Skoczów

Skoczów (niem. Skotschau, czes. Skočov) – miasto w woj. śląskim, w powiecie cieszyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Skoczów, na Śląsku Cieszyńskim. Leży na Pogórzu Śląskim nad rzeką Wisłą.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 14 666 mieszkańców.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 9,85 km².

Historia

Praosadą dzisiejszego Skoczowa było grodzisko położone ok. 2 km na południowy zachód od dzisiejszego centrum (obecnie Międzyświeć). Grodzisko to, założone na miejscu wcześniejszej osady ludności łużyckiej z ok. V w. p.n.e., było zamieszkiwane przez plemię Gołęszyców i funkcjonowało w VII-IX w. n.e. Gród ten początkowo był osadą otwartą usytuowaną na naturalnie obronnym wzgórzu nad doliną rzeki Bładnicy, ponad jarem zwanym "Piekiełko". Później osada otoczona została wałem ziemnym i fosą. Uwagę zwraca szczególnie obronna funkcja grodu, będącego prawdopodobnie najbardziej na wschód wysuniętą warownią Gołęszyców, która graniczyć mogła z terenami należącymi już do plemiona Wiślan. Osada została zniszczona w końcu IX w. najprawdopodobniej w wyniku najazdu księcia wielkomorawskiego Świętopełka II i już nie odbudowana.

Skoczów w obecnym miejscu mógł powstać za czasów panowania pierwszego księcia cieszyńskiego Mieszka (1290-1315) w wyniku jego intensywnej działalności kolonizacyjnej w nowo powstałym Księstwie Cieszyńskim. Pewna wiadomość o miasteczku pochodzi z 1327 r., gdy książę cieszyński Kazimierz I uznał się za lennika króla czeskiego. W tym też czasie powstała drewniana warownia obronna, nazwana później "skoczowskim zamkiem". Skoczów w początkach swoich dziejów był przede wszystkim osadą rolno-rzemieślniczo-handlową. Dopiero napływ ludności z Moraw i Węgier spowodował wyspecjalizowanie się grodu głównie w rzemiośle.

W 1470 r. Skoczów zniszczył pożar, który strawił nadane miasteczku przywileje oraz inne dokumenty. W tym samym roku książę cieszyński Kazimierz II odnowił i rozszerzył przywileje miejskie Skoczowa wzorując je na tych, jakie posiadał Cieszyn. W mieście istnieje już szkoła i szpital z kaplicą poświadczoną w dokumencie z 1482 r. Kolejny pożar niszczy miasto w 1531 r., a po nim pracujący w mieście rzemieślnicy, wzorem innych miast, powołali do życia cechy. Pierwszymi, którzy uzyskali potwierdzenie statutu, byli szewcy w 1547 r. Jednak największą sławę dla miasta przynieśli garncarze, czyniąc ze Skoczowa centrum oryginalnej ceramiki, z której miasto było znane do początku XX wieku. W 1550 r. miasto uzyskało prawo do warzenia piwa, zatem wzbogaciło się o browar mieszczański.

XVII wiek nie był pomyślny dla Skoczowa. Oprócz licznych klęsk żywiołowych, doszły rozboje wojsk i luźnych oddziałów grasujących po okolicy w czasach wojny trzydziestoletniej oraz epidemie. W czasie jednej z nich zmarło 300 mieszkańców miasta i okolic. Miasto wolno dźwigało się ze zniszczeń, ale już w 1676 r. cesarz Leopold I potwierdził jego mieszkańcom wszelkie dotychczasowe prawa i przywileje. XVIII wiek należy również do tragicznych w historii miasta. W przeciągu 43 lat niszczą Skoczów 2 pożary: w 1713 r. pożar zamienia miasto w pogorzelisko, a drugi, który wybuchł 7 maja 1756 r. w zabudowaniach browaru miejskiego, objął całe miasto i zniszczył ponad 100 domów. Po drugim pożarze rozpoczęto budowę Skoczowa murowanego, co mogło się stać dzięki widocznej pomocy ze strony cesarstwa. Odbudowano kościół parafialny pw. św. św. Piotra i Pawła, zamek i budynki śródmieścia. Dalsza rozbudowa na przełomie XVIII i XIX wieku. Powstaje wtedy m.in. ratusz (1797) oraz rynkowa figura Jonasza (Trytona) (1775), które oglądać możemy po dzień dzisiejszy.

Od połowy XIX w. datuje się rozwój skoczowskiego przemysłu fabrycznego. Początek dała fabryczka sukna braci Bartelt, przyjęta później przez Heilperna i przemianowana została na "Pierwszą Śląską Fabrykę Koców Derek i Guń". Rozwijało się w mieście także garbarstwo. W 1859 r. morawski kupiec Dawid Spitzer założył duży warsztat garbarski, który z czasem rozrósł się w fabrykę produkującą skóry na obuwie i obicia mebli. Miasto rozwija się i od 1853 roku śródmieście oświetlane jest do północy 5 lampami olejowymi. W 1853 r. Żydzi mieszkający w mieście zbudowali synagogę. Jednocześnie nasilały się konflikty na tle narodowościowym między Polakami a Niemcami, zaś sytuację komplikował dodatkowo ruch ślązakowski, rozwijany przez skoczowskiego nauczyciela Józefa Kożdonia. Głosił on odrębność etniczną Ślązaków i ich przynależność do kultury niemieckiej.

Na przełomie XIX i XX wieku miasto szybko unowocześnia się. W 1888 r. zbudowano linię kolejową z Cieszyna do Bielska, która przecięła Skoczów i przyspieszyła rozwój miasta. Zbudowano miejską rzeźnię i gazownię, wprowadzono elektryczność. Powstała również obecna ulica Mickiewicza (Bahnhofstrasse), łącząca centrum ze stacją kolejową. Wzniesiono przy niej reprezentacyjne gmachy nowej szkoły, sądu grodzkiego z więzieniem, a bogaci mieszczanie budowali wzdłuż ulicy swe wille. Rozwój zahamował pożar w 1910 r., który zniszczył 21 domów w centrum miasta.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 299 budynkach w Skoczowie na obszarze 981 hektarów mieszkało 3241 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 330,4 os./km². z tego 2298 (70,9%) mieszkańców było katolikami, 721 (22,2%) ewangelikami a 222 (6,8%) wyznawcami judaizmu, 1730 (53,4%) było polsko-, 1432 (44,2%) niemiecko- a 34 (1%) czeskojęzycznymi. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 349 a mieszkańców do 3744, z czego 3705 było zameldowanych na stałe, 2443 (65,3%) było katolikami, 1042 (27,8%) ewangelikami, 247 (6,6%) żydami a 12 (0,3%) zadeklarowało inną religię lub wyznanie, 1863 (50,3%) było niemiecko- (w tym większość ludności żydowskiej), 1794 (48,4%)polsko- a 48 (1,3%) czeskojęzycznymi.

Po zakończeniu I wojny światowej Skoczów wraz z całym Śląskiem Cieszyńskim stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W styczniu 1919 r. rozegrała się pod Skoczowem bitwa pomiędzy armią czechosłowacką a resztkami pozostałych na Śląsku Cieszyńskim oddziałów polskich, powstrzymując czeską inwazję na linii Wisły. Po podziale dawnego Księstwa Cieszyńskiego w 1920 roku Skoczów znalazł się w granicach Polski. Okres międzywojenny to dalszy rozwój miasta. W Skoczowie zaczęła szybko rozwijać się polska oświata i kultura, powstała polska szkoła ludowa i wydziałowa, gdzie przez wiele lat uczył Gustaw Morcinek.

Okres okupacji hitlerowskiej zaznaczył się licznymi ofiarami. 24 kwietnia 1940 Niemcy aresztowali i wywieźli do obozów prawie całą polską inteligencję ze Skoczowa i okolic. W zimie i wiosną 1945 r., w wyniku wielotygodniowych walk toczonych w okolicy, miasto poważnie ucierpiało. Zniszczonych zostało ok. 65% budynków mieszkalnych, część zakładów przemysłowych, wszystkie mosty, sieć wodociągowa oraz węzeł kolejowy.

Po wojnie nastąpiła stopniowa odbudowa miasta. W 1947 r. uruchomiono prywatną odlewnię żeliwa, którą w 1950 r. przymusowo upaństwowiono. W 1972 r. weszła ona w skład Fabryki Samochodów Małolitrażowych i po rozbudowie, już w latach 90. XX w., została sprywatyzowana, po czym, jako Teksid Poland, została wykupiona przez koncern FIAT. W latach 60. XX w. wzniesiono drugi wielki zakład – skoczowską kuźnię, która, jako oddział Kuźni Ustroń, też weszła w skład FSM. Stare miasto zostało otoczone przez nowe osiedla mieszkaniowe. Rozwijały się również zakłady znane w całej Polsce do dnia dzisiejszego, np.: Fabryka Kapeluszy Polkap (dawna firma Hückel), Fabryka Koców "Pledan" czy Zakłady Garbarskie "Skotan" . Rozwój miasta i gminy został zatrzymany w latach 90., jednak Skoczów pozostał najbardziej uprzemysłowioną miejscowością dzisiejszego powiatu cieszyńskiego.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.

Wydarzeniem dla całego regionu była wizyta w Skoczowie papieża Jana Pawła II (22 maja 1995). Na Kaplicówce została wówczas odprawiona msza święta dla wiernych, w której udział wzięło około 200 tys. ludzi. Papież dzień wcześniej (21 maja 1995) kanonizował w Ołomuńcu pochodzącego ze Skoczowa Jana Sarkandra.

Ludzie związani ze Skoczowem

• Gustaw Morcinek – pisarz związany ze Śląskiem, nauczyciel, działacz publicystyczny i poseł na Sejm PRL I kadencji
• św. Jan Sarkander – kapłan męczennik, święty katolicki ur. 20 grudnia 1576 r. w Skoczowie
• prof. Paweł Tendera - wybitny specjalista z zakresu rachunkowości, wykładowca i prorektor Akademii Ekonomicznej w Katowicach
• Ryszard Staniek
• Ireneusz Jeleń
• prof. dr hab. inż. Piotr Konderla

Kościoły i związki wyznaniowe

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki – obszar miasta podzielony jest pomiędzy 3 parafie należące do dekanatu skoczowskiego w diecezji bielsko-żywieckiej:
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Skoczowie
  • Parafia Matki Bożej Różańcowej w Skoczowie (Górny Bór)
  • Parafia Znalezienia Krzyża Świętego w Skoczowie

Protestantyzm

• Kościół Ewangelicko-Augsburski – Parafia Ewangelicko-Augsburska w Skoczowie z kościołem św. Trójcy
• Kościół Wolnych Chrześcijan – Zbór Kościoła Wolnych Chrześcijan w Skoczowie
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego - zbór w Skoczowie
• Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego
• Zbory Boże Chrześcijan Dnia Siódmego
• Kościół Zielonoświątkowy - zbór w Skoczowie

Inne

• 4 zbory Świadków Jehowy (Skoczów-Zawiśle, Skoczów-Miasto, Skoczów-Zachód, Skoczów-Górny Bór), Sala Królestwa .

Kultura

• Batalion d'Amour – grupa muzyczna wykonująca muzykę rock gotycki
• Masters of Mind – zespół metalowy
• Urim – zespół rockowy grający muzykę chrześcijańską
• Eksperyment – formacja tańca nowoczesnego

Sport

• Beskid Skoczów – trzecioligowy klub siatkarski
• Beskid Skoczów – trzecioligowy klub piłkarski (do 2009)
• Beskid 09 Skoczów – klub piłkarski utworzony w 2009 roku w miejsce sekcji piłkarskiej Beskidu Skoczów
• Kobiecy Klub Sportowy Wisła Skoczów – drugoligowy klub piłkarski

Turystyka

Informacja turystyczna

W Skoczowie od 24 maja 2007 r. przy rynku (Rynek 18) działa Biuro Promocji i Informacji oraz Galeryjka Miejska pod nazwą ARTadres – placówka prowadzona przez Urząd Miejski oraz Miejski Dom Kultury. Miejsce to jest punktem informacyjnym zajmującym się turystyką w Skoczowie i pobliskim Euroregionie Śląska Cieszyńskiego.

Szlaki turystyczne i trasy rowerowe

Przed stacją kolejową PKP w Skoczowie rozpoczynają się 2 znakowane szlaki turystyczne:

• – na Równicę przez Lipowiec i Lipowski Groń – ok. 3½h
• – przez Górki Wielkie do siodełka między Zebrzydką a Łazkiem w pasemku Błatniej, dalej można podążać szlakiem na Błatnią – łącznie ok. 4½h

Na obszarze miasta wytyczone są trzy oznakowane szlaki spacerowe. Na Rynku i przy Muzeum im. Gustawa Morcinka umieszczone są duże tablice z mapą i charakterystyką szlaków.

• Spacerowy Szlak Sarkandrowski – wytyczony w 1993 r., odnowiony w 2006 r. prowadzący po miejscach związanych z życiem i kultem św. Jana Sarkandra
• Spacerowy Szlak Morcinkowski – wytyczony w 2006 r., łączący miejsca związane z Gustawem Morcinkiem
• Spacerowy Szlak skoczowskich zabytków – wytyczony w 2006 r., uwzględniający zabytkowe, warte zwiedzenia miejsca

Trasy rowerowe przebiegające przez Skoczów:

• Międzynarodowa Trasa Rowerowa Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń
• Wiślana Trasa Rowerowa
• Trasa rowerowa 24C o przebiegu Chałupki – Skoczów – Jasnowice
• Trasa rowerowa 11Y o przebiegu Cieszyn – Skoczów – Strumień

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Kapelle  Holandia
• Békéscsaba  Węgry
• Karvina  Czechy
• Martin  Słowacja

Galeria

• 

  Skoczów na mapie gminy

• 

  Panorama Skoczowa ze wzgórza Kaplicówka

• 

  Kobiety w strojach ludowych, 1938

• 

  Ewangelicko-Augsburski Kościół św. Trójcy w Skoczowie

• 

  Rzymskokatolicki kościół św. Piotra i Pawła w Skoczowie

• 

  Figura Jonasza na rynku

• 

  Dworzec kolejowy w Skoczowie