Zarzecze (powiat cieszyński)

Zarzecze (cz. Zářičí, niem. Zarzicz) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Chybie, w mezoregionie Dolina Górnej Wisły, na południowym brzegu Jeziora Goczałkowickiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 337 ha, a liczba ludności 311, co daje gęstość zaludnienia równą 92,3 os./km². Dawniej wieś zajmowała większy obszar jednak w znacznym stopniu uległ on zalaniu w 1955 przez wody utworzonego goczałkowickiego zbiornika, zaś całe jezioro włączone w granice administracyjne Goczałkowic.

Historia Zarzecza

Pierwsze wzmianki o Zarzeczu pochodzą z XII wieku. W 1177 wraz z Strumieniem zostaje włączone do ziemi krakowskiej, czego przypieczętowaniem było włączenie powstałej w 1480 zarzeczańskiej parafii do diecezji krakowskiej. W ciągu następnych stuleci ludność Zarzecza jest kilkukrotnie przetrzebiana, w 1625 w wyniku pomoru, zarazy i głodu, kiedy chleb musiał być wypiekany z żołędzi, trocin i słomy, zaś po najeździe szwedzkim w tym samym roku wybucha epidemia tyfusu, a w 1740 cholery. W 1742 przez Zarzecze wzdłuż rzeki Starej Wisły przebiega nowa prusko-austriacka granica państwowa. W 1787 cieszyński dziekan i biskup ks. Alojzy Loehn poświęca kamień węgielny pod budowę szkoły i kościoła pw. Matki Bożej Śnieżnej, oddanego do użytku w 1789. Kolejny pomór przychodzi w 1831 wraz z wracającymi z powstania listopadowego wojskami rosyjskimi przynoszącymi z sobą choroby tropikalne, z którymi radzą sobie dopiero wielkie 40-stopniowe mrozy. W 1855 Zarzeczanie pracują przy budowie kolei Kraków – Wiedeń. W 1892 ma miejsce poświęcenie nowej a obecnej Szkoły nr 1 w Zarzeczu – Dół (późniejsze centrum), a następnie w 1895 oddana do użytku zostaje Szkoła nr 2 w dzielnicy „Górny Koniec”. W 1897 urodził się Ludwik Kobiela – prozaik, dramaturg, poeta, nauczyciel, badacz historii literatury oraz autor powieści „Żabi kraj” i ojciec znanego aktora Bogumiła Kobieli, zmarł w 1945. W 1906 ma miejsce ogromna powódź, zalanych zostaje około 80 gospodarstw rolnych, zanotowane są również straty w zbiorach. Trzy lata później założony zostaje pierwszy oddział Ochotniczej Straży Pożarnej.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 275 budynkach w Zarzeczu na obszarze 1538 hektarów mieszkało 2414 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 157 os./km². z tego 2366 (98%) mieszkańców było katolikami, 12 (0,5%) ewangelikami a 36 (1,5%) wyznawcami judaizmu, 2328 (96,4%) było polsko- a 33 (1,4%) niemieckojęzycznymi. Do 1910 liczba budynków wzrosła do 289 a mieszkańców do 2529 mieszkańców, z czego 2470 zameldowanych było na stałe, 19 (0,8%) osób było niemiecko-, 3 (0,1%) czesko- a 2448 (96,8%) polskojęzycznymi. Podział według religii kształtował się następująco: 2509 (99.2%) katolików, 5 (0,2%) ewangelików i 15 (0,6%) wyznawców judaizmu.

I wojna światowa pochłania około 70 Zarzeczan. W 1921 ma miejsce ogromna susza i upały, podczas której zniszczonych zostaje wiele upraw oraz płonie 14 gospodarstw. Według pierwszego spisu polskiego (1921) w 305 domach w Zarzeczu mieszkało 541 rodzin, czyli 3581 osób, wszyscy podali narodowość polską. Klęski żywiołowe nie przestały nękać wsi, w 1924 Wisła wylewa aż 4 razy. W 1933 kościół pw. Matki Boskiej Śnieżnej zostaje uznany jako zabytek historyczny. Podczas II wojny światowej 27 maja 1942 w pobliskim Zabrzegu dochodzi do pokazowej egzekucji hitlerowców, w której zamordowany jest także urodzony w 1905 i pochodzący z Zarzecza Wilhelm Herok. Po wojnie przez 3 miesiące w miejscowości stacjonuje Armia Czerwona. W 1948 następuje tragiczne w skutkach dla wsi wydanie decyzji o utworzeniu zbiornika na Wiśle pod Goczałkowicami, mającego zająć większość obszaru Zarzecza. W 1954 rozpoczynają się wysiedlenia zarzeczan do dawnych powiatów bielskiego, pszczyńskiego, cieszyńskiego a rok później zalane zostaje centrum wsi, wraz z kościołem NMP Śnieżnej i kaplicą NMP Gołyskiej.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.

Według danych z 1996 wieś Zarzecze posiadało 335 hektarów ziemi, 74 domów i 331 mieszkańców w dzielnicach: Rykalec, Podgrobel i dawny Nowy Staw, co stanowiło jedną szóstą powierzchni, jedną piątą budynków i jedną dziewiątą mieszkańców dawnego, wielkiego Zarzecza.