Olsztyn (województwo śląskie)

Olsztyn – wieś (niegdyś miasto) w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Olsztyn (siedziba gminy), około 15 km na południowy wschód od Częstochowy. Przez miejscowość biegnie Szlak Orlich Gniazd. Nad wsią góruje wzgórze, na którym znajdują się ruiny XIV-wiecznego zamku.

Nazwa miejscowości

Nazwa Olsztyn jest mutacją wcześniejszej formy Holsztyn i wywodzi się z języka niemieckiego. W pierwotnej postaci brzmiała ona prawdopodobnie Holstein, bądź Hohlenstein i nawiązywała do miejsca pochodzenia osadników zakładających miejscowość.

Odmienna etymologia nazwy nawiązuje do niemieckich słów hohl, lub Höhle (pusto lub pieczara z jęz. niem.) i Stein (kamień z jęz. niem.) - w wolnym tłumaczeniu pusty kamień, lub pieczara (jaskinia) w kamieniu. Skała, na której stał zamek posiada sporej wielkości grotę, łączącą się z labiryntem wykutych w skale zamkowych lochów.

W skład Olsztyna wchodzi Odrzykoń.

Historia

W 1488 r. Olsztyn otrzymał prawa miejskie oraz prawo do organizowania jarmarkówz rąk Kazimierza Jagiellończyka. Ze względu na niewielkie rozmiary miejscowość utraciła status miasta decyzją administracji rosyjskiej w 1870 r.

Zabytki i obiekty turystyczne

• Zamek z XIV wieku
• Parafia św. Jana Chrzciciela
• Ruchoma szopka autorstwa Jana Wewióra (element szlaku architektury drewnianej woj. śląskiego)
• Jurajski Teatr Stodoła
• bunkry poniemieckie z 1944 roku
• cmentarz - mauzoleum, gdzie w czasie II wojny światowej Niemcy grzebali rozstrzelanych w lasach olsztyńskich przez SS i żandarmerię, mieszkańców Częstochowy i okolic, więźniów z aresztów Częstochowy i Radomska (w tym z akcji AB), schwytanych partyzantów, jeńców oraz osoby pochwycone w pacyfikacjach okolicznych wsi – łącznie prawdopodobnie 1968 osób. Ofiary upamiętniono dwoma pomnikami, symbolicznymi grobami i płaskorzeźbą przedstawiającą scenę rozstrzelania. Na pomniku znajduje się napis "Bohaterom walk o wolność Ojczyzny, pomordowanych w latach 1939-1945". Na cmentarzu znajdują się także prochy kilkuset jeńców sowieckich, rozstrzelanych przez Niemców w latach 1941-1944.
• okoliczne ostańce i jaskinie (Jaskinia Olsztyńska) – atrakcja dla wspinaczy i speleologów
• Rzeźba "Olsztyńskiego Anioła Stróża"

W pobliżu Olsztyna znajdują się rezerwaty przyrody Sokole Góry i Zielona Góra oraz Góry Towarne.

Szlaki piesze:

• Szlak Orlich Gniazd
• Warowni Jurajskich
• "Dróżki św. Idziego". Długość 8 km. Przebieg: Olsztyn – rezerwat Sokole Góry – Zrębice.
• Szlak architektury drewnianej woj. śląskiego. Pętla częstochowska: ruchoma szopka Jana Wewióra w drewnianej chałupie z końca XIX w.

Szlaki rowerowe:

• Jurajski Rowerowy Szlak Orlich Gniazd. Długość 188,3 km.
• Szlak Rowerowy Wokół Gór Sokolich i Olsztyna. Długość 34 km.
• Szlak Rowerowy Olsztyński. Długość 78,3 km. Trasa: Częstochowa – Olsztyn – Zrębice – Piasek – Julianka - Przyrów – Lipnik – Małusy Małe – Mirów.

Środowisko przyrodnicze

Często spotykaną formą krajobrazu są wapienie występujące w formie samotnych skał (ostańców). Na górze zamkowej rośnie endemit – przytulia krakowska. Na skałach występują zanokcica murowa, skalnica gronkowa i ożanka pierzastosieczna. Na północny wschód od centrum Olsztyna, na piaskach, żyje rzadki kulon.

Sport

• GLKS Sokół Olsztyn

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Olszynie
• Gimnazjum im. Kaspra Kasper Karlińskiego w Olsztynie

Olsztyn w filmach i teledyskach

• W okolicach Olsztyna kręcono m.in. filmy Hrabina Cosel, Oczy uroczne, Demony wojny wg Goi i Młyn i krzyż. W Rękopisie znalezionym w Saragossie zamek ten zagrał posiadłość Kabalisty.
• Na zamku kręcono teledysk do piosenki Nie pokonasz miłości wykonywanej przez Ciechowskiego i Gawlińskiego

Ludzie związani z Olsztynem

• Ireneusz Bieleninik
• Maciej Borkowic
• Elżbieta Jarosik