Pelplin

Pelplin (kaszb. Pôłplëno, niem. Pelplin) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pelplin.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. gdańskiego. Pelplin jest lokalnym węzłem komunikacyjnym, krzyżują się tu: droga wojewódzka nr 229 z drogą nr 230, w pobliżu miasta znajduje się węzeł drogowy Pelplin autostrady A1 z drogą wojewódzką nr 229. Przez miasto biegnie magistrala kolejowa - Chorzów Batory-Tczew. Wg danych GUS z 31 grudnia 2009, miasto liczyło sobie 8 320 mieszkańców.

Położenie

Miasto położone jest w południowej części województwa pomorskiego, w powiecie tczewskim, nad rzeką Wierzycą. Geograficznie Gmina i Pelplin położony jest w obrębie dwóch mezoregionów fizyczno-geograficznych – Pojezierza Starogardzkiego (część centralna i zachodnia) oraz Doliny Kwidzyńskiej (część wschodnia), która jest częścią makroregionu Doliny Dolnej Wisły. Etnicznie należy do regionu zwanego Kociewiem. Położenie geograficzne a także struktura środowiska przyrodniczego (wynik zlodowacenia bałtyckiego oraz procesów przyrodniczych po ustąpieniu lądolodu) determinują większość warunków naturalnych – jest to gmina o wiodącej funkcji rolniczej.

Historia

Historia Pelplina nierozerwalnie związana jest z zakonem cystersów, przybyłych tu z Bad Doberan w Meklemburgii. W 1274 wieś (wtedy zwana Polplin) z przyległymi terenami została nadana zakonowi przez księcia pomorskiego Mściwoja II. Od 1821 stolica diecezji chełmińskiej (po przeniesieniu z Chełmży), od 1992 diecezji pelplińskiej. W 1931 Pelplin otrzymał prawa miejskie. Od 1994 z Pelplina nadaje Katolicka Rozgłośnia Diecezji Pelplińskiej – Radio Głos.

Z kart historii

• 1274 - książę pomorski Mszczuj II darował cystersom wieś Pelplin
• 1281 - cysterska wieś Lignowy została przekazana Krzyżakom
• 1433 - klasztor pelpliński padł ofiarą najazdu czeskich sierotek pod wodzą Jana Čapka z Sán
• 1626 - król szwedzki Gustaw Adolf podziwiał obraz Hermana Hana w kościele opactwa
• 1677 - Jan III Sobieski z rodziną gościł w opactwie cysterskim w Pelplinie
• 1807 - stacjonowała w klasztorze dywizja gen. Mennarda w drodze do Gdańska
• 1823 - przeniesiono stolicę biskupów chełmińskich do Pelplina
• 1829 - otwarto seminarium duchowne
• 1836 - założono szkołę przykatedralną – słynne "Collegium Marianum"
• 1869 - rozpoczęto wydawanie "Pielgrzyma", reaktywowanego po wojnie w 1989 r.
• 1878 - uruchomiona została potężna cukrownia pelplińska
• 1931 - Pelplin otrzymał prawa miejskie, a w 1937 r. herb
• 1992 - Pelplin zostaje stolicą nowo utworzonej diecezji pelplińskiej
• 1999 - z pielgrzymką apostolską przybył Jan Paweł II.

Nazwy Pelplina

W tekstach średniowiecznych spotykamy nazwę Poplin (1274 r.), Polplyn (1298 r.), Poplin (1301 r.), Polpelin (1306 r.), a później Paplin lub Peplin (1583 r.). Nazwę tę wywodzono dawniej od rzeczownika "pło", jezioro. Dziś przeważa opinia, że jest ona patronimiczna i pochodzi od nazwiska Pepła.

II wojna światowa

Wybuch II wojny światowej otworzył najbardziej tragiczny rozdział w historii Pelplina. Seminarium Duchowne stało się m.in. więzieniem gdzie odbywały się przesłuchania torturowanych więźniów. 20 października 1939 r. po krwawej procesji, która przeszła przez miasto zginęli pelplińscy profesorowie, kanonicy i pracownicy Kurii jacy znajdowali się na miejscu. Zginęło także kilku świeckich obywateli Pelplina.

Turystyka

Zabytki

• Gotycki pocysterski zespół klasztorny – kościół z końca XIII-poł. XIV wieku, sklepiony w XIV, XV w. i 1557 r. (Antoni Schultes z Gdańska), odnawiany i częściowo rekonstruowany w latach 1894-99, duża trójnawowa bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi o układzie nawy głównej imitującej układ halowy, z prosto zamkniętym prezbiterium i transeptem; bogate wyposażenie wnętrza – gotyckie stalle z połowy XV w., najcenniejsze w Polsce, o bogatej dekoracji, wielki manierystyczny ołtarz główny z lat 1623-24 z obrazami Hermana Hana (Koronacja Marii, Wizja św. Bernarda) oraz bogatą dekoracją rzeźbiarską, manierystyczne ołtarz w nawach bocznych i przy filarach nawy głównej z obrazami Hermana Hana (słynny Pokłon pasterzy), A. Stecha, B. Strobla i in.; do kościoła od południa przylega budynek dawnego klasztoru z XIV w. – trójskrzydłowy z wirydarzem i otaczającymi go krużgankami, w których malowidło gotyckie z XV wieku oraz obrazy z końca XVII w. malowane przez A. Stecha i jego warsztat.
• Kościół Bożego Ciała – gotycki z około 1417 roku; w drugiej połowie wieku XVII stał się kościołem parafialnym dla rozwijającej się wokół klasztoru osady wiejskiej.
• Cmentarz, na którym pochowani są między innymi Aleksander Karczyński, ks. Janusz Stanisław Pasierb
• Muzeum Diecezjalne – z bogatymi zbiorami sztuki gotyckiej (Biblia Gutenberga)
• Klasycystyczny pałac biskupi z około 1837 r.

Edukacja

• Przedszkole Nr1 w Pelplinie
• Przedszkole Nr2 w Pelplinie
• Zespół Szkół Nr 1 im. Jana Pawła II
• Zespół Szkół Nr 2 im. Biskupa Konstantyna Dominika
• Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy w Pelplinie
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
• Zespół Szkół Policealnych "Przyszłość" - szkoła prywatna
• Collegium Marianum, Liceum Katolickie im. Jana Pawła II
• Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Pelplińskiej
• Państwowa Szkoła Muzyczna I st. w Tczewie im. Janiny Garści filia w Pelplinie
• Niepubliczna Diecezjalna Szkoła Muzyczna II stopnia w Pelplinie, Studium Organistowskie Diecezji Pelplińskiej

Gospodarka

Główne sektory gospodarki:

• Handel
• Rolnictwo
• Usługi

Największe przedsiębiorstwa:

• "Pelbud" Adam Kwidziński
• Wydawnictwo "Bernardinum" Sp. z o.o.
• "Colmec" Sp. z o.o.
• Zakład Masarski "Rąbała"
• Zakłady Mięsne "Michna" Sp. z o.o.

Na początku 2016 r. w miejscowości Rajkowy (gm. Pelplin) zostanie oddany do użytku pierwszy z dwóch bloków elektrowni węglowej. Siłownia z infrastrukturą ma zająć teren o pow. ok. 200 ha położony nad Wisłą. Spółka Elektrownia Północ należy do międzynarodowej grupy Kulczyk Investments działającej głównie w sektorach: ropa naftowa i gaz, surowce mineralne, wytwarzanie energii, dystrybucja oraz obrót energią elektryczną i gazem.

Sport

KS Wierzyca Pelplin – Klub Sportowy założony w 1956 roku w Pelplinie. Do największych sukcesów klubu, można zaliczyć:

• Piłka nożna

Zdobycie Regionalnego Pucharu Polski (2004/2005) Awans do IV ligi (2004/2005) Awans do III ligi (2006/2007)

• Koszykówka

Historyczny awans do II ligi jako SKS Polpharma II Pakmet Pelplin, następnie jako Wierzyca Pelplin.

• Sekcje Klubu Sportowego "Wierzyca" Pelplin - Rok Założenia: 1956 r., Barwy: bordowo-czarno-białe

Karate – Dane podstawowe

Istnieje od 1991 roku. W latach 1999 - 2003 należała do Polskiej Federacji Karate Tradycyjnego Fudokan. Sekcja uczestniczyła w tych latach w wielu obozach i stażach szkoleniowych, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Na ten czas przypada również wiele sukcesów sportowych naszych zawodników. Od 1 czerwca 2003 roku sekcja była członkiem miejskiego klubu sportowego KS "Wierzyca" Pelplin. Posiadała licencję wydaną przez Polski Związek Karate była zrzeszona w Podkomisji Karate Shotokan W.S.I. PZK. Od 2008 roku jest nie zrzeszona.

KS Centrum Pelplin – klub założony w 1998 roku. Największym sukcesem klubu, jest awans do A-Klasy. W 2008 roku klub obchodził będzie 10-lecie istnienia.

MUKS Olimpijczyk Pelplin – klub lekkoatletyczny założony w 2005 roku

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Teisnach  Niemcy
• Grafling  Niemcy
• Gniew  Polska

Znane osoby związane z Pelplinem

• Aleksander Karczyński
• Cyryl Karczyński
• Bernard Białkowski
• Janusz Stanisław Pasierb
• Leszek Kosedowski
• Krzysztof Kosedowski
• Dariusz Kosedowski
• Albin Zielke
• Jerzy Świnka
• Jan Bernard Szlaga
• Konstantyn Dominik
• Piotr Krupa
• Wojciech Cejrowski