Lelów

Lelów – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Lelów. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim. Wieś jest siedzibą gminy wiejskiej Lelów.

Lelów leży na Progu Lelowskim, nad rzeką Białką, ok. 35 km na wschód od Częstochowy.

Liczba mieszkańców – około 2000.

Historia

• 1193 – pierwsze wzmianki w dokumencie wydanym przez papieża Celestyna III o osadzie Lelów „thabernae Lelov”, która istniała na terenie obecnej wsi Staromieście
• 1246 – Konrad I mazowiecki jego syn Kazimierz i Mieszko Opolski budują gród („edificant costrum)” nad Białką
• 1261 – książę Kazimierz Kujawski odbudował gród po zniszczeniach
• 1304 – wracający z wygnania na Węgrzech książę kujawski Władysław Łokietek i po walkach z Czechami zajmuje Lelów
• 1307 – wzmianka o kasztelanii lelowskiej
• 1325-1334 – przeniesienie siedziby dekanatu z Irządz do Lelowa
• 1314 – Lelów uzyskuje prawa miejskie
• 1341 22 września – pobyt na zamku króla Kazimierza Wielkiego
• 1343 18 października – pobyt na zamku króla Kazimierza Wielkiego
• 1345 24 czerwca – pobyt na zamku króla Kazimierza Wielkiego
• 1345 lipiec – pod miastem doszło do bitwy między wojskami polskimi i czeskimi w czasie wojny polsko-czeskiej 1345-1348
• 1357 2 stycznia – pobyt na zamku króla Kazimierza Wielkiego
• 1365 24 sierpnia – pobyt na zamku króla Kazimierza Wielkiego
• 1366 9 lipca – pobyt na zamku króla Kazimierza Wielkiego
• 1366 – Kazimierz Wielki uwalnia mieszczan od myt i ceł w Królestwie Polskim
• 1370 przed – budowa/rozbudowa zamku obronnego
• 1370 – budowa klasztoru franciszkanów
• XIV – XVII wiek – Lelów jest siedzibą powiatu w województwie krakowskim
• 1394 – pobyt na zamku króla Władysława Jagiełły
• 1410 – prace budowlane na zamku w Lelowie z powodu wojny z Zakonem Krzyżackim
• 1418 – pobyt na zamku króla Władysława Jagiełły
• 1418 – sąd nadworny w Lelowie (in curia regis Lelowie) w składzie: Paweł z Bogumiłowic sędzia ziemski krakowski, Piotr Szafraniec podkomorzy krakowski, Zbigniew z Brzezia marszałek Królestwa Polskiego, Zaklika z Korzkwi, wojewoda sandomierski Jan ze Zdakowa i kasztelan Stanisław Gamrat oczyścił z nagany Macieja z Wielopola herbu Pilawa
• 1425 – król Władysław Jagiełło przebywa na zamku
• 1494 – nakładem mieszczan zostaje naprawiona brama zamkowa
• 1547 – w związku z pożarem król Zygmunt I Stary zwalnia miasto na 20 lat z podatków
• XVII wiek – utrata znaczenia miasta w wyniku pożarów i zniszczeń wojennych
• 1662 – Sejm wydaje uchwałę na temat zamku w Lelowie
• 1789 – rozbiórka Bramy Nakielskiej
• 1795 – III rozbiór Rzeczypospolitej. Miasto przestało być stolicą powiatu na korzyść Włoszczowy
• 1819 – kasata klasztoru Franciszkanów
• 1827 – w Lelowie było 128 domów i 785 mieszkańców
• 1869 – utrata praw miejskich
• 1870 – zakończenie wyburzania murów miejskich
• 1870 – klasztor Franciszkanów zostaje rozebrany
• 4 września 1939 – wkroczenie Niemców, rozstrzelanie przez Wehrmacht 16 mieszkańców w odwecie za porażkę pod wsią w walce z wojskiem polskim, spalenie kościoła parafialnego z XIV wieku, zburzenie synagogi, początki prześladowań ludności żydowskiej

Zabytki

• kościół parafialny pw. św. Marcina z XIV/XV w. Przebudowany w 1638 roku.
  • Wewnątrz ocalały z pożaru we wrześniu 1939 roku krzyż
  • kaplica Matki Boskiej Pocieszenia
• ohel cadyka Dawida Bidermana, do którego corocznie na przełomie stycznia i lutego pielgrzymują chasydzi z całego świata.
• unikalny rynek (z każdego rogu odchodzą 2 ulice)
• cmentarz katolicki, nr rej.: 398/86 z 17.06.1986

nieistniejące:

• Zamek w Lelowie – zbudowany w stylu gotyckim przez króla Kazimierza Wielkiego na planie prostokąta w miejscu wcześniejszego grodu. Został rozebrany w latach 1804-1805. Obecnie w tym miejscu znajduje się cmentarz.
• Kościół Franciszkanów
• klasztor Franciszkanów z 1357 roku – rozebrany w 1825 r.
• Brama Nakielska – zbudowana w XIV wieku przez króla Kazimierza Wielkiego. Wyburzono ją w 1789 roku. Miała długość 18,5 m.
• Brama Krakowska
• Brama Częstochowska w pobliżu klasztoru franciszkanów
• Mury obronne z łamanego kamienia zbudowane pomiędzy rokiem 1333-1370. Ich długość wynosiła około 1000 metrów. Rozebrane w latach 1848-1870.

Atrakcje turystyczne

• zalew na rzece Białce
• Ciekawostka kulinarna: „ciulim” – potrawa przyrządzana z okazji świąt na bazie ziemniaków, mięsa, przypraw, będąca odpowiednikiem żydowskiego czulentu.

• 

  Kościół pw. św. Marcina w Lelowie

• 

  Grób cadyka - Dawida Bidermana

• 

  Kościół Franciszkanów w XIX w.

• 

  Drzeworyt Olszewskiego z 1876

Komunikacja

Droga krajowa nr 46 (Kudowa – Jędrzejów), droga wojewódzka nr (Koniecpol – Kraków), droga wojewódzka nr (Lelów – Brusiek), niegdyś część drogi wojewódzkiej (Lelów – Lubliniec).

Znani lelowianie

• Daniel Sigonius – rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w latach: 1626–1627, 1628-1630, 1637
• Dawid Biderman – cadyk. Żył w latach 1746-1814. Jeden z najbardziej znanych ówcześnie cadyków na ziemiach polskich. Jego myśli cytowane są do dziś przez Chasydów na całym świecie
• Ignacy Trenda – bohaterski obrońca Kościoła w Lelowie, ur. w 1882, zamordowany przez hitlerowców, 4 września 1939, z powodu odmowy podpalenia Kościoła. Obecnie trwa jego proces beatyfikacyjny.

Zobacz też

• Stary cmentarz żydowski w Lelowie
• Nowy cmentarz żydowski w Lelowie