Czernin (województwo pomorskie)

Czernin (niem. Hohendorf) – duża wieś na Powiślu w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie sztumskim, w gminie Sztum.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

Inne miejscowości o nazwie Czernin: Czernin, Czernina, Czernina Dolna, Czernina Górna

Jego nazwa istnieje już od 1295 r. Pochodzi od urodzajnej czarnej gleby.

Historia Czernina

Zespół dóbr Czernina obejmował Ramzy Małe i Ramzy Wielkie. Właścicielami Czernina byli: Ostenrodowie (1440), Brantowie (początek XVI w.), Szelińscy (1648 r.), Kczewscy (1788 r.), radca wojenny Schlemmer (historie przekazywane z ust do ust mówią, że radca Schlemmer był wolnomularzem), Hańscy, Puttakamerowie (1810 r.). W latach 1768-1772 dobra czernińskie zostały doszczętnie zniszczone przez oddziały rosyjskie.

Około 1840 r. Czernin przeszedł w ręce rodziny Donimirskich i właśnie jej Czernin zawdzięcza swój rozwój i rozkwit. Majątek Czernin w latach 20. XIX w. kupił Antoni Donimirski. W 1857 r. ziemie i dwór w spadku otrzymał Piotr Alkantary Donimirski. Po śmieci Piotra Alkantarego (1887) jego żona Bogumiła z Wolskich przejęła zarząd nad majątkiem, co spowodowało, że w ciągu następnych kilkunastu lat Czernin znacznie podupadł. W 1900 r. Bogumiła, która miała już 84 lata, powierzyła zarządzanie dworem Witoldowi Donimirskiemu (swojemu wnukowi). Po objęciu Czernina Witold zabrał się do pracy i rezultaty nie dały na siebie długo czekać. Zaczęły napływać dochody, które pomogły podjąć nowe przedsięwzięcie, została założona cegielnia.

Dworek Donimirskich w Czerninie

Zajmowany przez agencję rolną bardzo zaniedbany pałac dziś nie przypomina swej dawnej świetności. Został on zbudowany prawdopodobnie w XVII w., być może przez Szelińskich. Przebudowany przez Witolda Donimirskiego. Halina Donimirska-Szyrmerowa dawny wygląd dworu opisuje: „Po uzdrowieniu gospodarstwa ojciec zajął się zaniedbałym dworem w Czerninie. Założono centralne ogrzewanie, przebudowano wnętrze i doprowadzono do łazienki ciepłą wodę...”.

Przed domem rozciągał się owalny trawnik z klombami kwiatów, oddzielony obrośniętym bluszczem murkiem od zajazdu. Murek i dwa słupy po obu stronach ganku zdobiły kamienne kule armatnie. Szczyty posiadłości zdobił herb rodziny (jelenie w skoku, z trzema gwiazdami). Dach pokrywała ciemna dachówka, lśniąca zielonokawobrunatnym szkliwem. Z drugiej strony objazdu, wokół trawnika stał rząd wysokich świerków, które wraz z pasmem krzewów zasłaniały znajdujące się za nimi podwórze. Z ganku wchodziło się przez podwójne drzwi do holu umeblowanego czarnymi meblami gdańskimi z dębowego drewna. Wnętrze zdobiły i nadal upiększają masywne barokowe schody rzeźbione. We dworze było sporo pokoi. Zajmowała je służba, nauczycielki, dzieci oraz gospodarze domu (dużą sypialnię na dole). Poza tym dom był zagospodarowany w salon z wyjściem na werandę, pokój jadalny, salonik oraz gabinet Witolda.

Swój domek w ogrodzie miał ogrodnik, zaś w głębi ogrodu znajdowała się okrągła kaplica, obecnie w ruinie. W krypcie tej kaplicy spoczywali członkowie rodziny.

Źródła

• „Sztum i ziemia Sztumska” – informator krajoznawczy
• „Był taki świat…” – książka autorstwa Haliny Donimirskiej-Szyrmerowej,
• „Z dziejów Sztumu i okolic” – publikacje wydane przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Sztumskiej