Poczesna

Poczesna – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Poczesna, nad Wartą, na południe od Częstochowy.

Miejscowość jest siedzibą gminy Poczesna.

Położenie

Poczesna położona jest w Obniżeniu Górnej Warty, na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej, która jest częścią Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Przez Poczesną przebiega droga krajowa nr 1, będąca częścią trasy europejskiej E75 biegnącej z Norwegii do Grecji. Miejscowość leży około 40 km od lotniska Pyrzowice. Położona jest w strefie podmiejskiej Częstochowy. Podobnie jak inne miejscowości gminy wchodzi w skład Aglomeracji Częstochowskiej.

Historia

Poczesna pojawia się w pismach Jana Długosza z 1470 roku. Lustracja królewska z 1569 roku informuje o istnieniu w starostwie olsztyńskim kuźnicy w Poczesnej. Jako wieś królewska wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1578 roku. Przed 1583 rokiem starosta olsztyński, dzierżawca dóbr królewskich Jan Ocieski wybudował drewnianą kaplicę dla pracowników kuźnicy. Msze odprawiał w niej ksiądz z parafii w Zrębicach. Później kaplica stała się pierwszym kościołem rozebranym w 1719 roku. Parafia w Poczesnej erygowana została w 1606; obecnie rolę kościoła parafialnego pełni XIX-wieczny kościół św. Jana Chrzciciela. Poczesna należała do starostwa olsztyńskiego, jako ośrodek jednego z czterech kluczy starostwa. W kluczu tym znajdowała się również Częstochowa. Klucz poczeszyński przynosił skarbowi koronnemu 37% dochodów z całego starostwa. Król Zygmunt III Waza uposażył nową parafię w Poczesnej w ziemię, która miał dać utrzymanie proboszczowi. Historycznie Poczesna leżała wówczas na obszarze Małopolski, ziemi Krakowskiej. Obszary na południowy-zachód od Poczesnej porastały lasy mieszane sosnowo-dębowe. Jan Ocieski, fundator pierwszego kościoła w Poczesnej, założył w Poczesnej papiernię. W 1655 roku podczas potopu szwedzkiego Olsztyn został zdobyty i zgrabiony przez Szwedów. Do Poczesnej przeniesiono siedzibę starostwa. W okresie tym rezydowali w Poczesnej starostowie o wielkich nazwiskach, m.in. Wacław Wikliński, Jerzy Lubomirski czy Teodor Potocki. Drugi rozbiór Polski objął swym zasięgiem Poczesną. W 1797 Poczesna na skutek uchwały zbiorowej znalazła się pod zaborem pruskim. Miejsce byłego starosty olsztyńskiego Stanisława Sołtyka zajęła pruska dzierżawczyni Wilhelmina Beata Szmekla. W okresie wojen napoleońskich Poczesna znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Kongresowego. W Królestwie Polskim była siedzibą jednej z pięciu ekonomii rządowych regionu częstochowskiego. W 1827 roku Poczesna posiadała 56 domów, 386 mieszkańców. W 1841 roku część ekonomii poczeszyńskiej (3000 morgów ziemi) zostało ofiarowanych rosyjskiemu generałowi Sobolewowi. W 1887 roku wieś liczyła 96 domów i 663 mieszkańców. Pod koniec XIX wieku uruchomiono w Poczesnej kopalnie rud żelaza. W 1908 roku rozpoczyna działalność Stowarzyszenie Spożywców "Praca", w 1910 roku Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe oraz kółko rolnicze "Przbudzenie". Wszystkie organizacje powstały z inicjatywy proboszcz parafii w Poczesnej ks. Jana Knorra. Po I wojnie światowej w budynku byłego dworu działa szpital dla chorych na tyfus. W 1919 roku Poczesna jako siedziba gminy (od 1923) weszła w skład powiatu częstochowskiego, województwa kieleckiego.

W latach 1935-36 wybudowano biegnącą do tej pory przez wieś drogę Warszawa-Katowice. Jest ona ułożona ręcznie z klinkieru w formie jodełki (fragment od Częstochowy do Będzina wybudowano właśnie z klinkieru). Fragment tej drogi stanowią obecnie ul. Bankowa i Strażacka w Poczesnej. Reszta została przykryta wybudowaną w latach 1972-1976 gierkówką, łączącą Warszawę z Będzinem, a od 1984 roku z Katowicami. Obecnie stanowi ona część drogi krajowej nr 1.

W trakcie II wojny światowej gmina Poczesna wraz z 12 innymi gminami została wcielona do III Rzeszy. Po wojnie stała się częścią powiatu częstochowskiego i województwa kieleckiego (katowickiego od 1950). W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Kopalnie rud żelaza

Poczesna leży na obszarze Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego. W okresie międzywojennym we wsi działało Towarzystwo Akcyjne Zakładów Hutniczych "Huta Bankowa" w Poczesnej z siedzibą w Borku. Skupiało ono niektóre kopalnie rud żelaza funkcjonujące na terenie gminy. Na terenie Poczesnej funkcjonowały kopalnie "Gabriel" i "Ludwik", oraz na terenie Całki kopalnie "Nowa Huta III" i "Nowa Huta IV". Kopalnia "Ludwik" znajdowała się w miejscu ul. Bociania Górka. Huta była zarządzana przez Austriaków. W 1908 roku przeszła na własność Francuskiego Towarzystwa Anonimowego. W 1918 roku zarząd przeszedł w ręce Polaków. Następnie z powodu trudności finansowych wszystkie akcje wykupił największy francuski zakład metalurgiczny Schneider & Cie. Dyrektorem towarzystwa był Ludwik Hennequin. Oprócz wymienionych wcześniej kopalni Towarzystwo posiadało kopalnie w Bargłach ("Bargły I", "Bargły VI"), Michałowie ("Elżbieta"), Hucie Starej A ("Maszynowy I", "Maszynowy II"). Poczesna słynęła z najlepszej w regionie orkiestry górniczej, konkurując z orkiestrą wojskową 27 Pułku Piechoty w Częstochowie. Po wojnie kopalnie pracowały pod szyldem Kopalnie Rudy Żelaza i Topików Rejon Borek w Borku. Do 1950 roku działały kopalnie w Poczesnej ("Ludwik"), w Michałowie ("Jan"), Hucie Starej A ("Maszynowy II", "Tadeusz I"), Jastrzębiu ("Józef"), Włodowicach ("Jan-Włodowice") i Żarkach ("Żarki"). Średnia produkcja roczna z wszystkich kopalń w tych latach wynosiła około 200 tysięcy ton. W 1950 roku przedsiębiorstwo zatrudniało 2177 osób, w tym 189 pracowników umysłowych. Na początku lat 50. w regionie utworzono dwa przedsiębiorstwa górnicze: Kopalnia Rud Żelaza "Nowa Wieś" i Kopalnia Rud Żelaza "Osiny". W 1955 roku przedsiębiorstwa połączyły się i powstała KRŻ "Osiny" działająca do 1985 roku. W 1962 roku przedsiębiorstwo zatrudniało 4812 pracowników. W 1963 roku pod "KRŻ Osiny" podlegały następujące kopalnie: "Dębowiec" w Dębowcu, "Rudniki" koło Zawiercia, "Tadeusz I" w Hucie Starej A, "Tadeusz II" w Nowej Wsi, "Teodor" w Osinach, "Szczekaczka" w Brzezinach i "Żarki" w Żarkach. Oprócz wymienionych kopalni na terenie gminy działały kopalnie w Sobuczynie ("Aleksander" i "Włodzimierz"). W 1911 roku mieszkańcy Poczesnej wystarali się by symbole ich pracy, dwa skrzyżowane kilofy, zostały umieszczone na ołtarzu głównym kościoła parafialnego w Poczesnej. W 2000 roku Rada Gminy przeniosła ten motyw do herbu gminy Poczesna, poszerzając jego wizerunek o piec kuźniczy oraz fale rzeki Warty.

Turystyka

Zabytki

• kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Poczesnej
• kaplica z 1914 roku
• budynek Urzędu Gminy pochodzący z końca XIX wieku

Szlaki

• Przez gminę przebiega szlak rowerowy Korwinów - Poczesna

Parafia

W 1606 roku powstała parafia w Poczesnej, wydzielona z parafii w Zrębicach. Erygowana została przez biskupa krakowskiego Bernarda Maciejowskiego. Pierwszy drewniany kościół ufundował starosta olsztyński Jan Ocieski. Obecna, trzecia świątynia została zbudowana w latach 1870-1878. W 1950 roku na plebanii maił miejsce mord księdza i czterech współpracowników.

Szkolnictwo

Historia

Pierwsza szkoła została zbudowana w 1792 roku w oparciu o decyzje i środki Komisji Edukacji Narodowej. Jednak w wyniku drugiego rozbioru Polski już w 1793 roku przerwała nauczanie. W 1808 szkoła elementarna w Poczesnej wznawia działalność zarządzeniem prezesa Izby Edukacyjnej Księstwa Warszawskiego W. Borotyńskiego. Szkoła zostaje zamknięta w 1830 roku. W 1906 szkołę w Poczesnej otworzyła Macierz Szkolna, jednak już w 1907 roku nauka prowadzona była tajnie. W 1915 roku działały dwie szkoły w Poczesnej (szkoła publiczna) i w Całce(utrzymywana przez chłopów). W wyniku odzyskania niepodległości przez Polskę szkoła w Poczesnej staje się w 1919 roku publiczną szkołą powszechną nr 1. W 1928 roku szkoła działa w dawnym dworze, który po I wojnie światowej używany był jako szpital dla chorych na tyfus. W 1937 roku zostaje otwarty nowy budynek (obecnie ośrodek zdrowia na terenie Kolonii Poczesnej), a w 1938 roku szkoła otrzymuje sztandar oraz nadane jej zostaje imię Józefa Piłsudskiego. Po ustaniu działań wojennych w 1939 roku wznowiono nauczanie, które w listopadzie zostało zakazane przez Niemców. Dopuścili oni naukę w formie ograniczonej, w budynkach gospodarzy. Oprócz tego prowadzono nauczanie tajne. W 1945 roku niezniszczony budynek szkoły zajęły wojska radzieckie, jednak już we wrześniu szkoła rozpoczyna swoją działalność. W 1965 roku zostaje otwarty nowy budynek szkoły zbudowany w ramach obchodów 1000-lecia Polski. Fundatorem była Kopalnia Rud Żelaza Osiny. Pierwotnie szkoła miała mieć nadane imię Feliksa Dzierżyńskiego, ostatecznie patronem został Gustaw Morcinek. W 1972 roku zlikwidowano okręg szkolny w Bargłach. Od tej pory wieś podlegała pod szkołę w Poczesnej, która była Zbiorczą Szkołą Gminną. W 1989 roku szkoła otrzymuje nowy sztandar. 1 września 1999 roku otwarto w nowym budynku szkolnym Gimnazjum w Poczesnej im. K.K. Baczyńskiego. Imię patrona zostało szkole nadane 26 kwietnia 2002 roku, a 23 kwietnia 2004 roku otrzymała ona sztandar. W 2011 roku oddano do użytku nowy budynek szkoły podstawowej im. G. Morcinka w Poczesnej. W budynku obok szkoły, na terenie Kolonii Poczesnej działa od 1966 roku Publiczne Przedszkole w Poczesnej.

Istniejące w Poczesnej placówki oświatowe:

• Gimnazjum im. K. K. Baczyńskiego w Poczesnej
• Szkoła Podstawowa im. Gustawa Morcinka w Poczesnej
• Publiczne Przedszkole w Poczesnej

Szkoła Podstawowa i Przedszkole znajdują się w Kolonii Poczesnej

OSP Poczesna

5 maja 1915 roku powstała jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej w Poczesnej z inicjatywy ks. Jana Knorra, proboszcza w Poczesnej. Pierwszym prezesem został ks. Jan Knorr, a komendantem Stefan Mieszkowski. W 1921 r. jednostka otrzymała własny sztandar z wizerunkiem św. Floriana. W 1926 roku Straż uzyskała własny plac nadany przez wójta Poczesnej Wincentego Rycombel, na który przeniesiono drewnianą remizę, wcześniej stojącą na prywatnym placu. Aby upamiętnić tę chwilę strażacy posadzili dąb. Dawniej na tym placu znajdowała się ochronka. W okresie międzywojennym do Ogniowej Straży Pożarnej należało 71 druhów. Jednostka działała podczas II wojny światowej, a sztandar ukryto przed Niemcami. W latach 1954-1962 wybudowano murowaną remizę, która służy do dnia dzisiejszego.

Sport

• W Poczesnej działa Ludowy Kub Sportowy "Grom Złota Dama" powstały w 2003 roku na bazie kubu "Grom" i "Złotej Damy". Działają w nim 3 sekcje: tenisa stołowego (powstała w 1970 roku), warcabowa i piłki siatkowej (powstała w 2007 roku).

Największymi sukcesami sekcji tenisa stołowego był drużynowy awans do I ligi w latach 70-tych. W 2009 roku w rozgrywkach III ligi drużyna "Grom Złota Dama" zajęła II miejsce. Drużyna bierze udział w rozgrywkach wojewódzkich oraz ogólnopolskich. Na mistrzostwach powiatu drużyna zdobyła 10 medali. Największym sukcesem sekcji warcabowej było uczestnictwo drużyny "Grom Złota Dama" w Olimpiadzie Gier Umysłowych w Pekinie w 2008 roku. Dwóch zawodników "Grom Złota Dama" znalazło się w kadrze Polski. W latach 2008 i 2009 zawodnicy drużyny zdobyli 19 medali na Mistrzostwach Polski i Europy. Podczas Młodzieżowych Indywidualnych Mistrzostw Polski w 2010 roku drużyna zdobyła 6 medali, w tym 1 złoty. W 1997 zawodniczka z Poczesnej Ewa Schalley (Minkina) została wicemistrzynią świata. Zespół sekcji piłki siatkowej uczestniczy w rozgrywkach grupy B ligi miejsko-powiatowej.

• We wsi działa Gminny Klub Sportowy Grom Poczesna. Został założony w 2009 roku na bazie istniejącego dawniej klubu. W Klubie grają dwie drużyny seniorów i trampkarzy starszych. Klub uczestniczy w rozgrywkach B klasy (grupa II Częstochowa). W sezonie 2009/2010 drużyna seniorów osiągnęła 4 miejsce w tabeli (po rundzie jesiennej będąc liderem), a w sezonie 2010/2011 drużyna była liderem w tabeli. Drużyna trampkarzy starszych skończyła sezon 2010/2011 na pierwszym miejscu w tabeli.

• Od 1 czerwca 1990 odbywa się w Poczesnej Ogólnopolskie Kryterium O Puchar Wójta Gminy Poczesnej. Zawody te są jednocześnie I Otwartymi Mistrzostwami Śląska w Kryterium. Od 2005 w Poczesnej odbywa się również Memoriał Adama Gryglewskiego.

Komunikacja

Drogi

• 1 Rusocin–Cieszyn, część europejskiej trasy E75

Linie autobusowe

• Miejscowość jest obsługiwana przez linie autobusowe MPK Częstochowa:53,65,68.

Związani z Poczesną

• Jerzy Kędziora
• Józef Kaźmierczak
• Dominik Jędrzejewski