Słupsk

Słupsk (wymowakasz. Stôłpsk lub Słëpsk, łac. Stolpa, niem. Stolp, szw. Stölpe) – miasto na prawach powiatu w północnej Polsce, w województwie pomorskim, siedziba powiatu słupskiego oraz gminy Słupsk. Leży nad rzeką Słupią, na Pobrzeżu Koszalińskim, w odległości 18 km od Bałtyku. Jest to ośrodek przemysłu: obuwniczego, maszynowego (głównie maszyny rolnicze), tworzyw sztucznych, okiennego oraz samochodowego (autobusy i ciężarówki). Historycznie miasto należy do Pomorza Zachodniego.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 96 655 mieszkańców

Patronem miasta jest bł. Bronisław Kostkowski.

Położenie

Miasto leży nad rzeką Słupią, na Równinie Słupskiej, będącą mezoregionem Pobrzeża Koszalińskiego. Słupsk jest oddalony od Bałtyku o 18 km. Miasto zajmuje powierzchnię 43,15 km² z czego

• 21,12 km² — obszar zabudowany
• 11,86 km² — grunty orne i ogrody działkowe
• 5,74 km² — łąki, lasy i pastwiska
• 0,97 km² — sady

Miasto ma status miasta na prawach powiatu, a cały jego obszar otacza powiat słupski.

Słupsk składa się z 7 dzielnic: Nadrzecze, Ryczewo, Śródmieście, Niepodległości (za PRL Budowniczych Polski Ludowej), Westerplatte, Zatorze, a także ze Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Klimat

Położenie blisko Bałtyku sprawia, że Słupsk znajduje się pod wpływem klimatu morskiego. Klimat kontynentalny ma znacznie mniejsze oddziaływanie niż w innych regionach kraju. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, w którym średnia temperatura waha się od +11 °C do +21 °C. Najzimniejszym miesiącem jest luty (temperatura waha się od -5 °C do 0 °C). Średnia roczna temperatura wynosi ok. +7 °C. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 600 mm. Najbardziej deszczowym miesiącem jest sierpień (90 mm), najmniej opadów przypada na marzec (20 mm).

Średnie wartości temperatur i opadów w Słupsku

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rocznie
Śr. temperatura maksymalna	0	0	+3	+10	+16	+20	+21	+20	+18	+12	+6	+2	+11
Śr. temperatura minimalna	-4	-5	-2	+1	+5	+9	+11	+11	+8	+5	+1	-1	+3
Opady	40	30	20	30	50	60	80	90	60	50	40	50	600

Historia

Toponimia

Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki. Etymologicznie wiąże się ze słowem "słup", które wskazuje powiązane z wieżą lub elementem budynku obronnego wybudowanego na brzegu rzeki. Inna teoria głosi, że domostwa, ze względu na podmokły teren wznoszono na słupach. W języku kaszubskim miasto nosiło nazwę Stolpsk, które zostało przyjęte przez Niemców i przetransformowane na Stolp.

Średniowiecze

Pierwsze osady położone przy drodze pochodzącej jeszcze z epoki brązu – droga ta niegdyś łączyła obronne grody kultury łużyckiej – na Słupi był bród w miejscu dogodnym powstaniu tam dla kontroli szlaku grodziska słowiańskiego, w pobliżu przeprawy przez rzekę na trakcie handlowym łączącym m.in. Kołobrzeg ze wschodem. Warownia była doskonale położona strategicznie – otoczona przez nieprzystępne bagna i trzęsawiska, wybudowana została natomiast na sztucznym wzgórzu (obecnie w tym miejscu znajduje się kościół pw. św. Ottona), stanowiła też miejsce kontroli samej żeglugi na rzece.

Dzięki badaniom archeologicznym wiemy, że warownia była otoczona drewniano-ziemnym wałem, oraz naturalną fosą – nieistniejącymi obecnie odnogami rzeki Słupi.

W XIII i XIV Słupsk kilkakrotnie zmieniał przynależność państwową. Ok. 1236 wraz z całą ziemią słupsko-sławieńską wszedł w skład Pomorza Wschodniego (Gdańskiego). W 1265 gród otrzymał prawa miejskie od księcia gdańskiego Świętopełka. W wyniku bezpotomnej śmierci ostatniego księcia Pomorza Gdańskiego Mściwoja II, Słupsk znalazł się w 1294 w granicach Polski. Pozostawał w nich do 1307, gdy w wyniku zdrady Święców przeszedł w ręce margrabiów brandenburskich.

W 1310 nowi właściciele wystawili przywilej relokacyjny, który potwierdził prawa miejskie. Lokowany Słupsk uzyskał samorząd miejski z władzą wójtowską i radą miejską, nadania ziemskie, oraz odcinek rzeki Słupi długości 19 km, od grodu do ujścia, wraz z pięciometrowymi pasami ziemi na obu brzegach. Umożliwiło to prowadzenie gospodarki morskiej. Patrz: Umowa spisana w Słupsku w 1337 roku.

Po zwycięskiej wojnie z Brandenburgią w 1317 Słupsk przeszedł pod panowanie książąt zachodniopomorskich. Wkrótce jednak, bo w 1329 książęta Otton I i Barnim III oddali miasto wraz z całą ziemią w zastaw zakonowi krzyżackiemu na 12 lat. Władza zakonu była dla społeczeństwa ziemi słupskiej uciążliwa, więc kiedy nadszedł termin uregulowania długu, a książę Bogusław V nie zgromadził całej sumy, rycerstwo, mieszczaństwo i duchowieństwo wykupiło miasto z rąk krzyżackich.

W 1342 Słupsk ponownie wszedł w skład Pomorza Zachodniego. W 1368 miasto uzyskało od księcia Bogusława V przywilej menniczy, co oznaczało formalne wyodrębnienie się księstwa słupskiego.

W 1382 podczas zjazdu przedstawicieli miast hanzeatyckich w Strzałowie delegacja ze Słupska złożyła prośbę o przyjęcie do Hanzy. W ten sposób kupcy słupscy uzyskali przywileje w portach przynależne członkom związku oraz rozszerzenie zachodnich i północnych rynków.

W dniu 16 kwietnia 1477 roku miasto padło pastwą wielkiego pożaru, który strawił je niemal całkowicie (ocalały jedynie cztery budowle). W pożarze spłonął m. in. oryginał słynnego dokumentu margrabiów brandenburskich, wydanego 9. września 1310 roku, którym margrabiowie ci relokowali miasto na niemieckim prawie miejskim. Ogień wybuchł przy ówczesnej Wollweberstrasse i w ciągu krótkiego czasu rozszerzył się na całe, zbudowane podówczas prawie wyłącznie z drewna miasto.

Dzieje nowożytne

Do czasów reformacji mieszkańcy Słupska wyznawali katolicyzm – w mieście nie przetrwały tradycyjne wierzenia Pomorzan. W początkach XVI w. nastąpiły społeczno-religijne zaburzenia. Najostrzejszą formę przybrały one w latach 1524-1525, gdy zbezczeszczono kościół pw. NMP. Większość mieszkańców miasta przyjęła wówczas luteranizm.

W XVII i XVIII miasta nie ominęły wojny. Podczas wojny trzydziestoletniej, w 1630 do Słupska wkroczyli Szwedzi. Miasto zostało obciążone kontrybucjami i kosztami zakwaterowania wojsk, a rabunki, epidemie i pożar pogłębiły jeszcze kryzys w jego rozwoju. W trakcie wojny, w 1637 wygasła miejscowa dynastia Gryfitów. Pomorze Zachodnie zdołało jeszcze zachować samodzielność do 1648, do zawarcia pokoju westfalskiego. Ostatecznie miasto, wraz ze wschodnią częścią księstwa znalazło się w granicach Elektoratu Brandenburgii.

W roku 1798 zbudowano w miescie - kosztem prawie ośmiu tysięcy talarów - budynek nowego ratusza miejskiego, czym władze ówczesnego Stolpu zdenerwowały swoich zwierzchników w ówczesnym Stettinie, dla których był to niegodny naśladowania przykład rozrzutności w mieście, liczącym sobuie wtedy ledwie 5000 mieszkańców.

Ponowny kryzys i osłabienie miasta miały miejsce podczas wojny siedmioletniej oraz podczas wojen napoleońskich, które również nie oszczędziły miasta. W 1807 miasto, które było ważnym punktem oporu pruskiego przeciwko Napoleonowi, zostało zdobyte przez żołnierzy polskich pod dowództwem generała Michała Sokolnickiego. Po ściągnięciu kontrybucji, po dwóch tygodniach Polacy opuścili miasto.

W XIX sytuacja miejskiej gospodarki uległa znacznej poprawie. Dobra koniunktura gospodarcza i dynamiczny rozwój Prus sprzyjał rozwojowi miasta. Rozbudowano przemysł. Mimo zdegradowania miasta do roli ośrodka administracyjnego powiatu (siedziba władz rejencji znajdowała się w Koszalinie, a prowincji – w Szczecinie), Słupsk był drugim co do wielkości ośrodkiem przemysłowym w regionie, zajmował również drugie miejsce pod względem liczby ludności. W latach 1869-1870 zbudowano w Słupsku pierwszą linię kolejową relacji Szczecin-Gdańsk. Rozwinęło się również budownictwo. W XIX granice miasta przesunęły się znacznie w stosunku do średniowiecznych. W pierwszej kolejności budowano domy i fabryki wzdłuż głównej drogi Szczecin-Gdańsk (utwardzonej w 1835) oraz przy drodze prowadzącej do dworca kolejowego (obecnie ulica Wojska Polskiego). Kolejne budynki, wznoszone przy tej ulicy, znanej, jako "Bahnfofstrasse", w miarę "zbliżania się" do centrum miasta, były coraz okazalsze, co można zauważyć również obecnie. W 1831 roku władze ówczesnego Stolpu in Pommern zrzekły się na rzecz państwa pruskiego wszelkich praw dpo portu w Stolpmuende, dotąd stanowiącego własność miasta. Jedną z bardziej ambitnych operacji, mających na celu powiększenie użytecznego gospodarczo obszaru miasta, było przeprowadzone w latach 1847-55 osuszenie rozległego bajora, leżącego na południowy zachód od najmłodszej z jego czterech bram i znanego, jako "Die Quebbe vor dem Neuen Tor". Przedsięwzięcia tego rodzaju miały miejsce w mieście również wcześniej (np. w XVIII wieku osuszono sztucznie obszar, na którym stanął następnie budynek znany później, jako siedziba Bractwa Strzelców Miejskich) i później (w 1927 roku osuszono sztucznie obszar, zajmowany dziś przez słupską Szkołę Policji), ale kilkuletnie zmagania z upartą "Quebbe", ukończone ostatecznie w latach 1852-55 przez mistrza piekarskiego nazwiskiem Wienandt, weszły na trwałe do historii miasta. W 1851 roku powołano w mieście komisję do spraw nadania stałych i oficjalnych nazw jego ulicom, oraz ponumerowania stojących przy nich budynków.

W 1901 oddano do użytku ratusz, w 1903 budynek obecnego starostwa powiatowego. W latach 1903-1910 rozbudowano sieć wodociągową i kanalizacyjną, wybudowano też mechaniczną oczyszczalnię ścieków. W 1910 wyjechał na ulice miasta pierwszy tramwaj. Ważnym wydarzeniem w dziejach miasta była wizyta cesarza Wilhelma II, który we wrześniu 1910 przybył na uroczystości 600-lecia nadania praw miejskich przez książąt brandenburskich. Niedługo po wizycie Cesarza po drugiej stronie Placu Stephana (dziś: Placu Zwycięstwa) stanął duży dom handlowy pod firmą "Gustav Zeeck", w którym zainstalowano m. in. najstarszą w Europie, nieprzerwanie działającą windę drewnianą. Zarówno budynek, jak i winda istnieją do dziś; wg niektórych źródeł słupska winda drewniana podczas blisko wiek trwającej eksploatacji pokonała dystans równy odległości z Ziemi do Księżyca (tj. blisko 400 tysięcy km). W roku 1912 przeprowadzono w mieście bardzo ciekawą operację - przeniesiono mianowicie na nowe miejsce Kaplicę Szpitalną p/w Św. Jerzego. Budowla ta, stojąca uprzednio przy dzisiejszej ul. Tuwima, została przeniesiona na plac, powstały po zniwelowaniu tzw. Schmatzkenbergu (po polsku Wzgórza Jagniąt) w związku z wytyczeniem tzw. Kublitzer Chaussee, ulicy, prowadzącej do ówczesnej wioski Kublitz (dziś: Kobylnica Słupska). Liczba mieszkańców wzrastała bardzo szybko, w 1914 osiągnęła 34 430 osób.

Dwudziestolecie międzywojenne i II wojna światowa

Działania I wojny światowej oszczędziły miastu większych zniszczeń. Już w początkach 1919 wznowiono funkcjonowanie komunikacji tramwajowej. Jednak rozwój miasta, mimo znacznego przyrostu liczby ludności, został zahamowany.

Okolice Słupska znalazły się w zasięgu żądań polskich dotyczących powojennych granic, jednak wyraźna dominacja ludności niemieckiej w mieście sprawiła, że traktat wersalski pozostawił Słupsk w granicach Niemiec. Powiat słupski stał się powiatem nadgranicznym.

W 1926 NSDAP wystąpiła w mieście publicznie, zyskując wielu zwolenników.

Wybuch wojny w 1939 całkowicie wyhamował rozwój miasta. Podczas wojny do miasta sprowadzano robotników z okupowanych krajów – otwarto w Słupsku obóz pracy, a w 1944 także filię obozu zagłady w Stutthof. Śmierć tych ludzi upamiętnia obelisk w pobliżu dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego.

Tuż przed przybyciem do miasta wojsk radzieckich, 7 marca 1945 dokonano masowej egzekucji w Lasku Południowym – rozstrzelano 22 przymusowych robotników. Wcześniej powieszono jeszcze dwie osoby. Te tragiczne wydarzenia upamiętnia pomnik. Dzień później do miasta wkroczyły oddziały 19. armii i 3. korpusu gwardii Armii Czerwonej. Miasto zostało zajęte bez walk, jednak żołnierze radzieccy celowo podpalali budynki w mieście, zwłaszcza na Starym Mieście. W efekcie zbrodniczych działań Sowietów zniszczeniu uległa znaczna część najstarszej, zabytkowej dzielnicy miasta.

• Wykres liczby ludności Słupska na przestrzeni ostatnich 2 stuleci

Największą populację Słupsk odnotował w 1994 – wg danych GUS 102 832 mieszkańców.

Słupsk w Polsce Ludowej i współcześnie

Zajęcie miasta przez wojska ZSRR oznaczało rozpoczęcie nowego rozdziału w historii miasta. W 1945 Słupsk został przekazany pod kontrolę władz polskich, rok później znalazł się w granicach województwa szczecińskiego, które pokrywały się mniej więcej z granicami niemieckiej prowincji Pomorze. W 1950 województwo podzielono na dwa mniejsze: szczecińskie i koszalińskie. W skład tego drugiego wszedł również powiat słupski.

Polskie władze (pierwsza grupa przybyła do miasta 23 kwietnia 1945) i przybyli z kresów wschodnich Polacy postawiły przed sobą następujące zadania:

• zorganizowanie sprawnej władzy
• wysiedlenie ludności niemieckiej
• równomierne zasiedlenie miasta
• odbudowa i rozwój miejskiej infrastruktury
• organizacja życia społecznego.

Nie wszystkie plany udało się zrealizować. Również podjęte starania o nadanie miastu statusu stolicy województwa musiały poczekać. W 1950 Słupsk i powiat słupski znalazły się w granicach województwa koszalińskiego. W latach 1950-1975 województwo koszalińskie było jednym z trzech województw, których stolica była mniejsza od innego miasta regionu. Pozostałymi województwami były województwo kieleckie – Radom większy od Kielc oraz województwo zielonogórskie – Gorzów Wlkp. większy od Zielonej Góry.

W 1967 zorganizowano po raz pierwszy "Dni Słupska", a także Festiwal Pianistyki Polskiej.

W grudniu 1970 w Słupsku miały miejsca strajki i akcje protestacyjne. Nie było ofiar śmiertelnych.

W 1975 Słupsk stał się stolicą województwa. Status ten stracił 31 grudnia 1998, aby następnego dnia stać się częścią nowego województwa pomorskiego.

W roku 1990 liczba mieszkańców Słupska po raz pierwszy sięgnęła stu tysięcy. Stutysięcznym obywatelkem miasta został p. Rafał Kancler.

W latach 1992-94 przeprowadzono w mieście kolejną operację przeniesienia w nowe miejsce zabytkowej budowli. Tym razem "spacer" odbył szachulcowej budowy spichlerz, należący swego czasu do kupca nazwiskiem Richter. Budowlę rozebrano, a następnie przeniesiono z okolicy skrzyżowania dzisiejszych ulic M. Kopernika i Wolności (dawnych Amts- i Triftstrasse) na polanę w pobliżu Zamku Książąt Pomorskich. Operacja ta, przeprowadzona przy wsparciu finansowym ze strony władz Republiki Federalnej Niemiec, okazała się przedsięwzięciem nadzwyczaj udanym - szacowna budowla, pieczołowicie zrekonstruowana, od razu wpisała się w krajobraz jednego z najpiękniejszych fragmentów miasta. Obecnie w dawnym Spichlerzu działa sławna w całej okolicy herbaciarnia, stanowiąca dla wszystkich gości Słupska żelazny punkt na trasie ich wędrówek po mieście.

10 stycznia 1998 w Słupsku miały miejsce jedne z najpoważniejszych zamieszek w Polsce po 1989. Ich przyczyną była śmierć kibica koszykarskiej drużyny Czarni Słupsk na skutek obrażeń odniesionych po interwencji policji.

Symbole miasta

Hejnał Słupska (posłuchaj hejnału) W 1998 ogłoszono Ogólnopolski Konkurs na "Słupski Hejnał". Jury przyznało nagrodę "Grand Prix" Prezydenta Miasta Słupska Jackowi Stańczykowi ze Słupska. Od 1999 hejnał rozbrzmiewa codziennie o godz. 12.00. Od 1 stycznia 2009 na wieży Słupskiego ratusza rozbrzmiewają dwa hejnały – Słupska i Ustki. W ramach współpracy Dwumiasta w Ustce również grane są hejnały Ustki i Słupska.

Architektura

Dwudziestolecie międzywojenne

W dwudziestoleciu międzywojennym charakterystyczna architektura Słupska, nawiązująca do wzorców klasycystycznych, sprawiła, że miasto uzyskało miano "małego Paryża". Oś miasta wyznaczały obecne ulice Tuwima, Nowobramska, Kowalska i Armii Krajowej, w pobliżu których znajdowały się najważniejsze budowle. Charakterystycznym obiektem była neogotycka synagoga, spalona w 1938.

Stan obecny

Po II wojnie światowej duża część miasta uległa zniszczeniu. Starsze kamienice zachowały się przy ulicy Wojska Polskiego i jej okolicach. Spalone zostały świeckie budowle w centrum miasta. Oszczędzono m.in. ratusz i ruiny Zamku Książąt Pomorskich. Odbudowa miasta prowadzona była w taki sposób, żeby powstało jak najwięcej budynków mieszkalnych w jak najkrótszym czasie. Doprowadziło to do zabudowania dawnego średniowiecznego miasta blokami modernistycznymi. Prowadzone obecnie prace renowacyjne mają na celu upiększenie tej części miasta.

Architektura sakralna

• kościół pw. NMP, wybudowany w 2. połowie XIV wieku w stylu gotyckim
• podominikański kościół pw. św. Jacka z XIV wieku, w stylu gotyckim
• kościół przyklasztorny pw. św. Ottona, wybudowany w latach 1872-73 w stylu neogotyckim
• kościół pw. św Mikołaja, obecnie funkcjonujący jako biblioteka miejska, z XIII wieku, w stylu gotyckim
• Kaplica św. Jerzego w Słupsku, wybudowana w 1. połowie XV wieku w stylu gotyckim
• Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła, wybudowana pod koniec XIX wieku w stylu neogotyckim

Architektura świecka

• Starostwo Powiatowe w Słupsku
• Ratusz w Słupsku
• Poczta Główna w Słupsku

Gospodarka

W końcu grudnia 2009 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Słupsku obejmowała ok. 4,7 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,6% do aktywnych zawodowo.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Słupsk.

Przemysł

Słupsk jest ośrodkiem przemysłowym średniej wielkości. Od 1997 działa Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna, posiadająca filie w Koszalinie, Redzikowie, Debrznie, Szczecinku i Wałczu, zarządzana przez Pomorską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. W mieście działają instytucje wspierające rozwój gospodarczy: Słupska Izba Przemysłowo-Handlowa oraz Słupskie Stowarzyszenie Innowacji Gospodarczych i Przedsiębiorczości.

Energię cieplną miastu zapewniają dwie ciepłownie — EC2 przy ul. Koszalińskiej oraz EC3 przy ul. Grunwaldzkiej.

Handel

Słupsk spełnia rolę regionalnego ośrodka handlowego. W Słupsku znajduje się 6 centrów handlowych (CH Jantar, CH Manhatan, CH Passo, CH Wokulski, Skwer Viki, CH w b. RDT), 4 galerie handlowe (Galeria Podkowa, Galeria Prestige, Galeria Słupsk , Galeria Handlowa Jantar), 1 hala targowa (Hala Targowa "Pod Wieżą").

Edukacja

Sport

W mieście działa kilkadziesiąt klubów sportowych. Obecnie najbardziej znanym w Polsce zespołem ze Słupska jest Energa Czarni Słupsk (koszykówka mężczyzn), od wielu lat występujący w najwyższej klasie rozgrywkowej. Na tym samym szczeblu występują piłkarki ręczne Słupi Słupsk oraz badmintoniści Piasta Słupsk. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych klubów sportowych jest Gryf 95 Słupsk (piłka nożna). Ostatnio sukcesy w piłce nożnej plażowej odnosi Team-Baltica Słupsk (wicemistrz Polski w 2007). W mieście działają też SKB Czarni Słupsk i AP Czarni Słupsk, spadkobiercy tradycji Czarnych Słupsk, którzy dawniej odnosili wielkie sukcesy w boksie i siatkówce kobiet (pięciokrotne mistrzynie Polski).

W mieście odbywają się zawody rangi międzynarodowej i ogólnopolskiej. Od lat w Słupsku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Brydża Sportowego "Solidarność". W 2007 Słupsk był organizatorem XIII Światowych Igrzysk Polonijnych, a w 2011 po raz 5. odbyły się Mistrzostwa Polski w badmintonie

Kluby sportowe

• MZKS CZARNI SŁUPSK -koszykówka
• KS Gryf Słupsk – piłka nożna
• KFA Griffons Słupsk - futbol amerykański
• Słupia Słupsk – piłka ręczna
• Słupski Klub Badmintona "Piast" – badminton
• Klub Strzelecki Gryf Słupski – strzelectwo sportowe
• SKB Czarni Słupsk – boks
• AP Czarni Słupsk – siatkówka kobiet
• Towarzystwo Pływackie Skalar Słupsk – pływanie
• SKLA M&S Okna Słupsk – lekkoatletyka
• Team-Baltica Słupsk – piłka nożna plażowa
• KU AZS-AP Słupsk – aerobik, taekwon-do itf, piłka nożna, koszykówka, siatkówka
• Basket Słupsk – koszykówka mężczyzn
• Aeroklub Słupski – lotnictwo sportowe
• Paktan Słupsk – taniec sportowy
• Floorball Słupsk – unihokej mężczyzn
• Słupski Uczniowski Klub Piłkarski Słupsk
• Salos Słupsk – piłka nożna, koszykówka, tenis stołowy
• STS "Gryf-3" Słupsk – judo
• KS Victoria Słupsk – piłka nożna
• KS Olimpia Słupsk - piłka nożna

Obiekty sportowe w Słupsku

• Centra sportowe
  • Słupski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska
  • Słupski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Rybacka
  • Gryf Słupski Klub, ul. Orzeszkowej
• Stadiony
  • Stadion 650-lecia, ul. Madalińskiego
  • Stadion Gryfa Słupsk, ul. Zielona 9
  • Stadion przy ul. Krzywoustego
• Hale sportowe
  • Hala Gryfia, ul. Szczecińska
  • Hala sportowa, ul. Ogrodowa
  • Hala sportowa I LO, ul. Szarych Szeregów
  • Hala sportowa przy SP 5, ul. Hubalczyków
  • Hala sportowa SP 1 ul.Rybacka
• Baseny i kąpieliska
  • Basen kryty w Słupskim Ośrodku Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska
  • Kąpielisko miejskie, ul. Arciszewskiego
• Ośrodki jeździeckie
  • Fundacja dla dzieci niepełnosprawnych "Nadzieja", ul. Kaszubska
  • Stowarzyszenie Appaloza, ul. Rybacka
  • Ośrodek Hipoterapii i Rekreacji Ranczo, ul. Krzywa
  • Słupski Klub Jeździecki "Szarża"
• Korty tenisowe
  • Korty tenisowe w Parku Kultury i Wypoczynku, ul. Rybacka
  • Korty przy stadionie 650-lecia, ul. Madalińskiego
  • Korty tenisowe na stadionie przy ul.Krzywoustego
• Inne obiekty
  • Lodowisko, ul. Moniuszki
  • Lodowisko syntetyczne, róg ul. Leszczyńskiego i al. 3 Maja
  • Skatepark, ul. Małcużyńskiego
  • Shogun Klub Kulturystyczny, ul. Braci Gierymskich
  • Siłownia Malaga, ul. Hubalczyków (nad Apteką)
  • Boisko wielofunkcyjne, ul. Wiatraczna
  • Boisko wielofunkcyjne, Orlik, ul. Krzywoustego
  • Strzelnica, Zamiejska 30

Kultura

Słupsk jest ośrodkiem kulturalnym o znaczeniu krajowym. Odbywają się tu znane w kraju festiwale, jak np. Festiwal Pianistyki Polskiej, Komeda Jazz Festival, Jesienny Przeciąg Gitarowy, Konfrontacje Sztuki Kobiecej, Festiwal Kultury Wschodu "Mundus Orientalis", Schaefferiada, Festiwal Młodych Talentów "Niemen Non Stop". W mieście istnieje Polska Filharmonia Sinfonia Baltica, oraz cztery teatry: Teatr Nowy, awangardowy Teatr "Rondo", Teatr Władca Lalek oraz Teatr Lalki "Tęcza".

W słupskim Zamku Książąt Pomorskich siedzibę ma Muzeum Pomorza Środkowego, które prezentuje zbiory dotyczące historii regionu, jak pochodzący z 1618 oryginał mapy Lubiniusa, cynowe sarkofagi Anny i Ernesta Bogusława von Croy, gobelin przedstawiający poczet książąt pomorskich (dzieło Heleny i Tadeusza Gałkowskich) i stałą wystawę sztuki pomorskiej ("Sztuka Dawna Pomorza"). Muzeum Pomorza Środkowego posiada również sporą kolekcję prac Ottona Priebe'a oraz największy na świecie zbiór prac Witkacego. Często organizowane są też wystawy czasowe.

Sąsiedni Młyn Zamkowy, będący najstarszym obiektem przemysłowym na Pomorzu prezentuje wystawę stałą zatytułowaną "Rzeczywistość kulturowa Pomorza dawniej i dziś". Ekspozycja ukazuje całokształt zmian i procesów kulturowych, jakie zachodziły na ziemiach zachodnich w ostatnim stuleciu.

W Spichlerzu Richtera, również części zespołu zamkowego, prezentowane są rozmaite ekspozycje czasowe o bardzo zróżnicowanej tematyce. W Słupsku niegdyś było pięć kin, obecnie działa w mieście wybudowane w 1963 jako jedno z pierwszych w kraju z tzw. cineramą kino "Milenium" przy Starym Rynku i kino "Rejs" w Młodzieżowym Centrum Kultury przy ul. 3 Maja. W II etapie budowy CH Jantar zostanie wybudowany kilkusalowy multipleks. Plany zakładają także budowę 5-salowego kina Helios w CHR Arena. Oddanie obu multipleksów do użytku nastąpi w 2010.

W 2008 powstała w Słupsku Bałtycka Biblioteka Cyfrowa, która udostępnia w formie cyfrowej zbiory dotyczące miasta i regionu. Za projekt Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej w 2009 roku Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku zajęła III miejsce w finale konkursu Samorządowy Lider Zarządzania w kategorii kultura.

Imprezy cykliczne

• Amber Cup – Hala Gryfia, Szczecińska 99 (styczeń)
• Międzynarodowe zawody połowu troci i łososia w Słupsku (styczeń)
• Konfrontacje Sztuki Kobiecej (marzec)
• Słupska Wiosna Literacka (maj)
• Eurofest – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek Krajów Unii Europejskiej (czerwiec)
• Sam na Scenie – Finał Turnieju Teatrów Jednego Aktora (czerwiec)
• Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej (lipiec-sierpień)
• Międzynarodowy Festiwal Brydża Sportowego "Solidarność" w 2010 r. (sierpień)
• Święto Dwumiasta, Święto Ryby (sierpień)
• Jarmark Gryfitów (lipiec-sierpień)
• Festiwal Pianistyki Polskiej w Słupsku (wrzesień)
• Witkacy pod strzechy (wrzesień)
• Festiwal Młodych Talentów "Niemen Non Stop" (październik)
• Mundus Orientalis (jesień)
• Komeda Jazz Festival (październik)
• Przegląd Twórczości Bogusława Schaeffera – Schaefferiada
• Niemen Non Stop (październik)
• Nowa Optimal (24/7)

Media

• Telewizja
  • Telewizja Kablowa Słupsk (Kanał 6)
  • Telewizja Słupsk (w sieci Vectra)
  • TVP Gdańsk – Redakcja w Słupsku
• Radio
  • Radio FaMa Słupsk
  • Radio Słupsk - redakcja terenowa Radia Koszalin
  • Radio Gdańsk - redakcja terenowa w Słupsku
  • RMF MAXXX Pomorze
• Prasa
  • Głos Pomorza – Dziennik Pomorza Środkowego
  • "Dziennik Słupski" – dodatek Dziennika Bałtyckiego
  • "Nasze Miasto" – bezpłatny dziennik Słupska i Ustki
  • "Moje Miasto" – bezpłatny dwutygodnik miejski
  • "Zbliżenia" – dwutygodnik regionalny
  • "Echo Słupska" – bezpłatny miesięcznik
  • "Teraz Słupsk" – bezpłatny tygodnik miejski
  • "Kurier Obywatelski" – bezpłatny miesięcznik społeczny
  • "Kurier Słupski" – bezpłatny tygodnik

Administracja

Słupsk jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Słupsku 23 radnych. Organem wykonawczym władz jest Prezydent Miasta Słupska. Siedzibą władz miasta jest ratusz przy placu Zwycięstwa.

Słupsk ściśle współpracuje z nadmorskim miastem Ustka m.in. tworząc dwumiasto. Słupsk jest członkiem:

• Związku Miast Polskich,
• Nowej Hanzy (od 2007 Słupsk jest koordynatorem działań Związku Hanzy w Polsce i reprezentuje pozostałe miasta polskie w Związku),
• Związku Miast Bałtyckich,
• Związku Powiatów Polskich, Związku Miast i Gmin Dorzecza Rzeki Słupi i Łupawy.

Miasto jest siedzibą władz powiatu słupskiego oraz wiejskiej gminy Słupsk. Znajduje się tu także Urząd Morski w Słupsku oraz zamiejscowy oddział Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.

Miasta partnerskie Słupska

Miasto Kraj Data podpisania umowy  Archangielsk Rosja 29 VI 1989  Bari Włochy 22 VII 1989  Buchara Uzbekistan 8 IV 1994  Carlisle Wielka Brytania 3 IV 1997  Cartaxo Portugalia 25 IX 2007

Miasto Kraj Data podpisania umowy  Flensburg Niemcy 1 VI 1988  Ustka Polska 13 VII 2003  Vantaa Finlandia 8 VI 1987  Vordingborg Dania 13 V 1994  Grodno Białoruś 30 VII 2010

Dwumiasto Słupsk i Ustka

13 lipca 2003 roku została podpisana deklaracja o współpracy w ramach Dwumiasta między władzami Słupska i Ustki. Sam akt podpisany został statku płynącym na morzu w pobliżu Ustki.

Umowa została podpisana przez prezydenta Słupska Macieja Kobylińskiego i burmistrza Ustki Jacka Graczyka.

Deklaracja o współpracy w ramach Dwumiasta została podpisana w celu wspólnej promocji i rozwoju obu miast, tak aby ich oferta mogłaby się nawzajem uzupełniać i kompleksowo spełniać oczekiwania turystów.

Słupsk i Ustka bliżej siebie Razem będą silniejsi- pod tym hasłem została podpisana deklaracja.

Trójporozumienie

Najlepiej rozwinęła się formuła współpracy trzech miast europejskich tj. współpraca trójstronna Carlisle - Flensburg - Słupsk . W ramach tzw. Trójporozumienia, tj. umowy podpisanej 28 czerwca 1988 r. we Flensburgu, realizuje się polityka współpracy między stowarzyszeniami, grupami młodzieży, artystami, mieszkańcami i równie ściśle między władzami miejskimi i radnymi.

Przykłady współpracy:

Każdego roku, w cyklu trzyletnim, spotykają się przedstawiciele władz miejskich trzech zaprzyjaźnionych miast, wymieniając doświadczenia i wytyczając programy dalszej współpracy. Również w sposób rotacyjny realizowana jest wymiana młodzieży.

Corocznie odbywające się Trójstronne Spotkanie Miast Partnerskich Calisle -Flensburg - Słupsk. Goście spotykają się z władzami Słupska i młodzieżą biorącą udział w dorocznej wymianie. Omawianych jest wiele inicjatyw m.in.:

• wspólne ubieganie się o środki unijne na niwelowaniu różnic rozwojowych,
• wymiana doświadczeń z zakresu gospodarki komunalnej i ochrony środowiska, spraw społecznych,
• rozwijanie wymiany kulturalnej i sztuki,

Efektem współpracy partnerskiej w 2007 roku między Flensburgiem a Słupskiem była wystawa fotograficzna ukazująca Flensburg i okolice przygotowana przez Landschaftsmuseum-Angeln, a także spotkanie architektów polskich i niemieckich we Flensburgu w dniach 8-11.11.2007 roku. Omówiono zagadnienia gospodarki przestrzennej i metody zachowania dziedzictwa kulturowego w architekturze.

Artyści z miast partnerskich wzięli udział w organizowanym przez Miasto Słupsk Międzynarodowym Plenerze Rzeźbiarskim. Tematem pleneru był Słupski Niedźwiadek Szczęścia. Tworzywem rzeźbiarzy było drewno. W ciągu dwóch tygodni powstały prace, które rozmieszczone zostały w 2007 roku na ulicach Słupska. Kolejny plener - malarski przeprowadzony został we wrześniu 2007 roku.

Umowa z Grodnem

Porozumienie zostało zawarte 30 lipca 2010 r. Umowa zakłada, że Słupsk i Grodno dążyć będą do tego, aby oba miasta działały na rzecz tworzenia korzystnego klimatu dla rozwoju stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi. Współpraca ma być realizowana na wielu płaszczyznach m.in.: społecznej, gospodarczej i kulturalnej.

Słupsk od wielu lat współpracuje z Grodnem w Republice Białorusi. Owocem tej współpracy jest aktywna działalność prowadzona od ponad 20 lat przez władze Słupska przy współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Wilna i Grodna w Słupsku, które było inicjatorem zawarcia umowy partnerskiej między Słupskiem a Grodnem.

Rada Miejska w Słupsku w dniu 28 kwietnia br. podjęła uchwałę w sprawie podpisania przez miasto umowy partnerskiej z Grodnem.

Turystyka

Słupsk leży w centrum atrakcyjnego turystycznie regionu – pobliskie miejscowości wypoczynkowe (kurorty nadmorskie Jarosławiec, Ustka, Rowy, Łeba) dysponują bogatą ofertą turystyczno – kulturalną. Największymi walorami regionu są wybrzeże morskie i liczne jeziora (8441 jezior zajmujących powierzchnię 1 hektara) otoczone lasami (lasy zajmujące 40% powierzchni regionu) oraz Słowiński Park Narodowy – rezerwat biosfery UNESCO. Uroku najbliższym okolicom miasta dodaje Park Krajobrazowy Dolina Słupi oraz turystyczne tzw. produkty markowe, tj. „Kraina w Kratę” i „Szlak Elektrowni Wodnych” na rzece Słupi. W mieście znajdują się liczne zabytki, które znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

Miasto jest jednym z piękniejszych miejsc na Pomorzu Środkowym, dlatego uważane jest za perełkę turystyczną. Odwiedzający znajdą tu niezwykłą przyrodę, interesujące zabytki i miejsca historyczne, a także rozwiniętą infrastrukturę turystyczną.

Do najważniejszych walorów i atrakcji turystycznych należą:

• Ratusz Miejski,

gotyckie kościoły

• Mariacki z krzywą wieżą,
• Kościół św. Jacka,
• Zamek Książąt Pomorskich,
• najstarsza czynna winda w Europie,
• największa na świecie kolekcja prac plastycznych Witkacego i witkacjanów.

W centrum można również podziwić zabytkowe kamienice z okresu dwudziestolecia międzywojennego.

Słupsk jest również ważnym ośrodkiem kulturalnym o znaczeniu krajowym. Odbywa się tu wiele znanych festiwali o randze ogólnopolskiej. Do najważniejszych można zaliczyć: Festiwal Pianistyki Polskiej, Komeda Jazz Festival, Konfrontacje Sztuki Kobiecej, Festiwal Kultury Wschodu "Mundus Orientalis", Schaefferiada, Festiwal Młodych Talentów "Niemen Non Stop".

Korzystna lokalizacja miasta sprawia, że pełni ważne funkcje w regionie:

• administracyjne (siedziba urzędu miasta, Gminy Słupsk, Powiatu Słupskiego, innych instytucji państwowych
• turystyczne (bliskość morza, lasów, miejsce przecięcia wielu szlaków turystycznych)
• transportowe (węzeł kolejowy i drogowy)
• handlowe (główne centrum handlowe Pomorza Środkowego)
• produkcyjne (Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna)

Transport

Tranzyt

W układzie komunkacyjnym miasta znajduje się 15 rond. Słupsk leży na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 6 (planowana S6) i drogi krajowej nr 21 oraz dróg wojewódzkich nr 210 i nr 213. Boczne drogi prowadzą również w stronę Darłowa i Krępy Słupskiej. Krzyżują się tu również relacje kolejowe Berlin – Szczecin – Koszalin – Słupsk – Gdynia i Ustka – Słupsk – Szczecinek. Dawniej istniała również normalnotorowa linia kolejowa do Budowa oraz sieć kolei wąskotorowej.

Komunikacja autobusowa

Organizacją komunikacji miejskiej zajmuje się Zarząd Transportu Miejskiego z siedzibą w Słupsku. Głównym przewoźnikiem w mieście jest Miejski Zakład Komunikacji z siedzibą w Kobylnicy. Obsługuje on 15 linii autobusowych miejskich i 2 podmiejskie. Od 1910 do 1959 w Słupsku działała komunikacja tramwajowa. W latach 1985-1999 po mieście kursowały również trolejbusy. Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Słupsku opiekuje się zarówno komunikacją miejską jak i komunikacją podmiejską, łącząc miasto z okolicznymi miejscowościami.

Autobusami PKS-u można ze Słupska dotrzeć m.in. do Bydgoszczy, Gdańska, Gdyni, Warszawy, Jeleniej Góry, Zakopanego, Katowic, Cieszyna, Torunia, Poznania, Świnoujścia, Wrocławia. Słupskie Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej obsługuje również trasy lokalne na obszarze powiatów: słupskiego, lęborskiego i sławieńskiego. Dworzec PKS zlokalizowany jest przy ulicy Kołłątaja.

Komunikacja kolejowa

Słupsk jest węzłem kolejowym. Dojeżdżają tu pociągi regio, TLK i ekspres InterCity z największych miast Polski. Lokalne relacje łączą miasto z Ustką, Sławnem i Darłowem, Miastkiem i Szczecinkiem.

10 grudnia 2006 przedłużono z Lęborka do Słupska po trasie linii z Gdańska do Stargardu Szczecińskiego trójmiejską Szybką Kolej Miejską. Projekt zakłada budowę drugiego toru i rozbudowę stacyjnej infrastruktury w Słupsku, Damnicy i Potęgowie. Do sieci SKM ma zostać również włączony odcinek Słupsk-Ustka.

Pierwszy dworzec kolejowy w Słupsku mieścił się, od lipca 1869, przy obecnej ul. Grunwaldzkiej 17. Wtedy to uruchomiono 67 km, 1-torową linię kolejową Koszalin-Słupsk. We wrześniu 1870 uruchomiono 131 km linię kolejową Słupsk-Gdańsk Główny. W maju 1879 uruchomiono 192 km, 1-torową linię kolejową Piła Główna-Szczecinek-Słupsk-Ustka. Obecnie dawny budynek dworca kolejowego stanowi część zaplecza naprawy wagonów osobowych (Sekcja Napraw Wagonów Pomorskiego Zakładu Przewozów Regionalnych spółki Przewozy Regionalne). Główny i od 1945 jedyny dworzec w mieście znajduje się przy ulicy Kołłątaja. Na Nadrzeczu znajdował się również przystanek Słupsk Przymieście, ale wraz z likwidacją, uruchomionej w sierpniu 1906, 38 km linii Słupsk – Budowo i rozebraniem (w 1945) toru na niemal całej długości linii, przystanek zlikwidowano. Na Ryczewie znajdował się przystanek Słupsk Ryczewo na liniach kolejowych Gdańsk Główny – Stargard Szczeciński oraz wybudowanej w 1935 Słupsk – Cecenowo, lecz w latach 80. XX wieku został zlikwidowany.

Obwodnica

Plany budowy obwodnicy Słupska zakładają budowę bezkolizyjnych węzłów w Redzikowie, Głobinie, Kobylnicy i Bolesławicach. Obwodnica ma przebiegać przez tereny miasta i gminy Słupsk oraz gminy Kobylnica. Budowa obwodnicy S6 w ciągu drogi krajowej nr 6 ruszyła we wrześniu 2008. Wbrew wcześniejszym zapowiedziom obwodnica nie będzie budowana w standardzie ekspresowej, dwujezdniowej drogi i będzie miała tylko jedną jezdnię. Decyzja ta wynika z prognoz natężenia ruchu na tej trasie. Obwodnica została udostępniona do użytku 26 października 2010 roku. Uroczystego otwarcia dokonał Prezydent RP-Bronisław Komorowski w dniu 29 października. Obwodnica liczy nieco ponad 16 km.

Niedawno zakończono budowę odcinka drogi łączącego słupską ulicę Grottgera z ulicą Kolejową w Kobylnicy. Będzie on częścią tzw. "małej obwodnicy Słupska" planowanej i budowanej przez władze miasta niezależnie od prac prowadzonych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. W ramach projektu "małej obwodnicy" wyremontowano też ul.Profesora Poznańskiego.

Słupsk jako garnizon wojskowy

• Jednostki stacjonujące przed 1939
  • 5 Pułk Huzarów – od 1744; jednostka przeniesiona z Köpenick
• Jednostki stacjonujące po 1945
  • 28 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego (rozwiązana);
  • 19 Lotnicza Eskadra Holownicza (rozwiązana);
  • 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża

Obecnie planowana jest budowa w Redzikowie amerykańskiej bazy pocisków antyrakietowych GBI jako fragmentu tzw. "tarczy antyrakietowej".

Wspólnoty wyznaniowe

Katolicyzm

• Kościół rzymskokatolicki
• Kościół greckokatolicki

Prawosławie

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Protestantyzm

• Kościół ewangelicko-augsburski, parafia w Słupsku
• Kościół ewangelicko-metodystyczny, parafia w Słupsku
• Kościół Wolnych Chrześcijan
• Kościół Boży w Chrystusie
• Kościół Zielonoświątkowy w RP, zbór w Słupsku
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

Świadkowie Jehowy

• 8 zborów: Nadrzecze, Wschód, Centrum, Stare Miasto, Sobieskiego, Zatorze, Zachód, Północ z Salami Królestwa

Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Słupszczanie

Ze Słupskiem związanych było i jest wiele osób mających olbrzymie znaczenie w życiu politycznym, kulturalnym i naukowym nie tylko Polski, ale także Europy i świata. W mieście urodzili się m.in. wynalazca karty pocztowej Heinrich von Stephan, jeden z pierwszych przedstawicieli sztuki abstrakcyjnej Otto Freundlich, światowej sławy wokalistka jazzowa Grażyna Auguścik, pisarz i dziennikarz Daniel Odija, trzej biskupi katoliccy: Zygfryd von Boock (ordynariusz diecezji kamieńskiej w latach 1424-1446), Henning Iwen (ordynariusz diecezji kamieńskiej w latach 1446-1468) i Krzysztof Zadarko (od 2009 biskup pomocniczy diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej), malarz, grafik i rysownik Mieczysław Kościelniak, piłkarz Paweł Kryszałowicz, maratończyk Jan Huruk i wielu innych przedstawicieli świata polityki, kultury, nauki i sportu. W Słupsku przez wiele lat mieszkali m.in. zwycięzca spod Waterloo Gebhard Leberecht von Blücher, medaliści olimpijscy w boksie Aleksy Antkiewicz, Jan Dydak i Kazimierz Adach, arcymistrz brydżowy Henryk Wolny i inni.

Honorowi obywatele Słupska

Jerzy Waldorff (1986) Piotr Maksymowicz Tielepniew (1987) Jerzy Bytnerowicz (1994) Franciszek Szafranek (1995) Jan Druyff (1997) Aleksy Antkiewicz (1999)

Anna Łajming (2000) Jan Stępień (2000) Wanda Chotomska (2003) bł.Jan Paweł II (2003) Jan Giriatowicz (2006) kard. Ignacy Jeż (2006)

bp Tadeusz Werno (2006) Ryszard Ksieniewicz (2006) Zofia Lewenstam (2008) Józef Cieplik (2009) Isabel Sellheim (2009)

Zobacz też

• Stara Synagoga w Słupsku
• Cmentarz żydowski w Słupsku
• Bursztynowy niedźwiadek ze Słupska, Słupski chłopczyk
• Poczthalteria w Słupsku
• Słupia (moneta)