Mapa miejscowości Górki Wielkie

Informacje o Górki Wielkie:

Ilość ulic: 128

Ilość kodów pocztowych: 1

Współrzedne geograficzne N: 49.778889

Współrzedne geograficzne E: 18.831110

Strefa numeracyjna: Kierunkowy 33

Liczba ludności: 3554

SIMC: 0047042

Tablice rejestracyjne: SCI

Herb Górki Wielkie:

Dzielnice, Górki Wielkie

Dzielnica: Bucze
Dzielnica: Centrum
Dzielnica: Czarny Las
Dzielnica: Harenda
Dzielnica: Kąty
Dzielnica: Kępa
Dzielnica: Koło Brennicy
Dzielnica: Kretowskie
Dzielnica: Królówka
Dzielnica: Nowy Świat
Dzielnica: Parszywiny
Dzielnica: Podgórka
Dzielnica: Raj
Dzielnica: Szpotawice
Dzielnica: Witalusz
Dzielnica: Wschodnica
Dzielnica: Zalesie

Górki Wielkie

Górki Wielkie (niem. Groß Gurek) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Brenna, położona u wylotu doliny Brennicy. Powierzchnia sołectwa wynosi 1467 ha, a liczba ludności 3554, co daje gęstość zaludnienia równą 258,5 os./km².

Historia

Górki zostały wymienione w spisie miejscowości Księstwa Cieszyńskiego już w 1305 r. Od 1417 r. władał nią szlachecki ród Pięćlatów. Podział na Górki Wielkie i Małe datuje się od XVI wieku. W roku 1521 wymienia się szlacheckie Górki Wielkie. Wieś od wieków była własnością kolejnych rodzin szlacheckich: Góreckich (1521-1697), Bludowskich, Marklowskich (1734-1802), książąt cieszyńskich.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 124 budynkach w Górkach Wielkich na obszarze 1469 hektarów mieszkało 957 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 65,1 os./km². z tego 838 (87,6%) mieszkańców było katolikami, 114 (11,9%) ewangelikami a 5 (0,5%) wyznawcami judaizmu, 951 (99,4%) było polsko-, 5 niemiecko- a 1 czeskojęzycznymi. Do 1910 roku liczba mieszkańców wzrosła do 1034.

W 1931 na wzgórzu Bucze powstała Stanica ZHP, a następnie Centralna Szkoła Instruktorek ZHP. W samej wsi, niespełna 2 km dalej (Górki Sojka) działała Szkoła Pracy Społecznej ZHP. Do 1939 r. kierował nią twórca polskiego ruchu zuchowego, późniejszy żołnierz AK i wybitny pedagog Aleksander Kamiński (tablica pamiątkowa na budynku). W tym samym czasie organizował tu swoje młodzieżowe Uniwersytety Ludowe Józef Kret. W 1937 r., również na Buczu, rozpoczęła działalność druga w powiecie cieszyńskim Szkoła Gospodyń Wiejskich. Po II wojnie światowej oba obiekty harcerskie zajęto na cele lecznicze. Umieszczono w nich dziecięce sanatoria leczące choroby płuc i gruźlicę, które weszły później w skład Beskidzkiego Zespołu Leczniczo-Rehabilitacyjnego z siedzibą w Jaworzu. Sanatorium w Sojce zlikwidowano w 1999 r., natomiast Bucze od 2000 r. funkcjonuje jako samodzielny Dziecięcy Ośrodek Leczniczo-Rehabilitacyjny.

W 1922 dawny dwór Marklowskich zakupił i zamieszkał w nim wraz z rodziną Tadeusz Kossak ze słynnej rodziny artystów-malarzy. W dworze tym mieszkała i tworzyła jego córka, pisarka Zofia Kossak-Szczucka, 2. voto Szatkowska. Ostatnie mieszkanie pisarki w domku ogrodnika (od 1957 r.) zamieniono na poświęcone jej muzeum biograficzne, będące oddziałem Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. Grób pisarki znajduje się na miejscowym cmentarzu, a na kościele i domu katechetycznym umieszczono pamiątkowe tablice.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

W Górkach Wielkich urodzili się Walenty Krząszcz (1886-1959) – nauczyciel wiejskich szkół, jeden z czołowych przedstawicieli cieszyńskiego pisarstwa regionalnego, oraz Franciszek Żertka - gawędziarz i pamiętnikarz.

Zabytki

Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych. Zbudowany został przez Góreckich mieszkańców zapewne w XVI w. Przebudowany w 1662 r. oraz kilkakrotnie odnawiany, zatracił większość cech gotyckich. Murowana, jednonawowa budowla, z silnie wydłużonym, półkoliście zamkniętym prezbiterium, posiada wystrój i wyposażenie barokowo-klasycystyczne. W murowanej bramce ogrodzenia płyta nagrobna Henryka Góreckiego herbu Kornicz, zmarłego w 1682 r. Obok kościoła cmentarz, na którym m.in. groby Zofii Kossak i jej męża Zygmunta Szatkowskiego (zm. 1976), a także Walentego Krząszcza.
Dwór, zbudowany w 1781 r. staraniem Heleny Maksymiliany Marklowskiej, zakupiony po I wojnie światowej przez Tadeusza Kossaka, spłonął w czasie II wojny światowej (w 1945 r.). Z założenia dworskiego ocalał tzw. domek ogrodnika (obecnie Muzeum Z. Kossak), nieliczne zabudowania gospodarcze (dziś bardzo zniszczone) oraz wiodąca do nich aleja 200-letnich lip i dębów.

Fauna i flora

Na stokach Góry Bucze wiosną kwitnie cieszynianka wiosenna i storczyk blady. Warto także zwrócić uwagę na ptaki - występuje tu m.in. pluszcz, zimorodek i dzięcioł duży. Strych kościoła Wszystkich Świętych zamieszkują chronione gatunki nietoperzy - nocek duży i podkowiec mały.

Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna "Góra Bucze"

W Górkach Wielkich znajduje się przyrodniczo-dydaktyczna ścieżka o nazwie "Góra Bucze" - składa się ona z 6 odcinków. Każdy z odcinków przedstawia charakterystycznie występujące tu rośliny i zwierzęta:

Odcinek I: Znad rzeki Brennicy na Górę Bucze - pluszcz, zimorodek, pliszka górska.

Odcinek II: Przez las grądowy - lipa drobnolistna, kopytnik pospolity, pierwiosnka wyniosła, marzanka wonna, listera jajowata, kruszczyk szerokolistny.

Odcinek III: Wśród osobliwości florystycznych - storczyk męski nakrapiany, podkolan biały, gnieźnik leśny, orlik pospolity, wawrzynek wilczełyko, przylaszczka pospolita.

Odcinek IV Przez las przekształcony - sikora czubatka, sikora sosnówka.

Odcinek V: Na pograniczu łąki i lasu - jesion wyniosły, czworolist pospolity, dzwonek rozpierzchły, mniszek lekarski, dzięcioł duży, gąsiorek.

Odcinek VI: Przez jar z cieszynianką wiosenną - cieszynianka wiosenna, jarzmianka większa, żankiel zwyczajny, żywiec gruczołowaty, śledziennica skrętolistna, zawilec gajowy.