Kozy

Kozy (wil.: Zajwyśdiüf, niem. Seiffersdorf, Seibersdorf, Kosy) – duża wieś w woj. śląskim w powiecie bielskim, stanowiąca gminę o tej samej nazwie o powierzchni 26,9 km².

Kozy są największą pod względem ludności wsią Polski – liczą 11 920 mieszkańców (31 grudnia 2008), co daje gęstość zaludnienia równą 443,1 os./km². Dla porównania, Wyśmierzyce – najmniejsze pod względem ludności miasto Polski – ma 858 mieszkańców (31 grudnia 2008).

Położenie

Miejscowość położona jest nad rzekami Czerwonką, Kozówką, Pisarzówką i Leśniówką, na północnych stokach Beskidu Małego, przy drodze z Bielska-Białej do Krakowa. Na zachodzie sąsiaduje z Bielskiem-Białą, na północy z Pisarzowicami, na północnym-wschodzie z Kętami, na wschodzie z Bujakowem, na południu z Międzybrodziem Bialskim i Wilkowicami.

Kozy posiadają połączenie komunikacyjne z Bielskiem-Białą (autobusy PKS, kolej). We wsi znajduje się stacja kolejowa Kozy oraz przystanek Kozy Zagroda na linii kolejowej nr 117. Miejscowość nie jest obsługiwana przez autobusy bielskiego MZK. Przez wieś przebiega droga krajowa nr 52.

Partnerska gmina

• Mošovce ( Słowacja)

Historia

Miejscowość została po raz pierwszy wymieniona na piśmie w 1326 roku. Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 411 budynkach na obszarze 2103 ha (gmina i "Gutsgebiete") mieszkały 3853 osoby, co dawało gęstość zaludnienia równą 183,2 os./km². z tego 3801 (98,7%) mieszkańców było katolikami, 40 (1%) Żydami a 12 osób było innej religii lub wyznania. 3837 (99,6%) było polsko- a 10 niemieckojęzycznymi, 1 osoba posługiwała się jeszcze innym językiem.

Zabytki

• stanowisko archeologiczne w miejscu, gdzie stał stary zamek z XIV wieku (dawna siedziba rycerzy księcia oświęcimskiego),
• kapliczka św. Jana Nepomucena (ok. 1775 r.),
• w centrum wsi uwagę zwracają m.in. zabudowania dworskie (pałac hr. Czecza) oraz kryta gontem barokowa czworoboczna owczarnia z XVII wieku (obydwa zabytki mocno zaniedbane),
• kościół neoromańsko-neogotycki z początku XX wieku,
• w parku dworskim rośnie najstarszy platan w Polsce,
• neobarokowa willa podmiejska z końca XIX wieku, w której obecnie mieści się Laboratorium Fotowoltaiczne Instytutu Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN w Krakowie.

Ciekawostki

• najwyższy punkt: Groniczki 833 m n.p.m.,
• w Kozach urodził się aktor Henryk Talar, polski biegacz narciarski i trener Edward Budny.
• w parafii pw. Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach przez sześć lat, do 1956 roku, wikarym był Franciszek Macharski.

Nad Kozami góruje 35 metrowy krzyż milenijny, stojący na szczycie Hrobaczej Łąki (828 m n.p.m.), poświęcony przez ks. bpa Tadeusza Rakoczego w 2001 roku.

Potwierdzeniem rozwoju gospodarczego gminy jest fakt, iż na 11200 mieszkańców (2634 domów mieszkalnych) zarejestrowanych jest 1200 małych i średnich podmiotów gospodarczych.

Centrum działań kulturalnych w gminie Kozy jest dom kultury, dysponujący salą widowiskową, salami wykładowymi i galerią sztuki. Dom kultury skupia uzdolnioną artystycznie młodzież w kilku kołach zainteresowań. Ponadto jest on siedzibą licznych organizacji i stowarzyszeń.

Tradycje Młodzieżowej Orkiestry Dętej sięgają siedemdziesięciu lat wstecz, jednak obecny kształt uzyskała ona w 1992 roku. Ponad pięćdziesięciu młodych muzyków, prowadzonych przez czterech instruktorów, wykonuje każdy rodzaj muzyki: od muzyki poważnej, poprzez klasyczną. Obecnie staje się Orkiestrą Dziecięcą

W 1998 roku gmina Kozy wzbogaciła się o wielofunkcyjny obiekt sportowy – Centrum Sportowo-Widowiskowe, wyposażone w halę z boiskiem do gier, sale gimnastyczne, siłownię, gabinet rehabilitacyjny oraz kawiarnię. W kwietniu 2001 roku został oddany do użytku basen kryty.

W gminie istnieje przedszkole i dwie szkoły podstawowe. W 1993 roku utworzono w Kozach liceum ogólnokształcące, które ma swoją siedzibę w dobudowanym skrzydle szkoły podstawowej. Liceum prowadzi profile nauczania: matematyczno-informatyczny, społeczno-menedżerski (od 2010 r.) i biologiczno-chemiczny. Od września 1999 rozpoczęło działalność gimnazjum. W sierpniu 2002 roku oddano do użytku obiekt gimnazjum, który ma swoją siedzibę w dobudowanej części Szkoły Podstawowej nr 2 przy ul. Szkolnej 20.

Szlaki turystyczne

Przez teren Kóz przebiegają 3 górskie szlaki turystyczne.

• z przystanku MZK "Lipnik Granica" na Przełęcz u Panienki – 1.15 h
• z dworca PKP do Porąbki Zapory – 3 h
• z dworca PKP na Hrobaczą Łąkę – 2.15 h

Ponadto istnieje tzw. Szlak Papieski z Kościoła Św. Ap. Szymona i Judy Tadeusza do Kościoła w Bielsku-Białej – Straconce biegnący trasą jednej z wypraw Ks. Karola Wojtyły – 5,20 h.