Gmina Morzeszczyn

Gmina Morzeszczyn to kociewska gmina wiejska w województwie pomorskim w powiecie tczewskim. W latach 1975-1998 położona była w województwie gdańskim.

W skład gminy wchodzi 11 sołectw: Borkowo, Dzierżążno, Gąsiorki, Gętomie, Kierwałd, Królów Las, Lipia Góra, Majewo, Morzeszczyn, Nowa Cerkiew, Rzeżęcin

Siedziba gminy to Morzeszczyn.

Według danych z 30 czerwca 2004gminę zamieszkiwały 3792 osoby.

Położenie

Gmina ulokowana jest w obrębie Pojezierza Starogardzkiego w zasięgu zlewni rzeki Wierzycy i jej dopływu rzeki Janki. Północno-wschodnia część położona jest w obrębie Gniewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Gmina Morzeszczyn położona jest w południowej część woj. Pomorskiego ok. 76 km od stolicy regionu – Gdańska, ok. 42 km od stolicy powiatu – Tczewa. Teren graniczy administracyjnie z następującymi gminami:

• od zachodu z gminą Bobowo
• od północy z gminą Pelplin
• od wschodu z gminą Gniew
• a od południa z gminą Smętowo Graniczne

Struktura powierzchni

Gmina stanowi 13,08% powierzchni powiatu. Według danych z roku 2005 gmina Morzeszczyn ma obszar 91,24 km², w tym:

• użytki rolne: 72%
• użytki leśne: 17%
• grunty zabudowane, nieużytki, wody płynące, małe jeziora: 10 %

Gmina posiada korzystne położenie w stosunku do głównych szlaków komunikacyjnych województwa. Podstawowe powiązania realizowane są przez drogę wojewódzką nr 234 łączącą Gniew z drogą krajową nr 1 oraz Skórcz z drogą krajową nr 222. W układzie lokalnym istnieją również dogodne powiązania drogowe z gminami ościennymi tj. gminą Pelplin, Bobowo.

Gmina posiada również dobre warunki obsługi transportem kolejowym. Przez jej teren osiowo przebiega magistralna linia kolejowa Śląsk - Gdańsk Porty z przystankami osobowymi obsługującymi obszar gminy w miejscowościach Majewo, Morzeszczyn i Kulice.

Przez teren gminy przebiega odcinek sekcji 4 autostrady A1. Najbliższe gminie węzły komunikacyjne, gdzie kierowcy mogą zjechać bądź wjechać na autostradę, znajdują się w Ropuchach k/Pelplina oraz Kopytkowie.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Historia

Udokumentowane dzieje gminy sięgają XIII wieku tj. okresu władania tymi terenami przez Zakon Cystersów, natomiast najstarsze ślady pobytu ludzi na terenie gminy Morzeszczyn pochodzą z 9 tysiąclecia p.n.e. Zlokalizowano je w okolicach Nowej Cerkwi. W 1276 roku do Pelplina przybyli Cystersi. Otrzymali oni z nadania księcia pomorskiego Mestwina II znaczny kompleks dóbr obejmujący również dużą część dzisiejszej gminy Morzeszczyn. W opactwie pelplińskim znalazły się dotychczasowe osady książęce między lewym brzegiem Janki i Liski. W skład dóbr cysterskich weszły sioła i przysiółki z okolic grodziska Skoszów, Borkowa i Nowej Cerkwi, a także osady rodowe z rejonu Rzeżęcina (pierwotnie zwane Radzięta) i Morzeszczyna (wcześniejsze Morzęta). W 1294 roku Cystersi uzyskali jeszcze dodatkowo ziemie na prawym brzegu Janki, określone jako połowa Bielskiego Lasu. Darczyńcą był późniejszy król Przemysł II. W obrębie tego nadania prowadzono później karczunki i lokowano wieś Królów Las. Cystersi zmienili życie tutejszej ludności. Zwolnili miejscowych z płacenia dziesięcin. Osuszali bagna i uczyli uprawiać ciężkie gleby gliniaste. Wprowadzili pług żelazny, zasady płodozmianu i odłogowania gruntów. Zorganizowali też rozproszone osadnictwo w zwarte wspólnoty wiejskie. Wytyczyli granice wsi, grunty parafialne sołeckie i gburskie, ustanowili prawo i władzę oraz powinności mieszkańców. Powstające wsie, młyny i murowane kościoły były oznaką rozwoju gospodarczego tych ziem. Istniejące do dziś wsie i osady lokowane były w wiekach średnich. Lokacje rozpoczęto od wsi Nowa Cerkiew i folwarku cysterskiego Borkowo. Warto tu wspomnieć, że w czerwcu 2002 roku obie te wsie obchodziły uroczyście 700-lecie swoich lokacji. Z kolei w lipcu 2006 roku odbyły się uroczystości z okazji 690.lecia lokacji Morzeszczyna i Rzeżęcina. XIX wiek to ożywienie gospodarcze, to także folwarki - majątki ziemskie powstałe na wydzielonych gruntach wiejskich po uwłaszczeniu wsi. Fakt ten w XIX wieku zapoczątkował żywszy proces obrotu ziemią, rozwój części układów wiejskich, a także procesy parcelacyjne i wzmożenie akcji osadniczej. W wyniku przeprowadzonej przez rząd polski w latach 1935 - 1939 akcji osadniczej powstały tzw. "poniatówki", które do dzisiejszych czasów wtapiają się w krajobraz tutejszych wsi. Po 1945 roku majątki ziemskie przejęło państwo i powstały w nich Państwowe Gospodarstwa Rolne. Historycznie ukształtowane układy przestrzenne majątków i wsi ulegały zmianom - zniknęły dwory, przekształcano folwarki, zaniedbano parki, a część wsi uzyskała nowe przestrzenne i architektoniczne oblicze

Turystyka

Gmina Morzeszczyn może zaoferować przyjezdnym wiele walorów o charakterze przyrodniczym. Do najcenniejszych przyrodniczo obszarów (poza terenem położonym w granicach Gniewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu) należy układ dolin rzecznych. Dotyczy to szczególnie wschodniej części gminy cechującej się dobrze zachowanymi zbiorowiskami roślinnymi oraz doliny Janki pełniącej funkcję ważnego korytarza ekologicznego. Na terenie gminy znajdują się ponadto cztery pomniki przyrody. Są to: dąb szypułkowy o obwodzie 5,3 m umiejscowiony w Borkowie, dwa głazy narzutowe o obwodzie 4 i 6 m położone w Dzierżążnie oraz klon jawor o obwodzie 2,5 m znajdujący się w Morzeszczynie.

Turystów mogą też zainteresować znajdujące się na terenie gminy ciekawe, zabytkowe obiekty architektoniczne posiadające do tego interesującą historię. Wycieczkę po gminie warto rozpocząć od obejrzenia przepięknego kościoła w Nowej Cerkwi. Zachęcamy do tego w szczególności turystów i wycieczkowiczów przebywających w pobliskim Pelplinie lub Gniewie. Nowa Cerkiew leży zaledwie kilkanaście kilometrów od tych miejscowości. Z Nowej Cerkwi warto udać się w kierunku Borkowa, by odpocząć chwilę pod liczącym trzy wieki dębem Napoleona. Z Borkowa jedziemy w kierunku Morzeszczyna mijając na skrzyżowaniu pomnik upamiętniający ofiary męczeństwa. W Morzeszczynie można skierować się w kierunku Gniewu, aby obejrzeć malowniczy kościół w Dzierżążnie. Proponujemy też pojechać w kierunku Królów Lasu. Na tej trasie wart obejrzenia jest zabytkowy młyn i jazy wodne na rzece Janka. W samej wsi natomiast interesująca jest przydrożna kapliczka z figurą św. Rocha oraz dwustuletni kościół. Jadąc dalej przez Majewo trafimy do Lipiej Góry, gdzie uwagę przyciąga piękny XIX-wieczny dwór.

• Kościół w Nowej Cerkwi
• Pomnik Męczeństwa 1939 – 1945
• Dąb Napoleona w Borkowie
• Młyn w Królów Lesie (na rzece Jance)
• Kapliczka z figurką św. Rocha
• Kościół w Królów Lesie
• Kościół w Dzierżążnie
• Dworek w Lipiej Górze
• Tajemnicza wieża w Gąsiorkach
• Zespół młyński w Pile

Szkolnictwo

Funkcje oświatowe pełnią w gminie dwie placówki. Jest to Zespół Szkół w Morzeszczynie, w skład którego wchodzi szkoła podstawowa, gimnazjum oraz Oddział Przedszkolny w Rzeżęcinie. Drugą z placówek jest Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Nowej Cerkwi.