Stary Targ

Stary Targ (niem. Altmark) – wieś w Polsce położona na Powiślu w województwie pomorskim, w powiecie sztumskim, w gminie Stary Targ przy drodze wojewódzkiej nr 517. Wieś jest siedzibą sołectwa Stary Targ, w którego skład wchodzą również miejscowości Stary Dwór i Waplewo-Osiedle.

Miejscowość jest siedzibą gminy Stary Targ.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

We wsi znajduje się kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza (główny kościół parafii obejmującej również kościoły w Nowym Targu i Tropach Sztumskich), a także Zespół Szkół Publicznych (szkoła podstawowa oraz gimnazjum; obydwie placówki noszą imię Franciszka Jujki), Gminny Ośrodek Kultury (w skład jego budynku wchodzą m.in. biblioteka publiczna oraz apteka), Zakład Opieki Zdrowotnej, placówka Ochotniczej Straży Pożarnej, cmentarz, urząd pocztowy, bank, stadion oraz kilka sklepów. Przez wieś przepływa Młynówka Malborska (Kanał Juranda).

Historia

W 1323 wieś została nazwana Aldemork, gdyż była prawdopodobnie osadą targową. Obszar ten zasiedlali wówczas zachodniobałtyjscy Prusowie. Pruski biskup misyjny Chrystian założył tu parafię w latach 1215–1216. Prawdopodobnie w XIII w. osada została zniszczona, a następnie ponownie zasiedlona na prawie chełmińskim w latach 1271–1276. Znalazła się wówczas w komturii dzierzgońskiej (w granicach państwa krzyżackiego).

W 1325 został zbudowany gotycki kościół parafialny pw. św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza.

W 1410 po raz pierwszy użyta została polska nazwa Stary Targ (została wymieniona w kronice Jana Długosza).

26 października 1629 we wsi król Polski Zygmunt III Waza oraz król Szwecji Gustaw II Adolf podpisali rozejm w Altmarku (używano wówczas niemieckiej nazwy Altmark), kończący wojnę pomiędzy tymi krajami. W latach 1655–1660 podczas II wojny północnej żołnierze króla szwedzkiego Karola X Gustawa ograbili i zniszczyli wieś oraz kościół, który wkrótce odbudowano.

Od 1772 Stary Targ znajdował się w ramach Królestwa Pruskiego.

W 1807 podczas wojny napoleońskiej w wyniku wielkiego pożaru wsi została zniszczona górna, drewniana część kościoła. W 1821 została ona naprawiona, a w 1869 wzniesiona nowa – drewniana. 11 maja 1905 rozpoczęto budowę kościoła na nowo. 6 sierpnia 1906 odbyła się jego konsekracja. W tej formie świątynia istnieje do dnia dzisiejszego.

Od 1887 we wsi istniała poczta ze stacją telefoniczną, bank i dwuklasowa szkoła katolicka, a główna ulica była brukowana. Na początku XX wieku wieś zamieszkiwali głównie katolicy (wg wyznania) i Polacy (wg narodowości), w plebiscycie w lipcu 1920 większość mieszkańców głosowała za przynależnością do Polski (jednak w gminie było inaczej, toteż wieś pozostała w granicach Niemiec).

W latach 1929–1930 zbudowano kościół ewangelicki, który istniał do 1945.

W 1929 otwarto polską szkołę, której pierwszym kierownikiem był Antoni Sarnowski, a jego następcą Franciszek Jujka (aktualnie patron Zespołu Szkół, ojciec urodzonego w Starym Targu dziennikarza i satyryka Zbigniewa Jujki). W okresie międzywojennym istniały tu dwie szkoły, a także trzy cmentarze: katolicki, ewangelicki i żydowski. Znajdowało się tu również m.in. kilka sklepów kolonialnych, 2 zajazdy, stacja benzynowa, dom kultury, dom opieki społecznej, dwa młyny, wiatrak i młyn o napędzie elektrycznym, 3 kuźnie, 2 piekarnie i 2 domy podcieniowe.

Od 1945 miejscowość przynależy do Polski. Początkowo wraz z całym powiatem sztumskim wchodził w skład warmińsko-mazurskiego okręgu administracyjnego, a od 7 lipca 1945 w skład województwa gdańskiego. Uchwałą z 4 grudnia 1972 powołana została gmina Stary Targ, która po reformie administracyjnej w 1975 znalazła się w granicach województwa elbląskiego, a od 1999 wchodzi w skład województwa pomorskiego. Od 2002 gmina należy do powiatu sztumskiego (po wydzieleniu go z powiatu malborskiego, istniejącego od 1999).

Sport

W miejscowości działa klub piłkarski GKS Powiśle Stary Targ, występujący w IV grupie gdańskiej A-klasy. Jego prezesem jest Zdzisław Barański. Na obiekcie sportowym oprócz płyty głównej stadionu znajduje się również bieżnia, a także – od 2009 – boisko wybudowane w ramach programu Orlik 2012.

Zobacz też

• Parafia św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Starym Targu
• Szkoła Podstawowa im. Franciszka Jujki w Starym Targu