowe

• Stacje radiowe nadawane z Kwidzyna:
  • Radio Gdańsk - 106.0 MHz
  • RMF Maxxx Pomorze (Kwidzyn) - 88.6 MHz (do 2004 r. Radio PM - Power Music FM)

Stacje telewizyjne

W Kwidzynie działają dwie sieci telewizji kablowej: Multimedia - posiadające własny program lokalny realizowany przez Studio Telewizyjne "Kamena" oraz Vectra również nadająca własny program lokalny.

Sport

W mieście wybudowane są 3 hale widowiskowo-sportowe (na hali przy ulicy Mickiewicza swoje treningi i mecze rozgrywa drużyna koszykarska Bank BPS Basket Kwidzyn i drużyna szczypiornistów MMTS Kwidzyn), a także kompleks sportowy, w którego skład wchodzą: – 3 trawiaste boiska piłkarskie – stadion lekkoatletyczny – basen odkryty – korty tenisowe i ściana tenisowa treningowa – wielofunkcyjne boisko asfaltowe do gier zespołowych – 5 boisk do siatkówki – 5 torów do gry w bocce – skate park oraz rampa dla łyżworolek i deskorolek, a także pole golfowe. W okresie zimowym czynne jest lodowisko. W innej części miasta mieści się kryty basen miejski oraz liczne mniejsze kompleksy sportowe. Przez miasto wielokrotnie przebiegała trasa wyścigów kolarskich Tour de Pologne. W 2006 roku w Kwidzynie odbyły się Mistrzostwa Europy w Enduro, natomiast w czerwcu 2008 World Enduro Championship 2008 (Grand Prix Maxxis of Poland). Na obrzeżach miasta mieści się ośrodek jeździecki wraz z hipodromem do pokazów konnych. Kwidzyn oprócz szlaków rowerowych (o ponad 150km trasie) ma też swój szlak kajakowy na rzece Liwie.

Koszykówka

• mężczyźni – Bank BPS Basket Kwidzyn – Ekstraligowy zespół w PLK (w sezonie 2006/2007 awans do ekstraklasy). Z powodu braków formalnych zespół musiał opuścić ekstraligę i spadł do II ligi, w której występuje obecnie.

Piłka ręczna

• mężczyźni – MMTS Kwidzyn – wicemistrz polski w sezonie 2009/2010, III zespół Ekstraklasy w sezonach 2008/2009 i 2010/2011, finalista europejskich rozgrywek pucharowych Challenge Cup w sezonie 2009/2010
• mężczyźni - MMTS II Kwidzyn - zespół II ligi piłki ręcznej (sezon 2007/2008 i 2008/2009)
• kobiety – MTS Kwidzyn – zespół I Ligi w sezonie 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010 i 2010/2011.

Piłka nożna

• mężczyźni – KOP Rodło Kwidzyn – zespół III ligi 2 gr. w sezonie 2007/2008. W sezonie 2008/2009 występujący w III lidze "Bałtyckiej", z której jednak spadł klasę niżej. W sezonie 2009/2010 Rodło występowało w IV lidze, jednak i tam się nie utrzymało. Sezon 2010/2011 to gra Rodła w V lidze (lidze okręgowej).
• mężczyźni – Zawisza Kwidzyn - zespół założony w 1965r w Czarnem Dolnem. Do sezonu 2008/2009 występujący w pomorskiej klasie "B". W sezonie 2008/2009 nastąpił awans do pomorskiej klasy "A". Sezon 2010/2011 zakończył się historycznym awansem drużyny do V ligi pomorskiej. Od 10 czerwca 2011r. siedzibą główną klubu jest miasto Kwidzyn.
• kobiety – MKS Zawisza Kwidzyn - pierwsza w historii powiatu kwidzyńskiego sekcja żeńska piłki nożnej. W sezonie 2011/2012 zespół zainauguruje rozgrywki w żeńskiej III lidze pomorskiej.

Inne

• Klub Karate Shorin-Ryu
• Kwidzyński Klub tańca PROGRESS
• Kwidzyński Klub Motorowy
• Kwidzyński Klub Strzelecki
• lekkoatletyka – Rodło LA Kwidzyn
• podnoszenie ciężarów – LKS Nadwiślanin Kwidzyn
• sekcja pływacka – MTS Kwidzyn
• sekcja zapaśnicza – MTS Kwidzyn
• sekcja tenisa stołowego - MTS Kwidzyn
• sekcja szachowa - MTS Kwidzyn
• sekcja brydża sportowego - MTS Kwidzyn
• sekcja modelarstwa lotniczego i kosmicznego - MTS Kwidzyn

W mieście planowanych jest kilka dużych inwestycji sportowych na najbliższe lata. Najważniejszymi z nich jest budowa aqua parku połączonego z nowoczesną halą widowiskowo-sportową oraz budowa profesjonalnego toru gokartowego.

Związki i stowarzyszenia

Miasto jest zrzeszone w wielu polskich stowarzyszeniach, w tym:

• Związek Miast Polskich
• Polskie Zamki Gotyckie
• Towarzystwo Rozwoju Powiatu Kwidzyńskiego
• Stowarzyszenie Gmin Rzeczpospolitej Polskiej Euroregion Bałtyk
• Ogólnopolska Federacja Młodzieżowych Samorządów Lokalnych

Stowarzyszenia działające w Kwidzynie

• Kwidzyńskie Towarzystwo Kulturalne
• Stowarzyszenie Promocji Medialnej e-Kwidzyn
• Stowarzyszenie Miłośników Malarstwa KONTRASTY
• Kwidzyńskie Towarzystwo Rowerowe
• Kwidzyński Klub Strzelecki VIS
• Stowarzyszenie Promocji Kultury UndergroundKwidzyn.pl

Wspólnoty wyznaniowe

• Katolicyzm

Miasto jest siedzibą dwóch dekanatów: Kwidzyn - Zatorze oraz Kwidzyn - Śródmieście.

• • Parafia św. Jana Ewangelisty
  • Parafia Świętej Trójcy
  • Parafia św. Wojciecha, Biskupa i Męczennika
  • Parafia Miłosierdzia Bożego
  • Parafia św. Brata Alberta Chmielowskiego
  • Zakon Joannitów
  • Zakon Benedyktynek
  • Zakon Elżbietanek

• Protestantyzm
  • Lokalny Kościół w Kwidzynie
  • Kościół Zielonoświątkowy
    • Zbór w Kwidzynie

• Judaizm
  • Nowa Synagoga w Kwidzynie
  • Stara Synagoga w Kwidzynie

• Inne
  • Sala Królestwa Świadków Jehowy

Cmentarze

• Cmentarz ewangelicki przy ulicy Hallera (zlikwidowany)
• Cmentarz komunalny przy ulicy Malborskiej
• Cmentarz przy ulicy Zamiejskiej w Kwidzynie (zamknięty)
• Cmentarz katolicki przy ulicy Hallera (przy szpitalu-zlikwidowany)
• Cmentarz żołnierzy radzieckich przy ulicy Sportowej
• Cmentarz żołnierzy rosyjskich przy ulicy Południowej (zlikwidowany)
• Cmentarz katolicki przy ulicy Grudziądzkiej (zlikwidowany)
• Cmentarz przy ulicy Furmańskiej (zamknięty)
• Cmentarz żydowski przy ulicy Kościuszki (zlikwidowany)
• Cmentarz przy ulicy Piastowskiej w Kwidzynie (zamknięty)
• Cmentarz miejski Świętego Jerzego przy Placu Plebiscytowym (zlikwidowany)

Komunikacja i transport

Drogi

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 55, prowadząca na północ do Malborka oraz na południe do Grudziądza, droga wojewódzka nr 521 prowadząca do Iławy. Mniejszą rolę odgrywa droga krajowa nr 90, wojewódzka nr 518 i droga wojewódzka nr 588 oraz Droga wojewódzka nr 532 prowadzącą do stacji kolejowej Kwidzyn.

W latach 2010-2012 planowana jest budowa mostu wantowego na Wiśle w ciągu drogi krajowej nr 90, który połączy brzegi rzeki na wysokości Kwidzyna. Nowa przeprawa połączy Kwidzyn z drogą krajową nr 91 na lewej stronie rzeki i dalej z autostradą A1.

Kwidzyński układ dróg charakteryzuje duża liczba rond.

Administracja i samorząd

Kwidzyn jest gminą miejską oraz siedzibą starostwa kwidzyńskiego.

Miasto jest członkiem następujących stowarzyszeń i związków:

• Związek Miast Polskich
• Stowarzyszenie Euroregion Bałtyk
• Polskie Zamki Gotyckie

Podział administracyjny

Kwidzyn podzielony został na 14 dzielnic mieszkaniowych:

• Stare Miasto
• Szeroka
• Północ
• Zatorze I
• Zatorze II
• Hallera
• Piastowskie
• Spółdzielcze
• Nad Liwą
• Zacisze
• Bajkowe
• Radosna
• Bema
• Miłosna

Do 1975 r. Kwidzyn podzielony był na Śródmieście i dzielnicę peryferyjną. Budowa zakładów papierniczych Celuloza przyczyniła się do dynamicznego rozwoju miasta i nowego podziału.

Obecnie niektóre tereny nie zostały przypisane konkretnym dzielnicom. Największą z "dzielnic" miasta jest dzielnica przemysłowa, czyli Specjalna Strefa Ekonomiczna, mieszcząca najważniejsze fabryki i inne zakłady przemysłowe w mieście.

Wieś Bądki położona przy wschodnich terenach miasta, na której znajduje się część kwidzyńskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, zabiega o włączenie tejże wsi do granic administracyjnych miasta Kwidzyn. Za przyłączeniem opowiedziała się ponad połowa mieszkańców wsi.

W północnych granicach miasta ma zostać wybudowane osiedle "Północ".

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Celle
• Olofström
• Bar

Osoby urodzone w Kwidzynie

• Maciej Aksler – polski konstruktor i pilot doświadczalny
• Arthur Kickton – niemiecki architekt
• Maciej Silski – polski wokalista, zwycięzca konkursu Idol w roku 2005
• Magdalena Margulewicz – polska aktorka, ukończyła PWSFTviT w Łodzi
• Bernard Nowak – pisarz, wydawca, działacz NSZZ "Solidarność"
• Wojciech Belon – polski piosenkarz i poeta
• Jacek Borcuch – aktor, reżyser, absolwent filozofii Uniwersytetu Warszawskiego i aktorstwa na Akademii Teatralnej w Warszawie
• Jan z Kwidzyna – teolog katolicki, ksiądz krzyżacki
• Rudolf von Auerswald – pruski polityk i premier
• Marek Szulen – kompozytor muzyki elektronicznej
• Magdalena Rzemek – polska wokalistka (Brathanki, Neo), zwyciężczyni Szansy na sukces

Zobacz też

• Nadleśnictwo Kwidzyn
• Dolina Kwidzyńska
• Kwidzyńskie Ostnice
• Prusy Zachodnie
• Podział administracyjny Polski 1939-1944
• Armagedon (grupa muzyczna)
• Dom św. Elżbiety w Kwidzynie
• Cmentarz żydowski w Kwidzynie