Zamarski

Zamarski (cz. Zámrsk, niem. Zamarsk) – jedna z sześciu wsi sołeckich w gminie Hażlach w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim, w granicach historycznego regionu Śląska Cieszyńskiego. Centrum wsi położone jest około 5 km w linii prostej na północny wschód od rynku w Cieszynie. Na obszarze 864,22 ha zamieszkana jest przez 1339 mieszkańców (2009), co daje gęstość zaludnienia równą 154,9 os./km².

Historia

Pierwsze wzmianki o "Zamaishi" (czyli Zamarskach), miejscowości znajdującej się na niewielkim kopcu o wysokości 388 m n.p.m. koło Cieszyna, datuje się na rok 1223, jest to więc najstarsza wieś w gminie, oraz jedna z najstarszych na Śląsku Cieszyńskim. Mowa tu o dokumencie biskupa wrocławskiego Wawrzyńca o podarowaniu zakonnicom kościoła św. Zbawiciela w Rybniku dziesięcin biskupich z czternastu wsi kasztelanii cieszyńskiej. Podczas powstania Zamarski były bezpośrednią własnością Piastów (po powstaniu księstwa cieszyńskiego tutejszej ich linii), wtedy to stały się one ulubionym miejscem polowań, gdzie poza książętami polowali też szlachta i hrabiowie. W pewnym sensie do dziś na wsi przetrwał charakter puszczański, jak na przykład miejsce zwane "Czornymi Dołami", które oddaje klimat wieków piastowskich, jednak głównym źródłem utrzymania dzisiejszych mieszkańców jest rolnictwo i hodowla zwierząt. Bliskość Cieszyna sprzyjała rozwojowi miejscowego folwarku, który nieustannie zmieniał swoich właścicieli, ich sprzedaż w ręce szlachty zasilała fundusze księstwa, nękanego wojnami. W ten sposób Zamarski stawały się własnością kolejno: w 1656 czeskiej rodziny szlacheckiej – Marklowskich, w 1718 najwyższego dostojnika w Księstwie – hrabiego Tęczyńskiego, a w 1731 polskiego magnaty – hrabiego Henryka Fryderyka Wilczka, na krótko w 1766 Radockich, a później Trachów; do księcia cieszyńskiego wróciła w 1802, stając się częścią Komory Cieszyńskiej. To właśnie w Zamarskach na tzw. "Bachorku" w 1626 miała miejsce jedna z bitw wojny religijnej pomiędzy Habsburgami a Szwecją. Wieś i okolice nękane były też przez ogromny głód trwający dwa lata i nazwany "Głodnymi Rokami" (1847-1848). Drewniany kościół na terenie wsi istniał już w XIII wieku. Uległ on jednak w 1585 spaleniu, lecz jeszcze w tym samym roku odbudowano przetrwałą do dziś wieżę dzwonniczą do której, po staraniach hrabiego Henryka Fryderyka Wilczka, dobudowano drewniany kościół częściowo nawiązujący do architektury baroku w 1731 (św. Rocha). Warto zauważyć, że w tamtych czasach znaczącą część mieszkańców wsi stanowiła ludność wyznania ewangelicko-augsburskiego; w 1790 ewangelików było 102, a katolików 290. Kościół zamarski był w posiadaniu luteranów od połowy XVI wieku do 1654. W 1808 ewangelicy założyli szkołę ewangelicką (jedna z 25 w Księstwie), a w 1814 została przejęta przez katolików, jednak nauczała ona dzieci obu wyznań, co ilustruje panującą wtedy, mimo wszystko, tolerancję religijną. W 1821 wzniesiono nową murowaną szkołę "średnią", a w 1901 dobudowano dla niej drugi budynek. W 1908 w Zamarskach powstał oddział Ochotniczej Straży Pożarnej.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 123 budynkach w Zamarskach na obszarze 863 hektarów mieszkało 796 osób. co dawało gęstość zaludnienia równą 92,2 os./km², z tego 426 (53,5%) mieszkańców było katolikami, 369 (46,4%) ewangelikami a 1 (0,1%) wyznawcą judaizmu, 790 (99,2%) było polsko- a 6 (0,8%) niemieckojęzycznymi. Do 1910 liczba budynków wzrosła do 125 a mieszkańców do 858, z czego 845 było zameldowanych na stałe, 835 (98,8%) było polsko- a 10 (1,2%) niemieckojęzycznymi, 473 (55,1%) było katolikami, 378 (44,1%) ewangelikami a 7 żydami.

W lipcu 1920 roku miejscowość decyzją Rady Ambasadorów znalazła się w granicach Polski. Dzisiejszy budynek szkoły podstawowej wybudowano w 1974. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Zabytki

W miejscowości znajdują się dwa nieruchome zabytki. Drewniany kościół pw. św. Rocha z 1731, w całości według dawnej klasyfikacji był zabytkiem klasy zerowej. Jest zarazem najstarszym zachowanym drewnianym kościołem na terenie polskiej części Śląska Cieszyńskiego. Drugim zabytkiem jest XIX-wieczna stodoła folwarczna. Z Zamarsk pochodzi również kwadratowa kuźnia o dwuspadowym dachu krytym gontem, jeden z obiektów skansenu wsi beskidzkiej i cieszyńskiej w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie.

Religia i sport

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki (parafia Świętego Rocha, erygowana w 1981)
• Kościół Ewangelicko-Augsburski (filiał parafii w Cieszynie)

Na terenie miejscowości działa również klub piłkarski LKS "Lutnia" Zamarski, który swoją nazwę wziął od tutejszego strumyka, którego źródła znajdują się na kopcu gumieńskim.

Folklor

Wieś zamieszkała jest m.in. przez grupę etnograficzną Wałasi posługującą się gwarą cieszyńską.

Galeria

• 

  Kościół św. Rocha

• 

  Kościół św. Rocha - szczyt wieży

• 

  Ewangelicko-augsburski kościół w Zamarskach

• 

  Budynek OSP

• 

  Tablica z planem wsi