Łeba

Łeba (kasz. Łeba, niem. Leba) – miasto i gmina w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie lęborskim, położona na Wybrzeżu Słowińskim, nad rzekami Łebą i Chełstem, miejscowość wypoczynkowa z portem morskim i kąpieliskami.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 3753 mieszkańców.

W części miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Łeba.

Historia

Pierwsze zasiedlenia na brzegu morskim miały miejsce jeszcze w neolicie, są one lokalizowane na pagórkach np.: koło Potęgowa, nawet na Rowokole archeolodzy znaleźli pojedyncze narzędzia.

Linię brzegu morskiego wskazują do dzisiaj znajdujące się tam grodziska: Gałęzinowo, Żoruchowo, Równo, Siodłonie, Damno... Siodłonie i Damno zdaje się, że były oddalone od brzegu morskiego i posadowione nad brzegiem rzeki, prakoryto tej rzeki jest do dzisiaj czytelne. Grodziska te to wcześniej grody obronne epoki brązu przypisywane kulturze łużyckiej. Ludność tej kultury buduje takie grody od ok. 1000 r. p.n.e. do 400 r. p.n.e. Naukowcy dokonali rekonstrukcji grodu kultury łużyckiej w Biskupinie.

W okresie, kiedy te grody obronne prowadziły swoje normalne życie, z zatoki tworzyły się jeziora lagunowe. Przyrastało z czasem trwałego lądu, w okolicy dominowały jednak cały czas jeszcze bagna.

Przeszli tędy Goci. Niedaleko od dzisiejszej Łeby, w Dębinie znajduje się kamienny krąg ich cmentarzyska (pozostały tylko 3 głazy tego kręgu). Ponadto cmentarzyska Gotów znajdują się (w najbliższej okolicy) w Grzybnicy, inne w Węsiorach i Odrach. Pobyt Gotów w tym regionie to poł. I - pocz. III wieku n.e.

Goci odeszli, posuwając się na południowy wschód. Archeolodzy twierdzą, że pozostaje niemal wyludniony kraj - brak warstw kulturowych z tego okresu. Z kroniki Jordanesa nie można rozczytać tego jako pewnik, ale tubylcza ludność prawdopodobnie odeszła z Gotami w zgodzie.

Na pewien czas miało miejsce „spotkanie” Gotów i Słowian w okolicach południowo-wschodniej Polski. W V w. zajęli już Słowianie cały nadmorski pas wybrzeża. Oto co mówi prof. Aleksander Brückner o języku kaszubskim; (str. 18- 19), Dzieje języka polskiego:

Język kaszubski jest gwarą staropolską, biorącą udział nawet w późnym rozwoju językowym polskim, i od polszczyzny odrywać go nie można; stanowi pomost od nadnoteckiej polszczyzny ku coraz dalszym, a wskutek tego i odrębniejszym gwarom, od których niegdyś Pomorze, Marchie, Meklemburg aż za samą Łabę do Starej Marchii i Lüneburgu rozbrzmiewały, gdy te ziemie jeszcze słowiańskimi były; wymarli tam Słowianie ostatecznie dopiero w w. XVI i XVII (...)

Opis osadnictwa grodowego w regionie jak i szczególny opis dróg pochodzących jeszcze z kultury łużyckiej jest pokazany w artykule „Grodzisko słowiańskie w Słupsku” i w „Osadnictwie grodowym powiatu słupskiego”.

Łeba jako osada powstała zapewne później niż Gardna Wielka. Jeziora Sarbsko i Łebsko rozdzieliły się, toteż powstał ląd zdatny do osiedleń. Osiedle powstało na mierzei. Tę osadę zbudowali z pewnością Pomorzanie mówiący językiem kaszubskim. Mogło to nawet mieć miejsce jeszcze w VIII wieku. Zalew był bez wątpienia godny uwagi ze względu na łatwe połowy ryb.

Od wieku XIII do ziemi słupskiej napływali kolonizatorzy niemieccy. Zdarzało się bardzo często, że zabudowania niemieckie stały obok kaszubskich. Niemcy jednak nie umieli się w pełni przyzwyczaić do warunków życia w Łebie, a dopiero jej strategiczne położenie przy ujściu rzeki zainteresowało Zakon Krzyżacki.

Oto co pisze na ten temat ks. Stanisław Kujot; Kto założył... Część 2.., Toruń 1904 r.:

(...) Na jedno jeszcze zwrócić trzeba uwagę. Trzymaliśmy się dotąd zasady, że parafie założone w archidyakonacie pomorskim przez Krzyżaków bez wyjątku były bardzo szczupłe, obejmujące samą tylko miejscowość kościelną i bezpośredni jej majątek, jeżeli go z daru Krzyżaków posiadała. Na zakładanie obszerniejszych parafii nie było, jak się przekonaliśmy, za rządów krzyżackich sposobności, bo już wszystkie były urządzone. Przykłady takich parafii, które na pierwszy rzut oka za krzyżackie uznać wypadało, widzieliśmy w Swarzewie i Chyloni pod Puckiem, w Głównem i Nowem Mieście Gdańsku, w Łebie, Lęborku, Hamersztynie i innych (...)

Trzęsienie ziemi było tu w 1912 r..

W latach 1974–2005 Łeba była uznana przez rząd za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa. W oparciu o warunki naturalne ustalono dla Łeby pierwszoplanowe kierunki lecznicze: choroby układu oddechowego i choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii (choroby tarczycy). Kierunkiem drugoplanowym były choroby narządów ruchu i reumatyczne oraz kierunek klimatyczno-usprawniający.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 14,81 km². Miasto stanowi 2,09% powierzchni powiatu.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa słupskiego.

Powierzchnia Gminy Miejskiej Łeba wynosi 1 480,96 ha w tym:

Demografia

Liczba mieszkańców

Wiek produkcyjny

Dane ilościowe na 31.12.2005:

• w wieku przed produkcyjnym 0-18 lat - 798
• w wieku produkcyjnym - 2473
• w wieku poprodukcyjnym - 397

Warunki naturalne

• Na zachód od miasta rozciąga się Słowiński Park Narodowy z ruchomymi wydmami i jeziorami Łebsko i Gardno.
• Na wschodzie leży jezioro Sarbsko i Rezerwat Przyrody Mierzeja Sarbska, który został założony w 1976 roku i ma status rezerwatu częściowego. Rezerwat ten rozciąga się na mierzei oddzielającej Bałtyk od jeziora Sarbsko. Swoją ochroną obejmuje tereny o powierzchni 546,63 ha. Wysokości zalesionych wydm dochodzą do 24 m n.p.m.
• Na terenie Łeby zostały ustanowione następujące obszary Natura 2000:
  • obszary specjalnej ochrony ptaków:
    • PLB990002 Przybrzeżne Wody Bałtyku,
    • PLB220003 Ostoja Słowińska,
  • specjalne obszary ochrony siedlisk:
    • PLH220018 Mierzeja Sarbska,
    • PLH220023 Ostoja Słowińska.

Atrakcje i zabytki

• Wydmy ruchome
• Allegro Cup - cykliczne zawody w windsurfingu zaliczane do klasyfikacji Pucharu Europy w Formule Windsurfing (Euro-Cup).
• Barokowy kościół z 1683 roku z wieżą szachulcową z XVIII w. Do budowy świątyni użyto częściowo materiałów z kościoła św. Mikołaja zniszczonego przez sztormy w 1558 r.
• Pozostałości murów gotyckiego kościoła św. Mikołaja z XIV w. (w Starej Łebie) (na zachodnim brzegu rzeki Łeby).
• Stare domki rybackie nad kanałem portowym i przy głównej ulicy miasta.
• W Rąbce - dzielnicy Łeby - na Mierzei Łebskiej w okresie II wojny światowej działał doświadczalny poligon niemieckiej broni rakietowej Rheintochter.
• W okolicznych wsiach zachowały się zabytki kultury Słowińców.
• Do 25 maja 2004 r. istniał w Łebie mały skansen parowozów z trzema parowozami serii Ty 2 (nr. 446, 921, 860) na stacji kolejowej.
• Relikwie św. Jakuba Apostoła.
• Kanał portowy
• W lipcu i sierpniu w Łebie stacjonują dwa lunaparki: jeden czeski znajdujący się przy kanale portowym, drugi - lunapark "Krasnal" z Bydgoszczy z niemieckimi urządzeniami działający przy stacji kolejowej
• Największy w Polsce park dinozarów ,,Łebapark" otwarty w 2010r.

Turystyka

Letnie kąpieliska w Łebie:

• Kąpielisko centralne przy plaży „A” – 600 mb linii brzegowej od wysokości Hotelu „Neptun” w kierunku falochronu wschodniego
• Kąpielisko przy plaży „B” – 200 mb linii brzegowej od wejścia na plażę w rejonie ul. Turystycznej w kierunku zachodnim
• Kąpielisko przy plaży „C” – 300 mb linii brzegowej od wejścia na plażę przy Hotelu „Łeba” w kierunku wschodnim

Wspólnoaty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łebie
  • Parafia św. Jakuba Apostoła w Łebie
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Borgholm,
• Zielenogradsk,
• Nerynga,
• Hohnstorf (Elbe),
• Parma

Inne miejscowości z prefiksem Łeb

• Łebieniec, Łebień, Łebno, Łebcz, Łebunia i Łebieńska Huta

Zobacz też

• Miasta w Polsce, Związek Miast Polskich
• obszar ochrony ścisłej Mierzeja
• rezerwat przyrody Mierzeja Sarbska
• ścieżka ornitologiczno-przyrodnicza Łebskie Błota