Sopot

Sopot (kaszb. Sopòt lub też Sopòtë, Copòtë, Copòt, niem. Zoppot) – miasto na prawach powiatu w północnej Polsce nad Zatoką Gdańską (Morze Bałtyckie), położone na Pobrzeżu Gdańskim, pomiędzy Gdańskiem i Gdynią, z którymi tworzy Trójmiasto. Jest jednym z miast aglomeracji gdańskiej. Sopot jest najmniejszym pod względem ludności miastem na prawach powiatu w Polsce.

Sopot jest kurortem nadmorskim, miastem uzdrowiskowym, po II wojnie światowej znanym z organizowanych tam od 1961 w Operze Leśnej konkursów piosenki Sopot Festival.

Miasto posiada najdłuższe w Europie molo o drewnianej konstrukcji.

Po reformie administracyjnej w 1999 Sopot w drodze wyjątku otrzymał uprawnienia miasta na prawach powiatu (przysługujące nominalnie miastom o liczbie ludności powyżej 100 tys.). Może także poszczycić się najniższym w Polsce stopniem bezrobocia wynoszącym 3,4% (ok. 700 osób).

Położenie

Większa część miasta położona jest na Pobrzeżu Kaszubskim, natomiast mniejsza zachodnia znajduje się na Pojezierzu Kaszubskim. Znajduje się nad Zatoką Gdańską.

Miasto jest położone na wysokości od 0 do 152,2 m n.p.m.

Historia

Kalendarium:

• Od VIII w. do 1. poł. X w. stał tu gród – obecnie zrekonstruowany (Grodzisko w Sopocie).
• 1283 – pojawiła się pierwsza wzmianka o miejscowości Sopoth w akcie donacyjnym księcia pomorskiego Mściwoja II na rzecz klasztoru cystersów w Oliwie.
• 1798 – hrabia Kajetan Sierakowski wybudował pierwszy dom letniskowy.
• 1819 – Karol Wegner wybudował pierwsze kąpielisko morskie.
• 1823 – Jan Jerzy Haffner, były lekarz armii napoleońskiej, wzniósł Zakład Kąpielowy. W ciągu następnych lat powstały kolejne budynki uzdrowiskowe – Dom Zdrojowy, Łazienki Południowe i Łazienki Północne.
• 1870 – do Sopotu dotarła kolej (linia kolejowa Gdańsk – Słupsk – Koszalin, później do Berlina).
• 1898 – otwarto tor wyścigów konnych.
• Dekretem cesarskim z 8 października 1901 miejscowość otrzymała prawa miejskie – ich uroczyste nadanie miało miejsce 1 kwietnia 1902.
• W roku 1920 Sopot został wyłączony z powiatu wejherowskiego i włączony do Wolnego Miasta Gdańska; w latach 1939-1945 znajdował się w granicach III Rzeszy.
• Wojska radzieckie wkroczyły do Sopotu 23 marca 1945 obchodząc się z nim dosyć łagodnie – zniszczeniu uległo 135 budynków, co stanowiło 10% ówczesnej zabudowy.
• 1945 – nastąpiło wcielenie Sopotu do Polski; pozostała w mieście ludność niemiecka zostaje wysiedlona
• Między 1945 a 1975 miasto było siedzibą powiatu, w 1945 również władz wojewódzkich.

Toponimia

"Sopot" to bardzo popularny w Słowiańszczyźnie hydronim (w Polsce dwie rzeki i jeden potok), od psł. *sopotъ - "potok szumiący, źródło" (por. przymiotnik sapowaty "bagnisty, wilgotny", u Kazimierza Rymuta również sopot - "źródło, wodotrysk"), który tworzył przede wszystkim nazwy rzeczne i z kolei nazwy miejscowości położonych nad nimi. W Serbii istnieje co najmniej 7 miejscowości o tej nazwie (Сопот), 4 w Macedonii, 3 w Bułgarii, 2 w Chorwacji, 2 na Ukrainie i co najmniej po jednej w Bośni, Rumunii i Albanii nie wspominając o równie popularnych w krajach słowiańskich nazwach derywowanych typu Sopotsko/Сопотско, Sopotnica/Сопотница albo Sopotnia, Sopotnik.

W 1283 Mściwój II nadał Sopot, Sopoth (w 1291) cystersom z Oliwy (dziś odcinek ulicy 1 Maja i część ulicy Bohaterów Monte Cassino, na południe od starego grodziska), z końcem wieku XVI była to wieś rybacka. Od zniemczonej postaci (c zamiast s) Zoppot powstały polskie Copot, Copoty, Soboty, Sobótka gdyż nie rozumiano wyrazu sopot, jednak prawidłowa (obecna, od 1945) nazwa przetrwała w kaszubszczyźnie co zauważał już w 1922 prof. J. Lange na łamach "Gazety Gdańskiej"; pokusił się też on na zlokalizowanie strumienia o nazwie "Sopot":

Wieś sama koncentrowała się mniej więcej około tego punktu, gdzie się styka górna część ulicy Morskiej ze szosą gdańską i pomorską. Blisko owego punktu znajdowała się też ongi karczma, a przed nią staw wiejski, zasilany wymienionym powyżej strumykiem. Na tem samem miejscu podzieś dzień jeszcze widzimy bardzo starej daty gościniec. Nic nie sprzeciwia się przypuszczeniu, że już pierwotni osadnicy obrali sobie to właśnie miejsce dla swoich siedzib. W takim razie możnaby łacno przypuścić, że owa wspomniana rzeczka "Dorfiflies", która jeszcze teraz, w podziemne rury ujęta przepływa wzdłuż ulicy Morskiej, w dawnych czasach nosiła nazwę "Sopot".

a wcześniej w 1913 Bolesław Śląski pisał:

Owa powszechnie znana miejscowość ką­pielowa nad Bałtykiem, dokoła której siedzi w mnogiej liczbie lud polski, nie ma dotychczas, rzecz szczególna, ustalonej w ustach naszej inteligencyi nazwy. Jedni ją zowią całkiem zniemiecka "Copot" lub "Copoty", inni zaś bardziej z polska - "Sopotami" lub nawet "Sobotami", jeżeli nie "Sobótką". Tymczasem jedynie poprawna nazwa, za którą przemawia zarówno zasada językowa, jak i historyczna, to - "Sopot". Już ks. Pobłocki w swoim słowniku ka­szubskim, wydanym w Chełmnie w 1887, wyraźnie zaznacza, iż starsze pokolenie ludzi, w pobliżu rzeczonej miejscowości zamieszka­łych, nie mówi inaczej tylko "Sopot", i że na­zwa ta pozostaje w związku etymologicznym z wyrazami: sop, sopowaty, sopotać. Powiada on między innemi... "Sopot" = osada założona na miejscu zdroistem, sapowatem...

Kazimierz Rymut, dla którego nazwa wskazywała na szumiąca wodę jako źródło toponimu, bardziej doszukiwał się "Sopotu" w rzeczce przepływającej obok sopockiego grodziska.

Demografia

Gospodarka

W miejscowości działał oddział przedsiębiorstwa państwowego Państwowe Tory Wyścigów Konnych. Obok działał Państwowy Ośrodek Treningu Koni Sopot, w 1993 jako Ośrodek Treningu Koni Sopot. W 1994 jako Zakład Treningowy Skarbu Państwa Sopot, następnie w 1994 przekształcony w Hipodrom Sopot Sp. z o.o., a w 1999 spółka została skomunalizowana.

Turystyka

Zabytki i obiekty turystyczne

• Kościół Zbawiciela – kościół parafii ewangelicko-augsburskiej, zbudowany w latach 1913-1919, wpisany do rejestru zabytków 12 sierpnia 1976
• Zakład Balneologiczny, wpisany do rejestru zabytków 18 maja 1982
• ul. Bohaterów Monte Cassino o długości 635 m; wcześniejsze nazwy: do 1945 – Seestraße (Morska), 1945-1956 – Konstantego Rokossowskiego
• grodzisko wczesnośredniowieczne, ul. Haffnera
• Latarnia Morska
• molo spacerowe drewniane, z XIX/XX
• Opera Leśna z 1909, w okresie międzywojennym popularność zdobyła dzięki organizowanym tutaj Festiwalom Wagnerowskim, w okresie powojennym – międzynarodowym festiwalom piosenki
• Krzywy Domek
• cmentarz żydowski z 1913, ul. Malczewskiego, wpisany do rejestru zabytków 30 listopada 1983
• plaże nad Zatoką Gdańską
• Trójmiejski Park Krajobrazowy – park krajobrazowy, utworzony 3 maja 1979
  • Wielka Gwiazda – skrzyżowanie dróg spacerowych na obszarze Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego

Imprezy cykliczne

Lista imprez cyklicznych odbywających się w Sopocie:

• Międzynarodowy Festiwal Piosenki w Sopocie - Sopot Festival (w związku z trwającym remontem Opery Leśnej od 2010 roku nie odbywa się)
• Festiwal Teatru Polskiego Radia i Telewizji Polskiej Dwa Teatry, którego organizatorem jest Polskie Radio i Telewizja Polska (odbywa się od 2001)
• Festiwal Jedynki, którego organizatorem był TVP1 (od 2007 impreza nie odbywa się)
• Sopot Hit Festiwal, którego organizatorami byli TVP2 i Radio Eska (odbył się tylko w 2008 i 2009)
• TOPtrendy, którego organizatorem jest telewizja Polsat
• Sopot Film Festival, międzynarodowy festiwal filmowy (odbywa się od 2001)
• Górskie Samochodowe Mistrzostwa Polski rozgrywane na trasie Sopot-Gdynia, którego organizatorem jest AK Orski.

Baza noclegowa

W Sopocie są 3 hotele pięciogwiazdkowe (tj. Sofitel Grand, Sheraton Sopot, Rezydent), 2 czterogwiazdkowe (Hotel Haffner i Hotel Bayjonn) oraz trzygwiazdkowe (Hotel Europa, Hotel Villa Baltica, Hotel Opera).

Uzdrowisko Sopot

W uzdrowisku prowadzone jest leczenie w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby reumatologiczne, choroby kardiologiczne i nadciśnienie, choroby dolnych dróg oddechowych, osteoporoza.

Na terenie Sopotu znajduje się 5 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego.

Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane naturalne surowce lecznicze: 4,2% woda chlorkowo-sodowa (solanka), jodkowa.

Komunikacja

• 1864 – uruchomienie pierwszego środku transportu miejskiego – omnibusu konnego na trasie Gdańsk – Sopot przez firmę „Thiel, Goldwied und Hadlich”
• 1870 – do miasta dociera kolej
• 1926 – uruchomienie pierwszej linii autobusowej z Gdańska do Sopotu przez firmę „Danziger Verkehrsgesellschaft”
• do 1927 funkcjonowało nieopodal Łazienek Południowych lądowisko hydroplanów, z którego utrzymywano rozkładową komunikację lotniczą m.in. z Niemcami
• 1928 – 1934 – utrzymywanie linii autobusowej z Gdyni do Sopotu przez firmę „Władysław Szandrach”
• 1929 – 1930 – utrzymywanie linii autobusowej z Gdyni przez Towarzystwo Komunikacji Autobusowej
• 1930 – 1939 – utrzymywanie linii autobusowej z Gdyni przez Miejskie Towarzystwo Komunikacyjne
• 1940 – 1942 – utrzymywanie linii autobusowej Gdańsk-Gdynia przez firmę „Danziger Elektrische Strassenbahn AG”
• 1942 – 1945 – utrzymywanie linii autobusowej Gdańsk-Gdynia przez firmę „Verkehrsbetriebe Danzig Gotenhafen”
• 1945 – uruchomienie linii autobusowej Gdańsk-Gdynia
• 1946 – 1953 do Sopotu docierała linia tramwajowa nr 7 z Gdańska
• 1947 – otwarcie połączenia trolejbusowego z Gdyni

Pomniki

• doktora Jana Jerzego Haffnera
• Adama Mickiewicza
• Armii Krajowej
• Danuty Siedzikówny "Inki"
• Esperantystów
• Fontanna z posągiem rybaka
• Fryderyka Chopina
• Jana Pawła II
• Marynarzy
• Mieszkańców Sopotu
• Powrót Sopotu do Polski
• Sopockiego Parasolnika
• Sportowców
• Wojenny (żołnierzy radzieckich)

Edukacja

• Uniwersytet Gdański
  • Wydział Zarządzania, ul. Armii Krajowej 101; do 1969 część Wyższej Szkoły Ekonomicznej, następnie Wydział Ekonomiki Produkcji UG
  • Wydział Ekonomiczny, ul. Armii Krajowej 119-121; do 1969 część Wyższej Szkoły Ekonomicznej, następnie Wydział Ekonomiki Transportu UG
• Sopocka Szkoła Wyższa, ul. Kościuszki 47; do 2008 jako Wyższa Szkoła Finansów i Rachunkowości w Sopocie
• Europejska Szkoła Hotelarstwa, Turystyki i Przedsiębiorczości, ul. Zamkowa Góra 25; wcześniej jako Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki
• Wydział Zamiejscowy Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, ul. Polna 16-20
• Sopocka Szkoła Zarządzania
• Zespół Szkół nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie
  • I Liceum Ogólnokształcące
  • V Liceum Sportowe SMS
  • Gimnazjum nr 1
  • Lokalna Akademia Informatyczna przy ZSO 1
• II Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego
• III Liceum Ogólnokształcące im. Agnieszki Osieckiej
• Sopocka Akademia Tenisowa – Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące
• Zespół Szkół Handlowych
• Sopockie Szkoły Autonomiczne (Sopocka Autonomiczna Szkoła Podstawowa, Sopockie Autonomiczne Gimnazjum, Sopockie Autonomiczne Liceum)
• Gimnazjum nr 2
• Zespół Szkół nr 3
  • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Sportowymi nr 7
  • Gimnazjum Sportowe nr 3
  • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 8

Kultura

Galerie i Muzea

• Muzeum Sopotu
• Grodzisko Skansen Archeologiczny
• Państwowa Galeria Sztuki

Teatry

• Scena Kameralna Teatru Wybrzeże
• Teatr Atelier im. Agnieszki Osieckiej
• Sopocka Scena Off de Bicz

Kina

• Kino Polonia
• Multikino Sopot (od 2009)
• DKF Kurort (od 2009 projekcje odbywają się w salach Multikina Sopot)

Filharmonia

• Polska Filharmonia Kameralna Sopot

Sport

W 2014 miasto będzie gospodarzem lekkoatletycznych halowych mistrzostw świata.

• Uczniowski Klub Sportowy "Siódemka" – koszykówka i sporty wodne
• Sopocki Klub Jeździecki
• Sopocki Klub Lekkoatletyczny
• Stowarzyszenie motorowodne Yacht Klub Sopot
• Mini Golf Club Sopot – Minigolfowy klub sportowy
• MKS Ogniwo Sopot – Ekstraliga Rugby (wielokrotny mistrz Polski w różnych kategoriach wiekowych)
• Trefl Sopot – zespół koszykówki mężczyzn (Mistrz Polski 2004, 2005, 2006, 2007, 2008)
• Trefl Sopot – zespół siatkówki żeńskiej występujący w pierwszej lidze siatkówki kobiet
• SPK – Sopocki Potok Kamionka – Stowarzyszenie Sportowe (Piłka Nożna, Siatkówka – III liga mężczyzn)
• Pomorskie Stowarzyszenie Sportowe Jantar Sopot – zespół piłkarski mężczyzn
• PDP Karlikowo Sopot – drużyna piłkarska mężczyzn
• Klub Piłkarski Sopot – V liga PomZPN
• Sopocki Klub Żeglarski Hestia Sopot
• SSK Navigo Sopot Sopocka Szkoła Katamaranów Navigo i Uczniowski Klub Sportowy Navigo
• SSKiR – Sopockie Stowarzyszenie Kulturystyki i Rekreacji
• Sopot Curling Club Wa ku'ta
• Sopocki Klub Hokejowy – SKH Mad Dogs Sopot
• Sekcja pływacka MOSiR Sopot
• Klub Uczelniany AZS SSW Sopot – przy Sopockiej Szkole Wyższej
• Sopockie Rowerowe Stowarzyszenie "FreeStajnia"
• Sopockie WOPR
• Sopocki Klub Kendo

Administracja

Samorząd

Organem uchwałodawczym jest Rada Miasta Sopotu, składająca się z 21 radnych. Mieszkańcy wybierają organ wykonawczy – Prezydenta Miasta Sopotu.

Miasto jest członkiem organizacji: Komunalny Związek Gmin "Dolina Redy i Chylonki", Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej.

Władze do 1945 roku

• Lohauss, wójt
• 1900-1905 – dr Volkmar von Wurmb, od 1900 wójt, od 1902 burmistrz (1853-1905)
• 1905-1908 – dr Johannes Kollath, burmistrz (1871-1908)
• 1908 – baron von Gagern, burmistrz komisaryczny
• 1908-1919 – Max Woldmann, burmistrz (1868-1919)
• 1919-1930 – dr Erich Laue, od 1910 prac. magistratu, od 1919 p.o. burmistrza, od 1920 burmistrz, a następnie również starosta sopocki, od 1923 nadburmistrz (-1933)
• 1930-1936 – dr Hermann Lewerentz, nadburmistrz (1893-1939)
• 1932-1934 – dr Wilhelm Fließbach, burmistrz
• 1934-1941 – Erich Temp, nadburmistrz komisaryczny, od 1939 również starosta Sopot-Gdynia (1904-po 1945)
• 1942 – Gerchard Koß, p.o. burmistrz
• 1942 – Schröder
• 1942-1945 – funkcję nadburmistrza pełnili p.o. prezydenci policji m. Gdańska

Władze od 1945 roku

• 1945 – Henryk Michniewicz, burmistrz, od 1945 prezydent (1907-1956)
• 1945 – Tadeusz Soboń, prezydent
• 1946 – Antoni Turek, prezydent (1907-1996)
• 1946-1948 – Leonard Wierzbicki, prezydent (1888-?)
• 1948 – Srebrnik, prezydent
• 1948 – Bolesław Śliwiński, prezydent
• 1948-1949 – Jan Kapusta, prezydent (1908-1953)
• 1949-1950 – Piotr Nowak, prezydent
• 1950-1952 – Alfred Müller, prezydent, od 1950 przew. Miejskiej Rady Narodowej (1905-1980)
• 1952-1954 – Hieronim Kozieł, przewodniczący (1910-1970)
• 1954-1958 – Roman Kosznik, przewodniczący (1927-1974)
• 1958-1965 – Stanisław Podraszko, przewodniczący (1911-1973)
• 1965-1969 – Zenon Bancer, przewodniczący
• 1969-1978 – Bolesław Robakowski, przewodniczący, od 1973 prezydent
• 1978-1981 – Lech Świątkowski, prezydent
• 1981-1984 – Cezary Dąbrowski, prezydent (1941-)
• 1984-1990 – Andrzej Plona, prezydent
• 1990-1992 – Henryk Ledóchowski, pierwszy demokratycznie wyłoniony prezydent miasta Sopotu (1944-)
• 1992-1998 – Jan Kozłowski, prezydent (1946-)
• 1998-nadal – dr Jacek Karnowski, prezydent (1963-)

Podział administracyjny

Dzielnice miasta:

• Sopot Centrum
• Karlikowo
• Kamienny Potok
• Przylesie
• Dolny Sopot Grunwaldzka
• Dolny Sopot Haffnera
• Lisie Wzgórze
• Zajęcze Wzgórze
• Górny Sopot
• Brodwino
• Osiedle Mickiewicza
• Świemirowo
• Stawowie
• Leśna Polana\Gręzowo
• Centrum Południe - Kościuszki
• Sopocki Las (dzielnica)

Współpraca międzynarodowa

Sopot utrzymuje kontakty partnerskie z następującymi miastami:

Miasto	Państwo	Rok podpisania porozumienia
Aszkelon	Izrael	1993
Frankenthal	Niemcy	1991
Karlshamn	Szwecja	1990
Næstved	Dania	1990
Peterhof	Rosja	1990
Ratzeburg	Niemcy	1994
Southend-on-Sea	Wielka Brytania	1999
Zakopane	Polska	1993

Wspólnoty wyznaniowe

kościoły katolickie zobacz też: archidiecezja gdańska

• Kościół garnizonowy św. Jerzego, ul. Kościuszki 1, wcześniej św. Zbawiciela
• Kościół parafialny św. Andrzeja Boboli, ul. Powstańców Warszawy 15
• Kościół parafialny św. Bernarda, ul. Abrahama 41-43
• Kościół parafialny Zesłania Ducha Świętego, ul. Kujawska 50-52
• Kościół parafialny NMP Gwiazdy Morza, ul. Kościuszki 19
• Kościół parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Malczewskiego 18
• Kościół parafialny św. Michała Archanioła, ul. 3 Maja 38a

kościoły protestanckie

• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP, Kościół św. Zbawiciela, ul. Parkowa 5 (luteranie)
• Kościół Chrystusowy, ul. Obrońców Westerplatte 21 (Uczniowie Chrystusa/Campbellici)
• Kościół Chrześcijan Baptystów, ul. Chopina 32
• Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego, ul. Sikorskiego 6/4

Inne

• Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, ul. Grunwaldzka 23/3 (Mormoni)
• Sala Królestwa Świadków Jehowy.

Honorowi Obywatele Sopotu

Rada Miasta Sopotu, a w PRL Miejska Rada Narodowa w Sopocie przyznała tytuł Honorowego Obywatela Sopotu następującym osobom:

• 1915: August von Mackensen – feldmarszałek niemiecki
• 1928: Władysław Wagner – żeglarz, pisarz
• 1979: Marian Mokwa – malarz, podróżnik
• 1982: Roman Heising – założyciel i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Sopocie, działacz społeczny
• 1983: załoga statku Sopot – za rozsławianie Sopotu na świecie
• 1983: Franciszek Mamuszka – krajoznawca, badacz dziejów i kultury Pomorza
• 1995: Lech Wałęsa – polityk
• 2001: Andrzej Dudziński – grafik
• 2001: Elżbieta Duńska-Krzesińska – lekkoatletka
• 2001: Seweryn Krajewski – muzyk
• 2001: Czesław Miłosz – poeta
• 2001: Izabela Sierakowska-Tomaszewska – prapraprawnuczka hrabiego Kajetana Sierakowskiego, gospodarza sopockiego dworku
• 2007: Władysław Bartoszewski – polityk, działacz społeczny, historyk, dziennikarz, pisarz
• 2008: Tadeusz Gocłowski – arcybiskup senior archidiecezji gdańskiej

Zobacz też

• Synagoga w Sopocie
• Cmentarz żydowski w Sopocie
• Browar w Sopocie